uçanteneke
New member
“Dolar niye düşüyor?” başlıklı son yazımda Amerikan parasının geçtiğimiz hafta bütün dünyada kıymet yitirmesinin art planına bakmıştık. Hatırlarsanız bunun niçini, Amerika’da enflasyonun gerilemeye başlamasıydı. Amerikan Merkez Bankası (FED) enflasyonu geriletebilmek için Mart ayından bu yana faiz artırımı üzerine faiz artırımı yapmıştı. O artırımlar niçiniyle dolar bu yıl başta Euro olmak üzere bütün paralar karşısında paha kazandı. FED’in toplamda yüzde 3.75’i bulan (375 baz puan) faiz artırımları nihayet tesirini gösterdi ve bir orta yüzde 9.1’e kadar yükselen tüketici enflasyonu geçen ay yüzde 7.7’ye geriledi. Enflasyon maksadı yüzde 2 olan bir ülke için hâlâ devasa yükseklikte bir oran ancak en kötüsünün geride kaldığını göstermesi açısından manalı. Enflasyon düşüyorsa FED faiz artırımı oranlarını biraz düşürebilir, yola 75 baz puanlık “jumbo” faiz artırımları yerine daha düşük artırımlarla devam edebilir. İşte doların geçen hafta bütün dünyada gerilemesinin sebebi buydu…
Başta Euro olmak üzere geçtiğimiz aylarda dolar karşısında şaşırtan ölçüde kıymet yitiren paraların bu beklentiyle dolar karşısında bir ölçü paha kazanması son derece olağan. Fakat Türk Lirası’nın bedel kazanması olağan değil. Zira Türkiye’de, öteki ülkelerde olmayan iki şey var: Yüksek enflasyon ve yüksek cari açık.
Genel unsur: Bir ülkenin para ünitesi o ülkenin enflasyonu kadar (Daha doğrusu ticaret ortaklarıyla içindeki enflasyon farkı kadar) bedel kaybeder. Şayet bu biçimde olmaz, paha kaybı enflasyondan fazlaca daha az gerçekleşirse ne olur? Para ünitesi nominal olarak bedel kaybediyor gözükse de gerçek olarak pahalanır. İşte şu anda TL’nin başına gelen bu.
Para ünitesinin, enflasyondan (Başka ülkelerle enflasyon farkından) arındırılmış bedeline gerçek kur deniyor. Türk Lirası’nın üretici enflasyonundan arındırılmış kıymeti, geçen ay 2017’den beri en yüksek pahasına çıktı.
Aslında vatandaşların gerçek kurla pek bir işi yok. Bizim için kıymetli olan, hür piyasadaki döviz kuru. Lakin ihracatçılar için gerçek kur fazlaca değerli. Şayet üretim maliyetiniz yüzde 157 artmışken (Türkiye’nin yıllık üretici enflasyonu oranı) Türk Lirası yalnızca yüzde 40 civarında paha kaybetmişse, ihraç ettiğiniz eserin dolar yahut Euro fiyatına artırım yapmanız kaçınılmaz demektir. Aksi takdirde ziyan edersiniz.
Fakat milletlerarası pazarlarda artırım yapmak da kolay değil. Çünkü rakiplerinizin ülkelerinde enflasyon Türkiye’den çok daha az. O niçinle eski fiyattan satmaya devam ediyorlar. Ne olacak artık?
Türkiye’nin ithalatı yılbaşından beri her ay yüzde 40-45 içinde artarken ihracat artış oranı yüzde 10’un altına indi. niçinlerinden biri işte bu. TL’nin gerçek olarak pahalanması. Bunun kararında ihracatçıların rekabet güçlerinin azalması…
Türkiye geçen yılın tamamında 14 milyar dolar cari açık vermişti. Bu yılın birinci dokuz ayında cari açık 40 milyar doları buldu. Yılı 50 milyar dolar civarında bir açıkla kapatacağız. Cari açık niye patladı? İktidara soracak olursanız petrol fiyatındaki artış yüzünden. halbuki gördüğümüz üzere petroldeki artışın yanı sıra TL’nin gerçek olarak pahalanması de tesirli. (Bu ortada dünya iktisadının yavaşlaması da elbette ihracatı olumsuz etkiliyor.)
Eskiden cari açığı uzun vadeli yahut kısa vadeli yabancı sermaye yatırımlarıyla finanse ederdik. Ancak yabancılar artık Türkiye’ye gelmiyor. Bu durumda geriye kalıyor Merkez Bankası’nın rezervleri ile kaynağı bilinmeyen para…
Merkez Bankası’nın kendisine ilişkin net 13-14 milyar dolarlık harcanabilir rezervi var. Bu, milletlerarası ölçütlere epey yetersiz bir fiyat. her neyse ki, kaynağı bilinmeyen para (Nam-ı başka net kusur noksan) Türkiye’nin imdadına yetişmiş durumda. Yılbaşından bu yana 25 milyar dolara yakın kaynağı belgisiz para girişi oldu. Türkiye cari açığı bu biçimde kapattı.
Kaynağı belgisiz para akışı nereye kadar devam eder? Muhakkak ki seçime kadar. Türkiye iktisadı seçime kadar dayansa bile (O da şüpheli), seçimden daha sonra olağanlaşma kaçınılmaz olur.
