uçanteneke
New member
Merkez Bankası eski başekonomisti Prof. Hakan Kara, 19 Ağustos’ta Twitter hesabında şunu yazmış;
“İktisatçılar TCMB faizi niye indirdi diye tartışıyor. Bence bu artık iktisatçı sorusu değil. Mevzuyu sosyologlar, siyaset bilimciler, psikologlar falan kıymetlendirmeli.”
Uzun vakittir, ekonomistlerin, politik iklimi tahlile dahil etmeden, Merkez Bankası kararlarını yorumladığını gözlüyoruz. Haliyle, bu tahliller büyük ölçüde boşa düşüyor. Türkiye 10 ay ortasında bir seçime gidecek ve bu seçim birkaç on yıl boyunca unutulmayacak. bu biçimde, gelin, iktisat idaresinin ne yapmaya çalıştığını politik iklimi hesaba katarak tartışalım. Bunun için biraz geriye gidelim.
Kasım 2020: ABD başkanlık seçimleri
3 Kasım 2020’de ABD’de başkanlık seçimleri yapıldığında, iktidar medyasının gönlünde D. Trump vardı. Trump, Erdoğan’a bir telefon uzaktaydı ve “arka kapı diplomasisi” iki başkan içinde tüm derinliğiyle sürdürülebiliyordu. Ancak ABD seçimleri siyasal iktidar için hayal kırıklığıyla sonuçlandı. 7 Kasım’da J. Biden’ın seçimleri kazandığı resmen belirtildi. Dünya bunu konuşurken, yalnızca bir gün daha sonra 8 Kasım 2020 akşamına Türkiye, Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak’ın istifasıyla çalkalandı. İki olay içinde yalnızca 1 gün vardı fakat niçinsellik bağı var mıydı? “Evet, vardı” diyenlerin kuvvetli destekleri var. Trump’ın damadı Jared Kushner ile Erdoğan’ın damadı Berat Albayrak içindeki “derin” alaka her iki ülkenin diplomasisini etkiliyordu. bilgileri merak edenler The New York Times’ta yayımlanan şu makaleyi okuyabilir.
Berat Albayrak’ın istifası, çabucak hemen anlamlandırılmış değil. Lakin, istifanın Biden’ın seçilmesinden çabucak bir gün daha sonra gerçekleşmiş olması bize ipucunu veriyor. Çünkü, istifanın çabucak akabinde 9 Kasım’da TCMB Lideri Murat Uysal da nazaranvden alındı ve yerine Naci Ağbal atandı. Bu atamanın manası herkes için açıktı. Uysal devrinde faizler sert biçimde düşürülmüş, bu süreçte Merkez’in 128 milyar doları, döviz kurlarını tutabilmek için harcanmış, bu biçimdece rezervler bir ulusal güvenlik krizi haline gelmişti. Ağbal ise tam zıddını yapmak üzere getirilmişti. Ne oluyordu? Bu iki koltuk değişiminin ABD’de değişen idareyle ilgisi var mıydı? Olduğu açıktı. aslına bakarsan Tayyip Erdoğan da bunu gizlemiyordu, iktisatta yeni bir devrin başladığını söylüyordu. Yeterli de ne olmuştu? İnsan hakları aksiyon planı, demokratik ıslahatlar, hukuk ıslahatı üzere bir dizi “müjde” açıklıyordu Erdoğan. Biden’ın seçilmesiyle bir arada, Erdoğan, ABD’ye “iyi niyet beyanı”nı iletiyordu.
bu biçimdece TCMB, batının merkez bankalarıyla uyumlu hareket etmeye başlamıştı. Naci Ağbal’ın izlediği bu çizgi elbette Erdoğan’dan habersiz değildi lakin içerisi de karışıktı. Üstelik, Erdoğan, Biden’dan umduğu ölçülü bildirileri da alamamıştı. 19 Mart 2021’de Naci Ağbal nazaranvden alındı. Yerine Yeni Şafak müellifi, eski AKP milletvekili Şahap Kavcıoğlu atandı. Lakin, Kavcıoğlu’nun uzun mühlet siyaset faizine dokunmasına müsaade verilmedi. Gözler Biden’daydı…
23 Nisan 2021: Erdoğan ile Biden görüşmesi
Biden’ın seçilmesinin akabinde aylar geçmiş, Biden çabucak tüm dünya başkanlarının tebrik iletilerini cevaplamış ancak Erdoğan ile görüşmemişti. Bu durum hem ABD birebir vakitte Türkiye basınında gündem konusu olmuştu. Biden’ın diplomatik teamüllere ters halde, Erdoğan’ın tebrik iletisini cevaplamaması Ankara’yı da geren gelişmelerin başında geliyordu. Beklenen telefon aylar daha sonra 23 Nisan 2021’de geldi. Ama bu birinci telefon görüşmesinde, Biden, 24 Nisan’da yani sonraki gün “Ermeni Soykırımı” tezlerini tanıyacağını söylemesiyle soğuk duş tesiri yarattı. İki önderin baş başa görüşeceği tarih ise Haziran ayında Madrid’de gerçekleşecek NATO tepesiydi. İkili toplantıda Dışişleri Bakanlığı’ndan bir yetkili değil, Merve Kavakçı’nın kızı mütercim olarak katıldı. İkili içinde ne konuşulduğu sır olarak kaldı.
