uçanteneke
New member
Türkiye Endüstrici ve İş insanları Derneği’nin (TÜSİAD) genel heyeti yapıldı. Birinci konuşmayı yapan TÜSİAD başkanlığına Orhan Turan’ı önerdiklerini belirten YİK Lideri Tuncay Özilhan “Orhan Bey’i TÜRKONFED’in idare heyeti başkanlığı devrinde yakından tanıma fırsatı bulduk. TÜRKONFED Anadolu’daki SİAD’ları ve sektörel dernekleri kucaklayan bir konfederasyon. TÜSİAD’ın 1994’ten beri SİAD’larla ve dal dernekleriyle yaptığı işbirliğinin kararında Türkiye’deki iş dünyası artık temsil konusunda fazlaca daha kuvvetli” dedi.
Özilhan’ın konuşmasından öne çıkanlar şöyleki:
‘Sürekli hale gelen krizler adeta yeni normalimiz oldu’
Son on beş yıla bakıyorum: 2008 krizi, Covid-19 pandemisi, iklim krizi ve artık de Ukrayna krizi. Tam en kötüsünü geride bıraktık artık toparlanma periyodu dediğimizde orijinal bir krizle karşı karşıya kalıyoruz. “yeni normal” kavramı birinci defa 2008 krizinden daha sonra gündemimize gelmişti. Adeta krizlerin daima hale gelmesi, belirsizlik ve öngörülemezlik yeni normalimiz oldu.
‘Peki ne yapmak gerekiyor?’
Pekala, krizlerin süreğen hale geldiği şartlarda ne yapmak gerekiyor? Bunun hiç elbet kesin ve emsalsiz bir cevabı yok. Farklı birfazlaca kriz görmüş her insanın aklına geleceği üzere yanıt ihtiyatlı olmaktan ve değişen şartlara ahenk yeteneğini artırmaktan geçiyor. “Yeni bir krizle müsabaka ihtimali yok; yakında düzlüğe çıkarız” var iseyımıyla hareket etme lüksümüz yok.
‘Topyekün değişim’
Elimizdeki imkanları önlemli kullanmak ve en kıymetlisi de bünyemizi kuvvetlendirmek zorundayız. Her kriz uzun vadede ortasında yaşadığımız tertip üzerinde dönüştürücü bir tesir yaratıyor. Bu dönüştürücü tesirlerin üst üste eklenmesinin kararı ise topyekün bir değişim. Bu değişimin ikili boyutu artık barizleşmiş durumda: Bir yandan dünyadaki jeopolitik istikrarlar, bir yandan da global iktisat politik değişiyor.
‘Karşımızdaki sorun bu sefer stagflasyon’
Yakın geleceğe baktığımızda dünya iktisadının tam da pandeminin yol açtığı resesyondan çıkmaya hazırlandığı bir kademede patlak veren Ukrayna krizinin tesiri ile sert bir darbe alması kaçınılmaz. Bu defa karşı karşıya kaldığımız sorun stagflasyon. Zira hem üretimin yavaşlaması birebir vakitte fiyatların artması kaçınılmaz. Güç, besin ve diğer temel mallarda fiyat artışı ve tedarik meseleleri en epey Avrupa’yı ve bizi olumsuz etkileyecek. Ukrayna krizinin yarattığı meselelere Çin’de Covid-19 ölümlerinin bir daha başlaması ile yeniden gündeme gelen kısıtlamalar ekleniyor. Bu gelişmeler maalesef global üretim zincirlerinde bir daha aksamalara yol açacak. Birinci iddialara nazaran bu sene dünya ekonomisindeki büyümenin yüzde 1, Avrupa’da ise yüzde 1.5 puan aşağı inebileceğine dikkat çekildi. Üretim zincirlerindeki aksamaların boyutları, güç külfetleri ve yükselen fiyatlar dikkate alındığında Ukrayna krizinin Avrupa iktisadı üstündeki tesirlerinin pandeminin tesirini aşabileceğinden korkuluyor.