Normal olan cari açığı bileğimizin gücüyle, yani ihracatla kapatmamız. Türkiye İhracatçılar Meclisi Lideri Mustafa Gültepe geçen hafta şöyleki dedi:
“Enflasyon dikkate alındığında kurun bu düzeylerde olmaması gerekiyor. Kurun enflasyon oranında artması gerekiyor. Kurun üreticilere takviye çıkması gerekiyor. Aylık enflasyon yüzde 2 ise kurun da o düzeyde artması gerekiyor. Türkiye’de biroldukca yatırım yapıldı. Çarkların dönmesi lazım, dünyaya satış yapmamız gerek.”
Başta Euro olmak üzere geçtiğimiz aylarda dolar karşısında şaşırtan ölçüde kıymet yitiren paraların bu beklentiyle dolar karşısında bir ölçü paha kazanması son derece olağan. Fakat Türk Lirası’nın bedel kazanması olağan değil. Zira Türkiye’de, öteki ülkelerde olmayan iki şey var: Yüksek enflasyon ve yüksek cari açık.
Genel unsur: Bir ülkenin para ünitesi o ülkenin enflasyonu kadar (Daha doğrusu ticaret ortaklarıyla içindeki enflasyon farkı kadar) bedel kaybeder. Şayet bu biçimde olmaz, paha kaybı enflasyondan fazlaca daha az gerçekleşirse ne olur? Para ünitesi nominal olarak bedel kaybediyor gözükse de gerçek olarak pahalanır. İşte şu anda TL’nin başına gelen bu.
Para ünitesinin, enflasyondan (Başka ülkelerle enflasyon farkından) arındırılmış bedeline gerçek kur deniyor. Türk Lirası’nın üretici enflasyonundan arındırılmış kıymeti, geçen ay 2017’den beri en yüksek pahasına çıktı.
Aslında vatandaşların gerçek kurla pek bir işi yok. Bizim için kıymetli olan, hür piyasadaki döviz kuru. Lakin ihracatçılar için gerçek kur fazlaca değerli. Şayet üretim maliyetiniz yüzde 157 artmışken (Türkiye’nin yıllık üretici enflasyonu oranı) Türk Lirası yalnızca yüzde 40 civarında paha kaybetmişse, ihraç ettiğiniz eserin dolar yahut Euro fiyatına artırım yapmanız kaçınılmaz demektir. Aksi takdirde ziyan edersiniz.
Fakat milletlerarası pazarlarda artırım yapmak da kolay değil. Çünkü rakiplerinizin ülkelerinde enflasyon Türkiye’den çok daha az. O niçinle eski fiyattan satmaya devam ediyorlar. Ne olacak artık?
Türkiye’nin ithalatı yılbaşından beri her ay yüzde 40-45 içinde artarken ihracat artış oranı yüzde 10’un altına indi. niçinlerinden biri işte bu. TL’nin gerçek olarak pahalanması. Bunun kararında ihracatçıların rekabet güçlerinin azalması…
Türkiye geçen yılın tamamında 14 milyar dolar cari açık vermişti. Bu yılın birinci dokuz ayında cari açık 40 milyar doları buldu. Yılı 50 milyar dolar civarında bir açıkla kapatacağız. Cari açık niye patladı? İktidara soracak olursanız petrol fiyatındaki artış yüzünden. halbuki gördüğümüz üzere petroldeki artışın yanı sıra TL’nin gerçek olarak pahalanması de tesirli. (Bu ortada dünya iktisadının yavaşlaması da elbette ihracatı olumsuz etkiliyor.)
Eskiden cari açığı uzun vadeli yahut kısa vadeli yabancı sermaye yatırımlarıyla finanse ederdik. Ancak yabancılar artık Türkiye’ye gelmiyor. Bu durumda geriye kalıyor Merkez Bankası’nın rezervleri ile kaynağı bilinmeyen para…
Merkez Bankası’nın kendisine ilişkin net 13-14 milyar dolarlık harcanabilir rezervi var. Bu, milletlerarası ölçütlere epey yetersiz bir fiyat. her neyse ki, kaynağı bilinmeyen para (Nam-ı başka net kusur noksan) Türkiye’nin imdadına yetişmiş durumda. Yılbaşından bu yana 25 milyar dolara yakın kaynağı belgisiz para girişi oldu. Türkiye cari açığı bu biçimde kapattı.
Kaynağı belgisiz para akışı nereye kadar devam eder? Muhakkak ki seçime kadar. Türkiye iktisadı seçime kadar dayansa bile (O da şüpheli), seçimden daha sonra olağanlaşma kaçınılmaz olur.
Normal olan cari açığı bileğimizin gücüyle, yani ihracatla kapatmamız. Türkiye İhracatçılar Meclisi Lideri Mustafa Gültepe geçen hafta şöyleki dedi:
“Enflasyon dikkate alındığında kurun bu düzeylerde olmaması gerekiyor. Kurun enflasyon oranında artması gerekiyor. Kurun üreticilere takviye çıkması gerekiyor. Aylık enflasyon yüzde 2 ise kurun da o düzeyde artması gerekiyor. Türkiye’de biroldukca yatırım yapıldı. Çarkların dönmesi lazım, dünyaya satış yapmamız gerek.”