bencede
Member
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın ‘İnatla yapacağız’ dediği, muhalefetin ise halini net olarak ortaya koyduğu Kanal İstanbul projesinin Ocak 2020 tarihindeki Çınar Mühendislik Müşavirlik A.Ş. tarafınca hazırlanan Çevresel Tesir Değerlendirmesi (ÇED) raporundaki detaylar felaketin boyutunu ortaya koydu.
Raporda, ortaya çıkması beklenen toplumsal tesirler; “Tarımsal toprakların süreksiz ve kalıcı olarak kaybı”, “Tarımsal eser ve ağaçların kaybı”, “Fiziksel bir daha yerleşim ve ekonomik yer değiştirme”, “Hayvancılıkla ilgili ahır, ağıl, barınak üzere yapıların kaybı” “Mera ve otlakların kaybı”, “Konut/yapı kayıpları” ve “Orman kayıpları” başlıkları altında sıralandı.
“İŞSİZLİK RİSKİ ORTAYA ÇIKACAK”
ÇED raporuna bakılırsa, proje; kanalın geçeceği bölgedeki tarım yerlerini ve balıkçılığı da etkileyecek. Tarım yerlerinin yok olması durumunda tarımdaki işsizlik artacak. Raporda bölgedeki tarım ve hayvancılığın nasıl etkileneceği şu biçimde anlatıldı:
Rapora bakılırsa proje için 200 bin 878 adet ağaç ya yerinde sökülecek ya da kesilecek. Bu durun ÇED raporunda şu biçimde belirtildi:
“Kanal İstanbul Projesi kapsamında bilgileri Tablo 5.4.1.3.1.’de sunulan yaklaşık 200 bin 878 adet ağaç için projenin inşaat öncesinde orman emvali yapılacak, dikili damga ile tespit edilecek ve büsbütün Orman Yönetimince değerlendirilecektir. Etkilenen ağaçların mümkün olduğu kadar öteki alanlara transferi sağlanacak, transferi yapılamayan ağaçların yerine uygun alanlarda ağaçlandırma yapılacaktır.”
Raporda, ortaya çıkması beklenen toplumsal tesirler; “Tarımsal toprakların süreksiz ve kalıcı olarak kaybı”, “Tarımsal eser ve ağaçların kaybı”, “Fiziksel bir daha yerleşim ve ekonomik yer değiştirme”, “Hayvancılıkla ilgili ahır, ağıl, barınak üzere yapıların kaybı” “Mera ve otlakların kaybı”, “Konut/yapı kayıpları” ve “Orman kayıpları” başlıkları altında sıralandı.
“İŞSİZLİK RİSKİ ORTAYA ÇIKACAK”
ÇED raporuna bakılırsa, proje; kanalın geçeceği bölgedeki tarım yerlerini ve balıkçılığı da etkileyecek. Tarım yerlerinin yok olması durumunda tarımdaki işsizlik artacak. Raporda bölgedeki tarım ve hayvancılığın nasıl etkileneceği şu biçimde anlatıldı:
- Bölgede yaşayan ve kırsal yapısını sürdüren yerleşimlerde tarım hayvancılık üzere faaliyetlerle geçinen değerli bir nüfus bulunmaktadır ve bu nüfusun proje niçiniyle dış göçe maruz kalması durumunda bir istihdam açığı ortaya çıkabilecektir. Hakikaten yapılan görüşmelerde bu faaliyetlerle geçinen ve orta yaş üstü yoğunlukta olan kısmın diğer bir mesleksel marifetinin olmadığı ve bu faaliyetleri terk etmesi durumunda işsizlikle yüz yüze kalacağı saptanmıştır.
- Bölgeden göç etmek durumunda kalan ve geçim kaynağı kayıpları yaşayacak bölümün bu istihdam imkanlarında evvelandirilmesi, projenin istihdam üstündeki olumsuz tesirlerini azaltabilecek bir tedbir olacaktır.
