uçanteneke
New member
Türkiye iktisadının lokomotif şirketleri içinde yer alan Sarkuysan’ın İdare Konseyi Lideri Hayrettin Çaycı evvelki gün bir iktisat kanalında şöyleki isyan ediyordu:
“Kamu bankalarına getirilmiş olan kısıtlamalar var. ‘Biz size kredi veririz lakin döviz almayacaksınız’ diyorlar. Pekala ben dövizi nereden bulacağım?”
Sarkuysan bakır üreticisi. 700 milyon dolarlık ihracatı var, yani Türkiye’nin en büyük ihracatçılarından biri. Üretim maliyetinin yüzde 94’ü, Çaycı’nın verdiği bilgiye bakılırsa ham husustan oluşuyor. Yani üretim yapmak için ithalat yapmak zorunda. Döviz bulamazsa üretimi aksar. Şu anda olan bu.
Bankalar Aralık’tan beri kredi kullanan firmalara “Döviz almayacağım” taahhütnamesi imzalatıyor. Yalnızca kamu bankaları değil, özel bankalar da. Zira Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK), TL kredilerin “amacına aykırı” kullanılmaması için kontrol yapacağını, gerekirse “idari işlem” başlatacağını deklare etti. Bankalara yazıyla bildirilecek bir hususun kamuoyuna açıklanması aba altından sopa göstermekten diğer bir şey değildi.
Bankalar da “idari işlemle”, Türkçesi cezayla karşılaşmamak için kredi verirken “Döviz almayacağım” diyen taahhütnameler imzalatmaya başladılar. Sonuç? Türkiye’nin en büyük sanayi şirketlerinden biri üretim yapamaz noktaya gelmiş durumda. Bu Sarkuysan’a özel bir durum değil. Biroldukca sanayi şirketi birebir problemle yüz yüze.
Hazine ve Maliye Bakanı Nuredddin Nebati şu biçimde diyordu: “Türkiye’de bugüne kadar sermaye denetimine gidildi mi? Gidilmedi. Kambiyo kısıtlaması yahut hür piyasaya ait söylenmiş her bir laf spekülasyon değil, manipülasyon değil, ihanettir”
İhanet suçlamasıyla karşılaşmak istemem lakin Sarkuysan’ı döviz bulamaz hale getiren uygulama sermaye denetimi değilse nedir? İktisat tabirleri konusunda son derece saygın bir kaynak olan Investopedia, “Sermaye kontrolü”nü şu biçimde açıklıyor:
“Sermaye denetimleri, bir hükümet, merkez bankası yahut düzenleyici bir kurumun iktisada döviz girişi-çıkışını sonlandırmak için aldığı her türlü tedbirlerdir. Bu denetimler, vergileri, gümrük kurallarını, maddeleri, ölçü sonlandırmalarını içerebilir”
Sermaye denetimleri, yumuşak ve sert olarak ikiye ayrılıyor. Döviz alım-satımının yasaklanması ya da epeyce ağır vergilendirilmesi, sert bir sermaye denetimi. Şirketlerin dövize erişimini zorlaştıran bankacılık uygulamaları ise yumuşak sermaye denetimi.
Sermaye denetimleri döviz talebini kısıtladığı için ulusal paraya kısa vadede bedel kazandırabilir. Türkiye’de şu anda olan bu. Rezerv satışları ve mevduata kur garantisinin yanı sıra biraz evvel gördüğümüz sermaye denetimleri de doların 14 TL altında tutulmasında tesirli oluyor.
Fakat sermaye denetimleri gerçek bölümün ve piyasaların işleyişini bozar, giderek kaosa yol açar. Sarkuysan İdare Konseyi Başkanı’nın açıklamaları Türkiye’de de kaosun başladığını haber veriyor. Dediğim üzere Sarkuysan yalnızca bir örnek. Türk Teşebbüs ve İş Dünyası Konfederasyonu’ndan (TÜRKONFED) dün yapılan açıklamada, “Finansmana erişim yoksa üretim, yatırım, istihdam ve ihracat gücümüz durabilir” deniyordu.
Kaosa niye olan tek uygulama dövize erişimin kısıtlanması değil. İhracat gelirlerinin yüzde 25’inin Merkez Bankası’na satılma mecburiliği da kaosa yol açmış durumda. Önde gelen ihracatçı firmalardan birinin finansman müdürü olan Erol Taşdelen, “Bankalarda yüzde 25 ihracat bedeli kaosu” başlıklı yazısında şu ayrıntıları veriyor:
“İşlemlerin uzaması ve vaktinde yapılmaması müşterileri mağdur etmiş durumda. Çünkü müşteri Merkez Bankası’nın 11:00 kuruna nazaran talimat göndermesine karşın banka kimi vakit saat 15:00 kuruna bakılırsa süreç yapıyor. Tıpkı gün süreç yetişmemesi halinde bir iki gün daha sonraki kur üzerinden süreç yapıyor. Firmalar milyonlarca lira ziyan ediyor”
İhracat gelirinin yüzde 25’ini Merkez Bankası’na satma mecburiliği hem de, ithalat için dövize muhtaçlık duyan firmaların sonraki gün daha yüksek fiyattan dolar almaya çalışması demek. Saçmalığın dik alası.
Adeta bir düdüklü tencere üzere iktisatta şu anda büyük bir basınç birikiyor. Bu kaos uzun mühlet devam edemez, tencerenin kapağı açılmak, olağana dönülmek zorunda.
