uçanteneke
New member
Ekonomist Erol Taşdelen bankavitrini.com’da ‘Zombi firmalar krizi büyütüyor’ başlıklı yazısında “Zombi firmalar iktisada katkı değil yük oluşturmakta; krize tahlil olmadıkları üzere krizin büyümesine de katkı sağlıyor biline” diyerek uyardı.
İşte Erol Taşdelen’in yazısında o satırlar:
Ekonomi idaresi dillendirmese de 2018 krizi Türkiye’de Gayri Safi Yurt İçi Hasıla ( GSYH ) düşüşü, Kişi başı gelir düzeyini de otomatik olarak düşürdü. Küçülen ekmek ile yaşanılan Toplumsal huzursuzlukların altında yatan en kıymetli etken de bu. her insanın ekmeğinin büyüklüğü farklı olduğu için de kriz her bölümü tıpkı etkilemiyor. Sonuçta krizden en çok etkilenen kesim sabit gelirliler ve o gelire dahi ulaşamayan işsiz kesim. sonuçları tam araştırılmadı ancak sabit gelirliler yoksulluk sonunun altına düşmüş durumda.
Kapitalist sistemde Krizler Zombi firmaları da zaten yaratır. Yaratmadığını söylemek de Piyasayı bilmemek manasına gelir. 2018 daha sonrası görüyoruz ki, Devlet Kapitalizmini temsil eden Çin’deki Evergrande meseladeki üzere Zombi firmaların nereden çıkacağı aşikâr olmuyor.
Firmanın zombi olduğu nasıl anlaşılır?
Zombi firmaları en erken ve en düzgün tespit eden genelde Bankalar olur. Bankalardaki “Erken İhtar Sinyalleri” ile tecrübeli bankacılar firmaların ömür döngüsünü de yakından takip edip bu firmaları basitçe tespit eder. Birçok vakit firmanın ZOMBİ FİRMA haline dönüştüğünü firma ortakları da anlamaz yahut kabul etmek istemez. Bankacıların ZOMBİ Firma tespiti bu firmalardan kolaylıkla kurtulacağı manasına da gelmiyor. Tam karşıtı yüzdürmeyi tercih istikametinde epey örnek var.
ZOMBİ FİRMA tespitinde, firmanın kredi borç yükü en âlâ sinyaldir. Firmanın faiz ödemelerinde zorlanması en güzel göstergelerden biridir. Firma ne kadar esaslı olur ise olsun, son üç yılda faiz ve vergi öncesi karı ( FAVÖK ) borç ödemelerinden küçük ise alarm zilleri çalıyor, ZOMBİ FİRMA sınıfına giriyor demektir. Kriz devirlerinde Zombi ismi verilen bu tıp firma sayısı artar. Öbür bir söz ile gereğince Faaliyet karlılığı yakalayamayan firma hayat döngüsünü nereye kadar sürdürebilir? Sonuçta mevcut borçluluğunu faaliyet karlılığı ile ödeyecek.
Zombi firmalar dalı nasıl tesirler?
Zombi firmaların belirli bölümlerde ağırlaşması bulunduğu bölümde kriz algısını yaratacağı için teşebbüsçü sermayenin o dala girme cüretini de kırar. Son senelerda fazlaca dillendirilen İnşaat Bölümü krizi bu kesimdeki Zombi firmaların oluşmasını hızlandırdığı üzere bu dala yeni girişimcilerin girme cüretini de kırmıştır. Her şeyde öte sektörel kriz tesiri o dalın yeni finans kaynaklarına ulaşımını da engellemektedir. Çünkü sermaye ürkek de sermeyenin merkezinde yer alan Bankalar epeyce mu yiğit? Bir kesimden Bankacılık bölümünün takviyesinin çekilmesi için söylentiler bile kâfi olmaktadır. Bir bölümde ne kadar hayli Zombi firma birikmiş ise o dalda zincir tesiri ile yeni Zombi firmaların oluşması da tesirli oluyor.
Zombi firmalar piyasayı nasıl bozar?