‘Fiyat artışları enflasyonun toparlanmasını zorlaştırıyor’
Ülkemiz maalesef bu son krize iktisadının pek de kuvvetli olduğu bir ortamda yakalanmadı. Türkiye hem Ukrayna ve Rusya ile bağları niçiniyle direkt tıpkı vakitte Avrupa ekonomisindeki yavaşlama niçiniyle dolaylı olarak etkilenecek. Yüksek enflasyonun yol açtığı ziyanları aslına bakarsan ekonomik ve toplumsal hayatta bir müddetdir yaşıyoruz. Güç, buğday ve gübre fiyatlarındaki artışlar enflasyonist gidişatın toparlanmasını zorlaştıracak.
İhracatta son periyotta sevindirici artışlar elde etmiştik. Lakin Avrupa’daki yavaşlama durumunda ihracat artışını devam ettirmemiz mümkün olmayacak. Rusya ve Ukrayna’dan gelecek turistlerdeki azalma turizm gelirlerinde beklediğimiz sayıya ulaşmamızı engelleyecek. Artan petrol ve doğalgaz meblağları ithalat faturamızı kabartacak. Bütün bu kanallar cari açık üzerinde ek yük oluşturacak ve TL’nin bedeli üzerinde baskı yaratacak.
TL’nin paha kaybı da ithal girdi fiyatları üzerinden enflasyonist baskıyı güçlendirecek. Enflasyonist baskının ortadan kaldırılması ve fiyat istikrarının sağlanması her şeydilk evvel para ve maliye siyasetlerinin fiyat istikrarı doğrultusunda uygulanmasını gerektiriyor. İktisat konuşurken genelde daima makroekonomik istikrar konusuna odaklanıyoruz.
Zira sağlıklı bir iktisadın üzerinde yükseleceği temel bu. Fakat makroekonomik istikrarı konuşmak bizi sonuçlarını fakat uzun vadede goreceğimiz üretim, yatırım, istihdam, teknoloji ve yenilik ortamı üzere alanlardaki dönüşüm gereksinimini konuşmaktan alıkoymamalı. Zira makroekonomik istikrarı bir türlü sağlayamamamızın gerisinde da bu problemler yatıyor.
‘TL’ bedel kaybedince üretim maliyetleri süratle yükseliyor’
Enflasyonun temel sebeplerinden biri üretimin hammadde, orta malı ve yatırım malında ithalat bağımlılığının yüksek olması. Bu niçinle TL paha kaybedince üretim maliyetleri süratle yükseliyor. Güçte ve üretim için temel girdilerde ithalata bağımlılık senelerdan beri çözemediğimiz problemler. Dışa bağımlı olduğumuz sürece dışarıdan enflasyon ithal ediyoruz. Güçte ve üretimde ithalata bağımlılığı azaltmak için gerçek bir sanayi stratejisi izlemeli ve kıt kaynakları gerçek alanlara yönlendirmeliyiz.
Temel altyapı alanında geçtiğimiz periyotta kıymetli bir atılım yaptık. bu biçimdece üretim ve ticaret için tabanı sağlamlaştırdık. Artık sıra, bu tabanı kullanarak istihdam yaratacak, döviz getirecek sanayi ve tarım tesislerinde. Lakin üretim derken, altyapı derken yalnızca klâsik alanları kastetmiyoruz. Ekonomik büyümenin, verimlilik artışının, istihdam yaratmanın lokomotifi artık dijital teknolojilerin kullanıldığı iş kolları.
‘Düşük faiz tasarrufları cezalandırılıyor’
Üretim için yatırım, yatırım için de düşük faiz oranları gerekiyor. Lakin, yatırımları canlandırmak maksadıyla faiz oranlarının epeyce düşük tutulması yüksek enflasyon ortamında tasarrufları cezalandırıyor. Negatif gerçek faizler çok yüksek olunca tasarrufların yatırıma dönüşme sistemi çalışmıyor. Para tasarrufa yönelmek yerine dövize, altına, emlak yatırımına, ithal elektronik eşyaya ve ithal arabaya yöneliyor.