- Tarım yerlerinin süreksiz yahut kalıcı olarak kaybedilmesi, arazi sahipleri üzerinde mümkün birtakım tesirlere niye olacaktır. Bunlardan birisi geçim kaynağı kayıplarıdır ve bu haneler geçim kaynaklarını kaybetmek/değiştirmek zorunda kalabilirler. Proje alanı yakınındaki tarım yerlerinin bitkisel toprak verimliliğinin kaybedilme riski de kelam konusudur. İnşaat çalışmaları sırasında iş makinelerinin verebileceği ziyanlar, hafriyat toprağı dökülmesi üzere durumlarda etraftaki tarım toprakları olumsuz etkilenebilecektir.
- Ayrıyeten, Sazlıdere barajı, bilhassa Avcılar tarafındaki etkilenen yerleşimlerde ziraî sulama gayeli da kullanılmaktadır ve kaybedilmesi durumunda geçim kaynağı tesirine de yol açabilecektir. Avcılar Belediye Başkanlığı Plan ve Proje Müdürlüğü’nün kurum görüşünde, ilçenin ziraî sulama maksatlı kullanabileceği bir su kaynağının yahut suyolunun temin edilmesi gerektiği belirtilmektedir.
- Yeniköy, Çilingir, Baklalı, Dursunköy, Sazlıbosna ve Tayakadın mahallelerinde ziraî üretim ve hayvancılık, hem hanelerin kendi gereksinimlerini karşılamada birebir vakitte gelir kaynağı olma açısından değer taşımaktadır. Tahıl ve meyve üretimi daha hayli pazara yönelik iken, zerzevat ve yeşillik üretiminin büyük kısmı (yüzde 80) hane tüketimi içindir. Tarım toprakları üstündeki etkiyi pahalandırmak için projeden etkilenecek ziraî yerleri ve parsel büyüklükleri, arazi sahiplerinin sayısı ve mülkiyet durumu, topraklarda ne çeşit üretim yapıldığı, nasıl tazminat ödeneceği ve bu hanelerin sosyo-ekonomik özelliklerine ait ayrıntılı bilgiye gereksinim vardır.
- Bilhassa gelir seviyesi düşük hanelerde, ziraî eserleri hem kendi tüketimleri birebir vakitte bunların bir kısmını satarak gelir elde ettikleri için ziraî üretim büyük kıymet taşımaktadır. Proje kapsamı ortasında kalan “kırsal alanlarda” yaşayan kimi haneler geçimlerini sağlamak için bu yerlere bağlıdırlar.
- Kırsal alanlarda yaşayan bu bireylerin eğitim düzeyinin düşük olması ve Türkiye’deki yüksek işsizlik oranı dikkate alındığında, süreksiz yahut daima olarak ziraî arazinin kaybı ve/veya ziraî eser kaybı, haneler üzerinde olumsuz tesirlere niye olabilir. Bu hanelerin fizikî olarak yerinden edilmesi kelam konusu olmasa bile ekonomik kayıplarının olma mümkünlüğü yüksektir.
- Proje alanındaki geçim kaynaklarının ayrıntılı tespiti ve sürdürülebilirliğinin sağlanması hedefiyle Geçim Kaynakları Onarım Planı’nın hazırlanması ve uygulanması, olumsuz ekonomik tesirlerin en aza indirgenmesinde kıymetlidir. Ayrıyeten kamulaştırma bedellerinin tanzim edilmesi ve gerekmesi durumunda bir daha yerleşim uygulamalarının gerçekleştirilmesinde, ulusal mevzuatların yanı sıra memleketler arası finans kuruluşlarının (IFI) standartları da dikkate alınmalıdır.