Zombi firmaların artışı bu firmaların banka borçlarını vaktinde sistemli ödemelerini de olumsuz tesirler. ötürüsı ile bankaların planlanan nakit akışını da bozduğu için oluşan problemli krediler kadar kredi döngüsünün de önüne geçildiği için bankaların kredi faiz oranlarını da otomatikman olumsuz tesirler ve artırır. Sonuçta kredi döngüsü aksayan bankalar buradaki maliyetleri kredisini vaktinde tertipli ödeyen yahut yeni kredi kullanacak firmaların üzerine yükler. Bankaların Takipteki Alacakları kağıt üzerinde %3’lerde olsa da bunun gerçekçi sayı olmadığını kesimdeki herkes biliyor. Çünkü, yapılandırılan, takip süreçleri uzatılan özetlemek gerekirse yüzdürülen kredileri eklediğimizde Bankacılık bölümünün %15’i problemli kredi haline düşmüş durumda. Bu yüksek bir oran. Üzerinde Canlı Kredi olarak gösterilip kredi faizlerini kredi ile ödeyebilen, aç kapa biçimindeki kredileri de ekleyince banka kredilerin %20’lik bir kısmı kredi maliyetlerini yükselten bankaların kredi akışını da aksatan kısımdan oluşuyor demektir. Takipteki kredilerin %17’si Ferdi Kredilerden %83’ü Ticari nitelikli kredilerden oluşuyor. Zombi firmalarında bu kısımda esasen. 22 Nisan prestijiyle Banka krediler toplamı 5,6 trilyon lira. Bu kredilerin 4,5 trilyon liralık kısmı Ticari nitelikli kredilerden oluşuyor. Kaba hesapla %15-20’lik kısım 800 ile 900 milyar liralık kredi problemli kredi sınıfına giriyor demektir. Bunun Ticari kredilerdeki kısmını oluşturan %83’lük kısmını oluşturan 650 -750 milyar liralık Zombi kredilerde yüzdürülen sıkıntılı kredi demektir. Bankalar “müşteri sırrı” diye ne kadar firma özelinde Zombi firmaları saklasalar da Türkiye Bankalar Birliği ( TBB)’nin ve Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu ( BDDK )’nın sıkıntılı olup yapılandırılan krediler ile ilgili raporları bu gerçeği ortaya koyuyor. Bankalar 2022 yılına yüksek karlılık ile başladılar. Kesim, 2022 birinci üç ayında 63,2 milyar lira kar deklare etti, 2021 birinci üç ayında 16,3 milyar lira; yıl sonunda 92,9 milyar lira kar ettiği düşünüldüğünde yıllık karlılığın % 68’lik kısmını 2022 birinci üç ayda yaptı demektir. Buna karşın dal hala rahat değil ise bunda Zombi şirketlerinin tesiri büyük.
Zombi firmalar zombi dış firmaları da etkiliyor
Zombi firmaların olumsuz tesiri Zombi olmayan firmaların da yeni ve düşük maliyet ile kredilere ulaşmasını engellemektedir. Bu durum zombi dışı firmaların yeni yatırım yapma maliyetlerini de engellediği üzere mevcut maliyetlerini de artırmakta, iç randıman yapısını da olumsuz etkilemektedir. Son senelerda kredi genişlemesi periyotlarında kredilerin kıymetli bir kısmının Zombi firmalara gittiği düşünüldüğünde kredi genişlemesine karşın piyasalardaki tesirlerinin de sonlu kalması şaşırtan olmamalı. Batacak firmalara yeni kaynak yaratarak siz iktisada olumlu katkı sağlamış olmuyorsunuz; yüzdürülen bu çeşit firmalara yalnızca vakit kazandırıp batmasını öteliyorsunuz. Bunu yerine bu kaynaklar zombi dışı firmalara gitse iktisada katkısı daha fazla olacaktı. Çünkü, Zombi firmalar istihdamı da artıramadığı üzere iktisada katma kıymetleri de düşük kalıyor. Zombi firmalara hayat öpücüğü vererek banka bilançoları da makyajlanıyor lakin orta uzun vadede sorun çözülmüş değil yalnızca ertelenmiş durumda. Zombi firmaların karlılıkları düşük ya da ziyanda olduğu için Devletin önemli vergi kaybı da olmaktadır.