Evet, bu biçimde dolar yükselir ancak bu yapılmazsa tencere patlar.
“Kamu bankalarına getirilmiş olan kısıtlamalar var. ‘Biz size kredi veririz lakin döviz almayacaksınız’ diyorlar. Pekala ben dövizi nereden bulacağım?”
Sarkuysan bakır üreticisi. 700 milyon dolarlık ihracatı var, yani Türkiye’nin en büyük ihracatçılarından biri. Üretim maliyetinin yüzde 94’ü, Çaycı’nın verdiği bilgiye bakılırsa ham husustan oluşuyor. Yani üretim yapmak için ithalat yapmak zorunda. Döviz bulamazsa üretimi aksar. Şu anda olan bu.
Bankalar Aralık’tan beri kredi kullanan firmalara “Döviz almayacağım” taahhütnamesi imzalatıyor. Yalnızca kamu bankaları değil, özel bankalar da. Zira Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK), TL kredilerin “amacına aykırı” kullanılmaması için kontrol yapacağını, gerekirse “idari işlem” başlatacağını deklare etti. Bankalara yazıyla bildirilecek bir hususun kamuoyuna açıklanması aba altından sopa göstermekten diğer bir şey değildi.
Bankalar da “idari işlemle”, Türkçesi cezayla karşılaşmamak için kredi verirken “Döviz almayacağım” diyen taahhütnameler imzalatmaya başladılar. Sonuç? Türkiye’nin en büyük sanayi şirketlerinden biri üretim yapamaz noktaya gelmiş durumda. Bu Sarkuysan’a özel bir durum değil. Biroldukca sanayi şirketi birebir problemle yüz yüze.
Hazine ve Maliye Bakanı Nuredddin Nebati şu biçimde diyordu: “Türkiye’de bugüne kadar sermaye denetimine gidildi mi? Gidilmedi. Kambiyo kısıtlaması yahut hür piyasaya ait söylenmiş her bir laf spekülasyon değil, manipülasyon değil, ihanettir”
İhanet suçlamasıyla karşılaşmak istemem lakin Sarkuysan’ı döviz bulamaz hale getiren uygulama sermaye denetimi değilse nedir? İktisat tabirleri konusunda son derece saygın bir kaynak olan Investopedia, “Sermaye kontrolü”nü şu biçimde açıklıyor:
“Sermaye denetimleri, bir hükümet, merkez bankası yahut düzenleyici bir kurumun iktisada döviz girişi-çıkışını sonlandırmak için aldığı her türlü tedbirlerdir. Bu denetimler, vergileri, gümrük kurallarını, maddeleri, ölçü sonlandırmalarını içerebilir”
Sermaye denetimleri, yumuşak ve sert olarak ikiye ayrılıyor. Döviz alım-satımının yasaklanması ya da epeyce ağır vergilendirilmesi, sert bir sermaye denetimi. Şirketlerin dövize erişimini zorlaştıran bankacılık uygulamaları ise yumuşak sermaye denetimi.
Sermaye denetimleri döviz talebini kısıtladığı için ulusal paraya kısa vadede bedel kazandırabilir. Türkiye’de şu anda olan bu. Rezerv satışları ve mevduata kur garantisinin yanı sıra biraz evvel gördüğümüz sermaye denetimleri de doların 14 TL altında tutulmasında tesirli oluyor.
Fakat sermaye denetimleri gerçek bölümün ve piyasaların işleyişini bozar, giderek kaosa yol açar. Sarkuysan İdare Konseyi Başkanı’nın açıklamaları Türkiye’de de kaosun başladığını haber veriyor. Dediğim üzere Sarkuysan yalnızca bir örnek. Türk Teşebbüs ve İş Dünyası Konfederasyonu’ndan (TÜRKONFED) dün yapılan açıklamada, “Finansmana erişim yoksa üretim, yatırım, istihdam ve ihracat gücümüz durabilir” deniyordu.
Kaosa niye olan tek uygulama dövize erişimin kısıtlanması değil. İhracat gelirlerinin yüzde 25’inin Merkez Bankası’na satılma mecburiliği da kaosa yol açmış durumda. Önde gelen ihracatçı firmalardan birinin finansman müdürü olan Erol Taşdelen, “Bankalarda yüzde 25 ihracat bedeli kaosu” başlıklı yazısında şu ayrıntıları veriyor:
“İşlemlerin uzaması ve vaktinde yapılmaması müşterileri mağdur etmiş durumda. Çünkü müşteri Merkez Bankası’nın 11:00 kuruna nazaran talimat göndermesine karşın banka kimi vakit saat 15:00 kuruna bakılırsa süreç yapıyor. Tıpkı gün süreç yetişmemesi halinde bir iki gün daha sonraki kur üzerinden süreç yapıyor. Firmalar milyonlarca lira ziyan ediyor”
İhracat gelirinin yüzde 25’ini Merkez Bankası’na satma mecburiliği hem de, ithalat için dövize muhtaçlık duyan firmaların sonraki gün daha yüksek fiyattan dolar almaya çalışması demek. Saçmalığın dik alası.
Adeta bir düdüklü tencere üzere iktisatta şu anda büyük bir basınç birikiyor. Bu kaos uzun mühlet devam edemez, tencerenin kapağı açılmak, olağana dönülmek zorunda.
Evet, bu biçimde dolar yükselir ancak bu yapılmazsa tencere patlar.