- Proje faaliyetleri niçiniyle gelir kaybı yaşayacağı varsayım edilen bir öbür küme da balıkçılardır. Çalışma alanının kuzeyinde, 4 mahallede balıkçılıkla geçinen haneler mevcuttur. Yeniköy, Durusu ve Terkos mahallelerinde balıkçılıkla geçinen hanelerin sayısı sırasıyla 20, 20 ve 6 olmakla bir arada Karaburun’da nüfusun yarıdan fazlası balıkçılıkla geçinmektedir. Kendi teknesi olan hane sayısı öteki mahalleler üzere 15 ile sınırlıyken her teknede en az 3 tayfa çalışmakta ve bu niçinle Karaburun’da geçimini balıkçılıktan sağlayanların hanelerin sayısı 300’ü bulmaktadır.
- Balıkçılarla yapılan toplantıda, Proje’nin inşaat ve işletme etabında denizdeki faaliyetlerden etkilenecekleri, balıkçılık yapmaya şu an avlandıkları alanlarda devam edemeyecekleri öğrenilmiştir. Proje niçiniyle balıkçıların nasıl etkileneceği, gelir kaybı yaşayıp yaşamayacakları konusunda ek bir çalışma yapılmalı ve gelir kaybı yaşamamaları için gerekli tedbirler alınmalıdır. Kıymetlendirme çalışmalarına yalnızca teknesi olanlar değil, tayfalar üzere balıkçılıktan gelir elde eden başka kümeler da dâhil edilmelidir.
- Kanal İstanbul Projesi kapsamında Proje alanı olarak kullanılmak üzere mera vasfı değiştirilerek hazineye aktarılan alanlar da hala hayvancılık yapanlar tarafınca kullanılmaktadır. Proje çalışmaları başladığı vakit, bu mera alanları hayvancılar tarafınca kullanılamayacak, aslına bakarsanız kısıtlı olan otlatma alanları daha da daralacaktır. Bu niçinle hayvancılar, otlatamadıkları hayvanlarını yem ile beslemeye yöneleceklerdir ve bu da girdi maliyetlerini daha da artacaktır. Bu kapsamda, alternatif mera alanlarının ve/veya hayvancılık faaliyetlerine ait takviyelerin sağlanması (yem dayanağı gibi) kıymet arz etmektedir.
- Tarım-hayvancılık üzere geçim kaynaklarını kaybedecek bireylerin sosyo-ekonomik statü kaybını önlemek maksadıyla, statü kaybına yol açabilecek iş imkânları sağlamak yerine öncelikli olarak eski geçim faaliyetlerini sürdürmeleri istikametinde çalışmalar yapılmalıdır. Şayet eski geçim kaynaklarını devam ettirmeleri sağlanamıyorsa, statü kaybına yol açmayacak alternatif iş imkanları sağlanmalıdır.
- Proje faaliyetlerinden etkilenebilecek tüm haneler için Proje özelinde bir şikâyet düzeneği oluşturulmalıdır. Bu kapsamda bir projede paydaşların telaşları, soruları, şikâyetleri epeyce fazla olacaktır ve bunlara ait vaktinde karşılık ve tahlil sağlanması gerekmektedir. Bu sistem yörede yaşayan şahısların ulaşabileceği ve kolaylıkla karşılık alabilecekleri bir biçimde düzenlenmelidir.
- Tesir alanındaki nüfusun sosyo-ekonomik mevcut durumu ve potansiyel olarak nasıl etkilenebileceği dikkate alınmalı ve mümkün olumsuz tesirleri bertaraf edecek ve/veya azaltacak tedbirler daha da geliştirilerek uygulanmalıdır. Ayrıyeten Proje’nin ilerleyen kademelerinde rapor içerisinde önerilen ek araştırma ve çalışmalar yapılarak toplumsal tesirlerin başarılı bir biçimde yönetilmesi sağlanmalıdır.