Zombi firma tespitinin zorluğu
Zombi firma tespiti Türkiye’de epeyce sıkıntı. Zorluğun ana niçinlerin başında muhakkak büyüklüğe ulaşan firmaların Bilançoları Kamuya açık olması ve Bağımsız Kontrol Raporları hazırlanması gerekirken bu çabucak hemen hayli sonlu. Kamuoyu yalnızca BİST’de yer alan firmalar datalarına ulaşabilmekte. Kapanan, batan firmaların birçoklarının bilançoları bilinmiyor. Batması gereken ama Zombi olarak ömrüne devam eden firmalara piyasayı da rekabeti de bozmakta zombi dışı firmalara da ziyan vermektedir.
Zombi firmalar ülke iktisadına de verimliliği düşürmekte. Telekominikasyon dalında faaliyet gösteren milyarlarca dolarlık krediler kullanıp da Zombi firma olduğu herkesçe malum olan firmayı düşünürsek; bu firmada randıman düştüğü, iktisada yükü yıllar prestijiyle ne kadar arttığını da biliniyordu, üzerine kamulaştırılarak yük halka yüklendi. Bu ve buna misal firmalar bankalara faizini dahi ödemeyip senelerca yüzdürüldüğü bilinmekteydi.
Zombi firmalar batmalı mı?
Zombi firmaların ömrünü sürdürmesi mi batması mı daha fazla ziyan verir tarafında sağlıklı araştırma yok. Lakin ticari hayatta kalıp yıllar prestijiyle verdiği ziyan batmasından daha fazla ziyan oluşturduğunu söyleyebilirim. Çünkü; batması halinde en çok piyasadan çekilir birçok ya da el değiştirerek sağlıklı biçimde ticari ömrüne devam eder; halbuki Zombi biçimde yüzdürülmesi rekabeti bozduğu üzere yıllar prestijiyle iktisada verdiği zara daha da artar. Zombi firmalar ölmeli mi katiyen; çünkü yaşatmanın maliyeti ve verdiği ziyan daha fazla oluyor. Zombi firmalar iktisada katkı değil yük oluşturmakta; krize tahlil olmadıkları üzere krizin büyümesine de katkı sağlıyor biline.
İşte Erol Taşdelen’in yazısında o satırlar:
Ekonomi idaresi dillendirmese de 2018 krizi Türkiye’de Gayri Safi Yurt İçi Hasıla ( GSYH ) düşüşü, Kişi başı gelir düzeyini de otomatik olarak düşürdü. Küçülen ekmek ile yaşanılan Toplumsal huzursuzlukların altında yatan en kıymetli etken de bu. her insanın ekmeğinin büyüklüğü farklı olduğu için de kriz her bölümü tıpkı etkilemiyor. Sonuçta krizden en çok etkilenen kesim sabit gelirliler ve o gelire dahi ulaşamayan işsiz kesim. sonuçları tam araştırılmadı ancak sabit gelirliler yoksulluk sonunun altına düşmüş durumda.
Kapitalist sistemde Krizler Zombi firmaları da zaten yaratır. Yaratmadığını söylemek de Piyasayı bilmemek manasına gelir. 2018 daha sonrası görüyoruz ki, Devlet Kapitalizmini temsil eden Çin’deki Evergrande meseladeki üzere Zombi firmaların nereden çıkacağı aşikâr olmuyor.
Firmanın zombi olduğu nasıl anlaşılır?
Zombi firmaları en erken ve en düzgün tespit eden genelde Bankalar olur. Bankalardaki “Erken İhtar Sinyalleri” ile tecrübeli bankacılar firmaların ömür döngüsünü de yakından takip edip bu firmaları basitçe tespit eder. Birçok vakit firmanın ZOMBİ FİRMA haline dönüştüğünü firma ortakları da anlamaz yahut kabul etmek istemez. Bankacıların ZOMBİ Firma tespiti bu firmalardan kolaylıkla kurtulacağı manasına da gelmiyor. Tam karşıtı yüzdürmeyi tercih istikametinde epey örnek var.