Bu niçinle üretim yapısını değiştirmeden, ithal girdilere olan bağımlılığı ortadan kaldırmadan, yatırıma yönelecek tasarrufları artırmadan, tarım ve sanayi üretimini hızlandırmadan fiyat istikrarını kalıcı olarak sağlayabilmek mümkün değil. Bunun birincil şartı da uzun vadeli siyaset geliştirmek. Uzun vadeli siyaset gereksiniminin en değerli olduğu alanlardan birisi de tarım. Evvel pandemi, akabinde Ukrayna krizi tarımda kendi kendine kâfi olmanın ne kadar değerli olduğunu, bunun asla taviz vermememiz gereken bir alan olduğunu bütün açıklığı ile ortaya koydu.
‘Tarımsal girdide dışa bağımlılık azaltılmalı’
Ne tarım ve hayvancılığın yem, gübre, tohum, mazot üzere temel girdilerinde dışa bağımlılık azaltılabildi, ne üretimde bilgi, teknoloji ve Ar-Ge düzeyi yükseltilebildi, ne verimlilik artırılabildi, ne de köylü ve çiftçilerin üretimden vazgeçerek kentlere göç etmesi önlenebildi. Ziraî üretim düşüyor, ziraî girdilerde dışa bağımlılık yükseliyor, TL kıymet kaybettikçe ithal girdilerin fiyatları süratle artıyor, ve sonuçta tarım ve besin meblağları daima yükseliyor.
Artan fiyatları ithalatla dengelemeye çalışmak durumu daha da ağırlaştırıyor. Zira ucuz ithalat karşısında rekabet edemeyen çiftçi üretmekten vaz geçiyor. Köyünü terk ediyor kente yerleşiyor. bu biçimdece ziraî üretim azalıyor fakat taleple birlikte dışa bağımlılık daha da artıyor. Pekala, biz değerli üretirken ithalat yaptığımız ülkeler nasıl daha ucuza üretebiliyor?
‘Temel hak ve özgürlükler genişletilmeli’
“Geleceği İnşa” çalışmamızda da vurguladığımız üzere, Türkiye için batılılaşma, kalkınma ve demokratikleşme bir arada seyreden eğilimler. Türkiye’nin Batı ile münasebetlerinin yapan bir yerde ilerlemesi, demokratik hak ve özgürlükler alanının genişlemesi ve ekonomik istikrarın sağlanarak büyümenin hızlanması birbirini destekleyecek gelişmeler. Bu alanlardan birinde daha ileri gitmek istiyorsak öbür alanlarda da ileri gitmeyi hedeflememiz gerekiyor.
Bu çerçevede, idare sistemimizde yapılacak iyileştirmelerin de değerli olduğunu düşünüyorum. Geçenlerde Cumhurbaşkanımızın da vurguladığı bu nokta global sistem ortasında gözle görülür hale gelen ülkemizin yumuşak gücünün daha ileri taşınması açısından ehemmiyet taşıyor. Bu doğrultuda atılması gereken en değerli adım temel hak ve özgürlüklerin, hukukun üstünlüğü ve adalet sisteminin ve kuvvetler ayrılığının güçlendirilmesi olacaktır.
Geleceği inşa çalışmamızda kurumlar başlığı altında yapmış olduğumuz şu üç öneriyi yenidenlamak isterim:
1- Hukukun üstünlüğü ve yargı bağımsızlığının sağlanması çerçevesinde devletin tüm süreçlerinde hukukla bağlı olması ve aktif hak arama özgürlüğünün teminat altında olması,
2- Çoğulcu ve iştirakçi demokrasinin güçlendirilmesi; bütün vatandaşlar için tüm hak ve özgürlük alanlarının Avrupa İnsan Hakları Kontratı standartlarında geliştirilmesi, siyasette ötekileştirme, ayrımcılık ve nefret telaffuzları ile çaba edilmesi,
3- Kuvvetler ayrılığını güçlendirmek için istikrar ve denetleme düzenekleriyle yargısal kontrolün güçlendirilmesi, şeffaf, hesap verebilir, daha az merkeziyetçi ve faal bir kamu idaresi anlayışının yerleşik hale getirilmesi
Bu adımları atabilmek, yeni global mimaride önümüze açılan fırsatlardan yararlanma şartlarını sağlayacaktır.”