Eylül 2021: Erdoğan ABD’de
Erdoğan, Biden’le görüşebilmek ismine bu sefer 19 Eylül’de ABD’nin yolunu tuttu. Hedef Biden’la görüşebilmekti fakat görüşme gerçekleşemedi. Gazeteci Murat Yetkin, ABD seyahati esnasında uçakta bile, Biden’la randevu koparmak için trafik yürütüldüğünü yazdı. 3 gün süren ziyaret 22 Eylül’de bitmiş oldu. Pekala, bu fiyasko basına nasıl anlatılacaktı? İrtibat Başkanlığı’nın bulduğu deva Manhattan’daki Türkevi Binası’nın açılışını şişirmek oldu. Hatta AKP Küme Başkanvekili Özlem Zengin o kadar ileri gitti ki, bir bina açılışını “500 yıllık Türk Dış siyaset tarihinin en kıymetli günlerinden bir tanesi…” iletisiyle paylaşarak komik duruma düştü.
Erdoğan 22 Eylül’de Biden’la görüşemeden yurda döndü. 23 Eylül’de TCMB siyaset faizini 100 baz puan indirerek yüzde 19’dan yüzde 18’e çekti. ABD ziyaretinden 1 gün daha sonra… 7 aydır, siyaset faizine dokunmayan Şahap Kavcıoğlu, Erdoğan’ın ABD gezisinden 1 gün daha sonra faizi düşürmüştü. Pekala niye?
Eylül’de ne oldu?
Erdoğan’ın ABD ile bir daha kuvvetli temas kurmasının yolu belirliydi; seçimleri kazanmak… ABD’de herkes, Erdoğan’ın tekrar seçilemeyeceğini ya da seçilmesinin kuşkulu olduğunu yazıyordu. Erdoğan, bu kuşkuyu yok etmeden, ABD’yle eski hoş günlere dönemiyordu. Dönüş yolunda bir karar verilmesi gerekiyordu. Karar açıktı; Birinci fırsatta seçim…
Şunu söylemek gerekir. Erdoğan, siyaset faizinin yüksek seyrettiği, iktisadın soğutulduğu devirde seçime girdiğinde kaybedeceğini biliyor. Bu tezin en büyük delili 31 Mart 2019 lokal seçimleridir. Büyük bir mağlubiyetle sonuçlanan seçimlerin faturası da “söz dinlemeyen” TCMB Lideri Murat Çetinkaya’ya çıkarılmıştı. Haziran’da yenilenen İstanbul seçiminin çabucak akabinde Temmuz ayında nazaranvden alınmıştı Çetinkaya… Bu tarihten itibaren, siyaset faizinin seçimlere endeksli olduğunu anladık. Kimsenin ekonomiyi, halkın refahını düşündüğü yoktu.
Aralık ve Şubat içinde ne oldu?
Erdoğan’ın ABD dönüşüyle başlayan faiz indirimleri, beklendiği üzere sonuçlanmadı. İktidarın istek ettiği, tıpkı Murat Uysal periyodundaki üzere, rezerv satışları yoluyla döviz kurunu dizginlemek, bu esnada piyasaya zerk ettiği parayla ekonomiyi ısıtmak, bu biçimdece gorece rahat bir ekonomik ortamda 2022 ortasında seçimlere gitmekti. Hakikaten minimum fiyata yapılan yüzde 50’lik artırımı birinci defa Cumhurbaşkanı açıklıyordu. 2021 sonunda, Türkiye son hız seçimlere gidiyordu. Lakin, bu kadar harekete katlanamayan piyasa, sert bir kur şokuna maruz kaldı. Eylül’de 8 lira düzeyinde olan dolar kuru Aralık’ta 18 Lirayı aştı. Beklenmeyen de duydu. Kur şokunu tedavi etmenin yolu Kur Muhafazalı Mevduat (KKM) ismindeki atom bombası oldu. Ne de olsa, 2021 ortasında seçim yapılacaktı. KKM ile döviz kurları denetim edilecek, düşük faize devam edilecekti.