ZOMBİ FİRMA tespitinde, firmanın kredi borç yükü en âlâ sinyaldir. Firmanın faiz ödemelerinde zorlanması en güzel göstergelerden biridir. Firma ne kadar esaslı olur ise olsun, son üç yılda faiz ve vergi öncesi karı ( FAVÖK ) borç ödemelerinden küçük ise alarm zilleri çalıyor, ZOMBİ FİRMA sınıfına giriyor demektir. Kriz devirlerinde Zombi ismi verilen bu tıp firma sayısı artar. Öbür bir söz ile gereğince Faaliyet karlılığı yakalayamayan firma hayat döngüsünü nereye kadar sürdürebilir? Sonuçta mevcut borçluluğunu faaliyet karlılığı ile ödeyecek.
Zombi firmalar dalı nasıl tesirler?
Zombi firmaların belirli bölümlerde ağırlaşması bulunduğu bölümde kriz algısını yaratacağı için teşebbüsçü sermayenin o dala girme cüretini de kırar. Son senelerda fazlaca dillendirilen İnşaat Bölümü krizi bu kesimdeki Zombi firmaların oluşmasını hızlandırdığı üzere bu dala yeni girişimcilerin girme cüretini de kırmıştır. Her şeyde öte sektörel kriz tesiri o dalın yeni finans kaynaklarına ulaşımını da engellemektedir. Çünkü sermaye ürkek de sermeyenin merkezinde yer alan Bankalar epeyce mu yiğit? Bir kesimden Bankacılık bölümünün takviyesinin çekilmesi için söylentiler bile kâfi olmaktadır. Bir bölümde ne kadar hayli Zombi firma birikmiş ise o dalda zincir tesiri ile yeni Zombi firmaların oluşması da tesirli oluyor.
Zombi firmalar piyasayı nasıl bozar?
Zombi firmaların artışı bu firmaların banka borçlarını vaktinde sistemli ödemelerini de olumsuz tesirler. ötürüsı ile bankaların planlanan nakit akışını da bozduğu için oluşan problemli krediler kadar kredi döngüsünün de önüne geçildiği için bankaların kredi faiz oranlarını da otomatikman olumsuz tesirler ve artırır. Sonuçta kredi döngüsü aksayan bankalar buradaki maliyetleri kredisini vaktinde tertipli ödeyen yahut yeni kredi kullanacak firmaların üzerine yükler. Bankaların Takipteki Alacakları kağıt üzerinde %3’lerde olsa da bunun gerçekçi sayı olmadığını kesimdeki herkes biliyor. Çünkü, yapılandırılan, takip süreçleri uzatılan özetlemek gerekirse yüzdürülen kredileri eklediğimizde Bankacılık bölümünün %15’i problemli kredi haline düşmüş durumda. Bu yüksek bir oran. Üzerinde Canlı Kredi olarak gösterilip kredi faizlerini kredi ile ödeyebilen, aç kapa biçimindeki kredileri de ekleyince banka kredilerin %20’lik bir kısmı kredi maliyetlerini yükselten bankaların kredi akışını da aksatan kısımdan oluşuyor demektir. Takipteki kredilerin %17’si Ferdi Kredilerden %83’ü Ticari nitelikli kredilerden oluşuyor. Zombi firmalarında bu kısımda esasen. 22 Nisan prestijiyle Banka krediler toplamı 5,6 trilyon lira. Bu kredilerin 4,5 trilyon liralık kısmı Ticari nitelikli kredilerden oluşuyor. Kaba hesapla %15-20’lik kısım 800 ile 900 milyar liralık kredi problemli kredi sınıfına giriyor demektir. Bunun Ticari kredilerdeki kısmını oluşturan %83’lük kısmını oluşturan 650 -750 milyar liralık Zombi kredilerde yüzdürülen sıkıntılı kredi demektir. Bankalar “müşteri sırrı” diye ne kadar firma özelinde Zombi firmaları saklasalar da Türkiye Bankalar Birliği ( TBB)’nin ve Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu ( BDDK )’nın sıkıntılı olup yapılandırılan krediler ile ilgili raporları bu gerçeği ortaya koyuyor. Bankalar 2022 yılına yüksek karlılık ile başladılar. Kesim, 2022 birinci üç ayında 63,2 milyar lira kar deklare etti, 2021 birinci üç ayında 16,3 milyar lira; yıl sonunda 92,9 milyar lira kar ettiği düşünüldüğünde yıllık karlılığın % 68’lik kısmını 2022 birinci üç ayda yaptı demektir. Buna karşın dal hala rahat değil ise bunda Zombi şirketlerinin tesiri büyük.