Özilhan’ın konuşmasından öne çıkanlar şöyleki:
‘Sürekli hale gelen krizler adeta yeni normalimiz oldu’
Son on beş yıla bakıyorum: 2008 krizi, Covid-19 pandemisi, iklim krizi ve artık de Ukrayna krizi. Tam en kötüsünü geride bıraktık artık toparlanma periyodu dediğimizde orijinal bir krizle karşı karşıya kalıyoruz. “yeni normal” kavramı birinci defa 2008 krizinden daha sonra gündemimize gelmişti. Adeta krizlerin daima hale gelmesi, belirsizlik ve öngörülemezlik yeni normalimiz oldu.
‘Peki ne yapmak gerekiyor?’
Pekala, krizlerin süreğen hale geldiği şartlarda ne yapmak gerekiyor? Bunun hiç elbet kesin ve emsalsiz bir cevabı yok. Farklı birfazlaca kriz görmüş her insanın aklına geleceği üzere yanıt ihtiyatlı olmaktan ve değişen şartlara ahenk yeteneğini artırmaktan geçiyor. “Yeni bir krizle müsabaka ihtimali yok; yakında düzlüğe çıkarız” var iseyımıyla hareket etme lüksümüz yok.
‘Topyekün değişim’
Elimizdeki imkanları önlemli kullanmak ve en kıymetlisi de bünyemizi kuvvetlendirmek zorundayız. Her kriz uzun vadede ortasında yaşadığımız tertip üzerinde dönüştürücü bir tesir yaratıyor. Bu dönüştürücü tesirlerin üst üste eklenmesinin kararı ise topyekün bir değişim. Bu değişimin ikili boyutu artık barizleşmiş durumda: Bir yandan dünyadaki jeopolitik istikrarlar, bir yandan da global iktisat politik değişiyor.
‘Karşımızdaki sorun bu sefer stagflasyon’
Yakın geleceğe baktığımızda dünya iktisadının tam da pandeminin yol açtığı resesyondan çıkmaya hazırlandığı bir kademede patlak veren Ukrayna krizinin tesiri ile sert bir darbe alması kaçınılmaz. Bu defa karşı karşıya kaldığımız sorun stagflasyon. Zira hem üretimin yavaşlaması birebir vakitte fiyatların artması kaçınılmaz. Güç, besin ve diğer temel mallarda fiyat artışı ve tedarik meseleleri en epey Avrupa’yı ve bizi olumsuz etkileyecek. Ukrayna krizinin yarattığı meselelere Çin’de Covid-19 ölümlerinin bir daha başlaması ile yeniden gündeme gelen kısıtlamalar ekleniyor. Bu gelişmeler maalesef global üretim zincirlerinde bir daha aksamalara yol açacak. Birinci iddialara nazaran bu sene dünya ekonomisindeki büyümenin yüzde 1, Avrupa’da ise yüzde 1.5 puan aşağı inebileceğine dikkat çekildi. Üretim zincirlerindeki aksamaların boyutları, güç külfetleri ve yükselen fiyatlar dikkate alındığında Ukrayna krizinin Avrupa iktisadı üstündeki tesirlerinin pandeminin tesirini aşabileceğinden korkuluyor.
‘Fiyat artışları enflasyonun toparlanmasını zorlaştırıyor’
Ülkemiz maalesef bu son krize iktisadının pek de kuvvetli olduğu bir ortamda yakalanmadı. Türkiye hem Ukrayna ve Rusya ile bağları niçiniyle direkt tıpkı vakitte Avrupa ekonomisindeki yavaşlama niçiniyle dolaylı olarak etkilenecek. Yüksek enflasyonun yol açtığı ziyanları aslına bakarsan ekonomik ve toplumsal hayatta bir müddetdir yaşıyoruz. Güç, buğday ve gübre fiyatlarındaki artışlar enflasyonist gidişatın toparlanmasını zorlaştıracak.