- İstanbul’un mevcut nüfusu, nüfus yoğunluğu, nüfus artış suratı, kentsel hareketliliği, aldığı göç oranları, kaldırabileceği nüfus kapasitesi, yapılan hesaplamalar ile birlikte dikkate alındığında, Kanal İstanbul Projesi ile bir arada planlanan oluşacak nüfus artışının bölgede kıymetli sıkıntılara yol açabileceği öngörülmektedir. Ortaya çıkabilecek meseleleri; kentsel hizmetlerin yetmemesi (altyapı, eğitim, sıhhat, içme suyu vb.), ulaşım sıkıntıları, istihdam açığı, ekolojik baskı üzere bir epey açıdan ele almak mümkündür.
- İstanbul’un aslına bakarsan nüfus yığılmasının meselelerini çözmeye çalışan bir kent olması, zelzele riski taşıması ve nüfus artışıyla sarsıntı anında yaşanacak kayıpların artma riskleri, doğal kaynakların korunması konusundaki eksiklikler üzere bahisler göz önüne alınarak, bilhassa kuzeye hakikat gelişimin denetim altına alınması ve kentin denetimli gelişmesi için bugüne kadar yapılan planlamalarda bir epey strateji geliştirilmiştir.
- Fakat proje ile bir arada daha evvel korunması planlanan alanlarda kentsel gelişmenin desteklenecek olması nüfus ve yapılaşmayı ve ötürüsıyla da ekolojik baskıyı artıracaktır. Nüfus artışının ve yapılaşmanın sebep olacağı ekolojik baskı; su kaynaklarının yok olması, alternatif su kaynaklarına baskının artması, sulak alanların insan müdahalesine maruz kalması, bilhassa kuşlar ve öbür hayvanların kentleşmeden olumsuz etkilenmesi üzere tesirlere yol açabilecektir.
- İç göç tesirleri değerli bir nüfus artışına yol açacak olmakla bir arada, projenin kısa-orta-uzun vadedeki tesirleri ile bir arada düşünüldüğünde, bölgenin toplumsal dokusunu da büyük oranda dönüştürecektir. Bu durum dolaylı olarak kentsel hizmetlerde yetersizlik, ulaşım problemlerinin artması, ekosistem üstündeki baskının ağırlaşması, su kaynaklarının kaybedilmesi üzere bir epeyce tesire yol açabilecektir.
- İstihdam imkanlarının sağlanmasının İstanbul’daki işsizlik sorununa kıymetli katkıları olacağı açıktır. Lakin, bölgeye gerçekleşmesi beklenen direkt ve dolaylı iş gücü akımının, hem olumlu hem olumsuz potansiyel tesirlere sebep olması beklenmektedir. Yanlışsız bir biçimde yönetilen işgücü akımı, toplum için potansiyel yararlar sağlayabilir. Potansiyel olumsuz tesirleri ise bölgede yaşayan halkın mevcut sosyo-kültürel dinamiklerinden dolayı yabancı personellerin gelmesinden rahatsız olması, hırsızlık, fizikî taarruzlar, cinsiyete dayalı şiddet, insan ticareti, alkol ve uyuşturucu kullanması, kaçakçılık vb. üzere cürüm hareketlerinde artış, trafiğin ağırlaşması ve kazalarda artış, ulaşım altyapısında ek yük oluşması olabilir.
Rapora bakılırsa proje için 200 bin 878 adet ağaç ya yerinde sökülecek ya da kesilecek. Bu durun ÇED raporunda şu biçimde belirtildi:
“Kanal İstanbul Projesi kapsamında bilgileri Tablo 5.4.1.3.1.’de sunulan yaklaşık 200 bin 878 adet ağaç için projenin inşaat öncesinde orman emvali yapılacak, dikili damga ile tespit edilecek ve büsbütün Orman Yönetimince değerlendirilecektir. Etkilenen ağaçların mümkün olduğu kadar öteki alanlara transferi sağlanacak, transferi yapılamayan ağaçların yerine uygun alanlarda ağaçlandırma yapılacaktır.”