Zombi firmalar zombi dış firmaları da etkiliyor
Zombi firmaların olumsuz tesiri Zombi olmayan firmaların da yeni ve düşük maliyet ile kredilere ulaşmasını engellemektedir. Bu durum zombi dışı firmaların yeni yatırım yapma maliyetlerini de engellediği üzere mevcut maliyetlerini de artırmakta, iç randıman yapısını da olumsuz etkilemektedir. Son senelerda kredi genişlemesi periyotlarında kredilerin kıymetli bir kısmının Zombi firmalara gittiği düşünüldüğünde kredi genişlemesine karşın piyasalardaki tesirlerinin de sonlu kalması şaşırtan olmamalı. Batacak firmalara yeni kaynak yaratarak siz iktisada olumlu katkı sağlamış olmuyorsunuz; yüzdürülen bu çeşit firmalara yalnızca vakit kazandırıp batmasını öteliyorsunuz. Bunu yerine bu kaynaklar zombi dışı firmalara gitse iktisada katkısı daha fazla olacaktı. Çünkü, Zombi firmalar istihdamı da artıramadığı üzere iktisada katma kıymetleri de düşük kalıyor. Zombi firmalara hayat öpücüğü vererek banka bilançoları da makyajlanıyor lakin orta uzun vadede sorun çözülmüş değil yalnızca ertelenmiş durumda. Zombi firmaların karlılıkları düşük ya da ziyanda olduğu için Devletin önemli vergi kaybı da olmaktadır.
Zombi firma tespitinin zorluğu
Zombi firma tespiti Türkiye’de epeyce sıkıntı. Zorluğun ana niçinlerin başında muhakkak büyüklüğe ulaşan firmaların Bilançoları Kamuya açık olması ve Bağımsız Kontrol Raporları hazırlanması gerekirken bu çabucak hemen hayli sonlu. Kamuoyu yalnızca BİST’de yer alan firmalar datalarına ulaşabilmekte. Kapanan, batan firmaların birçoklarının bilançoları bilinmiyor. Batması gereken ama Zombi olarak ömrüne devam eden firmalara piyasayı da rekabeti de bozmakta zombi dışı firmalara da ziyan vermektedir.
Zombi firmalar ülke iktisadına de verimliliği düşürmekte. Telekominikasyon dalında faaliyet gösteren milyarlarca dolarlık krediler kullanıp da Zombi firma olduğu herkesçe malum olan firmayı düşünürsek; bu firmada randıman düştüğü, iktisada yükü yıllar prestijiyle ne kadar arttığını da biliniyordu, üzerine kamulaştırılarak yük halka yüklendi. Bu ve buna misal firmalar bankalara faizini dahi ödemeyip senelerca yüzdürüldüğü bilinmekteydi.
Zombi firmalar batmalı mı?
Zombi firmaların ömrünü sürdürmesi mi batması mı daha fazla ziyan verir tarafında sağlıklı araştırma yok. Lakin ticari hayatta kalıp yıllar prestijiyle verdiği ziyan batmasından daha fazla ziyan oluşturduğunu söyleyebilirim. Çünkü; batması halinde en çok piyasadan çekilir birçok ya da el değiştirerek sağlıklı biçimde ticari ömrüne devam eder; halbuki Zombi biçimde yüzdürülmesi rekabeti bozduğu üzere yıllar prestijiyle iktisada verdiği zara daha da artar. Zombi firmalar ölmeli mi katiyen; çünkü yaşatmanın maliyeti ve verdiği ziyan daha fazla oluyor. Zombi firmalar iktisada katkı değil yük oluşturmakta; krize tahlil olmadıkları üzere krizin büyümesine de katkı sağlıyor biline.