İhracatta son periyotta sevindirici artışlar elde etmiştik. Lakin Avrupa’daki yavaşlama durumunda ihracat artışını devam ettirmemiz mümkün olmayacak. Rusya ve Ukrayna’dan gelecek turistlerdeki azalma turizm gelirlerinde beklediğimiz sayıya ulaşmamızı engelleyecek. Artan petrol ve doğalgaz meblağları ithalat faturamızı kabartacak. Bütün bu kanallar cari açık üzerinde ek yük oluşturacak ve TL’nin bedeli üzerinde baskı yaratacak.
TL’nin paha kaybı da ithal girdi fiyatları üzerinden enflasyonist baskıyı güçlendirecek. Enflasyonist baskının ortadan kaldırılması ve fiyat istikrarının sağlanması her şeydilk evvel para ve maliye siyasetlerinin fiyat istikrarı doğrultusunda uygulanmasını gerektiriyor. İktisat konuşurken genelde daima makroekonomik istikrar konusuna odaklanıyoruz.
Zira sağlıklı bir iktisadın üzerinde yükseleceği temel bu. Fakat makroekonomik istikrarı konuşmak bizi sonuçlarını fakat uzun vadede goreceğimiz üretim, yatırım, istihdam, teknoloji ve yenilik ortamı üzere alanlardaki dönüşüm gereksinimini konuşmaktan alıkoymamalı. Zira makroekonomik istikrarı bir türlü sağlayamamamızın gerisinde da bu problemler yatıyor.
‘TL’ bedel kaybedince üretim maliyetleri süratle yükseliyor’
Enflasyonun temel sebeplerinden biri üretimin hammadde, orta malı ve yatırım malında ithalat bağımlılığının yüksek olması. Bu niçinle TL paha kaybedince üretim maliyetleri süratle yükseliyor. Güçte ve üretim için temel girdilerde ithalata bağımlılık senelerdan beri çözemediğimiz problemler. Dışa bağımlı olduğumuz sürece dışarıdan enflasyon ithal ediyoruz. Güçte ve üretimde ithalata bağımlılığı azaltmak için gerçek bir sanayi stratejisi izlemeli ve kıt kaynakları gerçek alanlara yönlendirmeliyiz.
Temel altyapı alanında geçtiğimiz periyotta kıymetli bir atılım yaptık. bu biçimdece üretim ve ticaret için tabanı sağlamlaştırdık. Artık sıra, bu tabanı kullanarak istihdam yaratacak, döviz getirecek sanayi ve tarım tesislerinde. Lakin üretim derken, altyapı derken yalnızca klâsik alanları kastetmiyoruz. Ekonomik büyümenin, verimlilik artışının, istihdam yaratmanın lokomotifi artık dijital teknolojilerin kullanıldığı iş kolları.
‘Düşük faiz tasarrufları cezalandırılıyor’
Üretim için yatırım, yatırım için de düşük faiz oranları gerekiyor. Lakin, yatırımları canlandırmak maksadıyla faiz oranlarının epeyce düşük tutulması yüksek enflasyon ortamında tasarrufları cezalandırıyor. Negatif gerçek faizler çok yüksek olunca tasarrufların yatırıma dönüşme sistemi çalışmıyor. Para tasarrufa yönelmek yerine dövize, altına, emlak yatırımına, ithal elektronik eşyaya ve ithal arabaya yöneliyor.
Bu niçinle üretim yapısını değiştirmeden, ithal girdilere olan bağımlılığı ortadan kaldırmadan, yatırıma yönelecek tasarrufları artırmadan, tarım ve sanayi üretimini hızlandırmadan fiyat istikrarını kalıcı olarak sağlayabilmek mümkün değil. Bunun birincil şartı da uzun vadeli siyaset geliştirmek. Uzun vadeli siyaset gereksiniminin en değerli olduğu alanlardan birisi de tarım. Evvel pandemi, akabinde Ukrayna krizi tarımda kendi kendine kâfi olmanın ne kadar değerli olduğunu, bunun asla taviz vermememiz gereken bir alan olduğunu bütün açıklığı ile ortaya koydu.
‘Tarımsal girdide dışa bağımlılık azaltılmalı’
Ne tarım ve hayvancılığın yem, gübre, tohum, mazot üzere temel girdilerinde dışa bağımlılık azaltılabildi, ne üretimde bilgi, teknoloji ve Ar-Ge düzeyi yükseltilebildi, ne verimlilik artırılabildi, ne de köylü ve çiftçilerin üretimden vazgeçerek kentlere göç etmesi önlenebildi. Ziraî üretim düşüyor, ziraî girdilerde dışa bağımlılık yükseliyor, TL kıymet kaybettikçe ithal girdilerin fiyatları süratle artıyor, ve sonuçta tarım ve besin meblağları daima yükseliyor.
Artan fiyatları ithalatla dengelemeye çalışmak durumu daha da ağırlaştırıyor. Zira ucuz ithalat karşısında rekabet edemeyen çiftçi üretmekten vaz geçiyor. Köyünü terk ediyor kente yerleşiyor. bu biçimdece ziraî üretim azalıyor fakat taleple birlikte dışa bağımlılık daha da artıyor. Pekala, biz değerli üretirken ithalat yaptığımız ülkeler nasıl daha ucuza üretebiliyor?
‘Temel hak ve özgürlükler genişletilmeli’
“Geleceği İnşa” çalışmamızda da vurguladığımız üzere, Türkiye için batılılaşma, kalkınma ve demokratikleşme bir arada seyreden eğilimler. Türkiye’nin Batı ile münasebetlerinin yapan bir yerde ilerlemesi, demokratik hak ve özgürlükler alanının genişlemesi ve ekonomik istikrarın sağlanarak büyümenin hızlanması birbirini destekleyecek gelişmeler. Bu alanlardan birinde daha ileri gitmek istiyorsak öbür alanlarda da ileri gitmeyi hedeflememiz gerekiyor.
Bu çerçevede, idare sistemimizde yapılacak iyileştirmelerin de değerli olduğunu düşünüyorum. Geçenlerde Cumhurbaşkanımızın da vurguladığı bu nokta global sistem ortasında gözle görülür hale gelen ülkemizin yumuşak gücünün daha ileri taşınması açısından ehemmiyet taşıyor. Bu doğrultuda atılması gereken en değerli adım temel hak ve özgürlüklerin, hukukun üstünlüğü ve adalet sisteminin ve kuvvetler ayrılığının güçlendirilmesi olacaktır.
Geleceği inşa çalışmamızda kurumlar başlığı altında yapmış olduğumuz şu üç öneriyi yenidenlamak isterim:
1- Hukukun üstünlüğü ve yargı bağımsızlığının sağlanması çerçevesinde devletin tüm süreçlerinde hukukla bağlı olması ve aktif hak arama özgürlüğünün teminat altında olması,
2- Çoğulcu ve iştirakçi demokrasinin güçlendirilmesi; bütün vatandaşlar için tüm hak ve özgürlük alanlarının Avrupa İnsan Hakları Kontratı standartlarında geliştirilmesi, siyasette ötekileştirme, ayrımcılık ve nefret telaffuzları ile çaba edilmesi,
3- Kuvvetler ayrılığını güçlendirmek için istikrar ve denetleme düzenekleriyle yargısal kontrolün güçlendirilmesi, şeffaf, hesap verebilir, daha az merkeziyetçi ve faal bir kamu idaresi anlayışının yerleşik hale getirilmesi
Bu adımları atabilmek, yeni global mimaride önümüze açılan fırsatlardan yararlanma şartlarını sağlayacaktır.”