Fakat, bu sefer de enflasyon patladı. Aralık ayı enflasyonu yüzde 13,5, Ocak ayı enflasyonu yüzde 11,5 olunca, panik başladı. Derken, 24 Şubat’ta Ukrayna – Rusya savaşı, enflasyonun ateşini daha da yükseltti. bu biçimdece erken seçim programı ertelendi. Şahap Kavcıoğlu da siyaset faizini düşürmeyi bıraktı. 7 ay boyunca yüzde 14’te sabit tuttu.
18 Ağustos faiz sonucu ne manaya geliyor?
Erdoğan’ın ABD ziyaretinden daha sonra başlatmış olduğu faiz indirimi, aslında bir seçim iktisadı programıydı. Lakin, beklenmeyen kur şoku ve akabinde patlak veren Ukrayna Rusya Savaşı, erken seçimi rafa kaldırdı. Pekala olağanda 2021 ortasında yapılacak seçime kadar sürdürülmesi planlanan ekonomik programa ne olacaktı? bu biçimde bir ekonomik program seçime endeksliyse, seçimler ertelendiğine göre fazlaca tehlikeli bir patikaya girilecekti. O denli de oldu. Temmuz ayında Varlık Barışı yasası çıkarıldı. Tıpkı ay kaynağı bilinmeyen para girişi rekor düzeye çıktı. Merkez Bankası’nın rezervlerinde artış yaşandı. Nereden geldiği bilinmeyen bu para, yeni bir seçim iktisadının barutuydu.
Ve 18 Ağustos’ta, Merkez Bankası, bir daha faiz indirimine başladı. bu biçimdece yeni bir seçim iktisadına start verilmiş oldu. Gaye, para basarak ekonomiyi seçime kadar canlı tutmak, seçimden daha sonra ise sert bir acı reçeteyi halka içirmekti. Hepimize güzel olsun.
“İktisatçılar TCMB faizi niye indirdi diye tartışıyor. Bence bu artık iktisatçı sorusu değil. Mevzuyu sosyologlar, siyaset bilimciler, psikologlar falan kıymetlendirmeli.”
Uzun vakittir, ekonomistlerin, politik iklimi tahlile dahil etmeden, Merkez Bankası kararlarını yorumladığını gözlüyoruz. Haliyle, bu tahliller büyük ölçüde boşa düşüyor. Türkiye 10 ay ortasında bir seçime gidecek ve bu seçim birkaç on yıl boyunca unutulmayacak. bu biçimde, gelin, iktisat idaresinin ne yapmaya çalıştığını politik iklimi hesaba katarak tartışalım. Bunun için biraz geriye gidelim.
Kasım 2020: ABD başkanlık seçimleri
3 Kasım 2020’de ABD’de başkanlık seçimleri yapıldığında, iktidar medyasının gönlünde D. Trump vardı. Trump, Erdoğan’a bir telefon uzaktaydı ve “arka kapı diplomasisi” iki başkan içinde tüm derinliğiyle sürdürülebiliyordu. Ancak ABD seçimleri siyasal iktidar için hayal kırıklığıyla sonuçlandı. 7 Kasım’da J. Biden’ın seçimleri kazandığı resmen belirtildi. Dünya bunu konuşurken, yalnızca bir gün daha sonra 8 Kasım 2020 akşamına Türkiye, Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak’ın istifasıyla çalkalandı. İki olay içinde yalnızca 1 gün vardı fakat niçinsellik bağı var mıydı? “Evet, vardı” diyenlerin kuvvetli destekleri var. Trump’ın damadı Jared Kushner ile Erdoğan’ın damadı Berat Albayrak içindeki “derin” alaka her iki ülkenin diplomasisini etkiliyordu. bilgileri merak edenler The New York Times’ta yayımlanan şu makaleyi okuyabilir.
Berat Albayrak’ın istifası, çabucak hemen anlamlandırılmış değil. Lakin, istifanın Biden’ın seçilmesinden çabucak bir gün daha sonra gerçekleşmiş olması bize ipucunu veriyor. Çünkü, istifanın çabucak akabinde 9 Kasım’da TCMB Lideri Murat Uysal da nazaranvden alındı ve yerine Naci Ağbal atandı. Bu atamanın manası herkes için açıktı. Uysal devrinde faizler sert biçimde düşürülmüş, bu süreçte Merkez’in 128 milyar doları, döviz kurlarını tutabilmek için harcanmış, bu biçimdece rezervler bir ulusal güvenlik krizi haline gelmişti. Ağbal ise tam zıddını yapmak üzere getirilmişti. Ne oluyordu? Bu iki koltuk değişiminin ABD’de değişen idareyle ilgisi var mıydı? Olduğu açıktı. aslına bakarsan Tayyip Erdoğan da bunu gizlemiyordu, iktisatta yeni bir devrin başladığını söylüyordu. Yeterli de ne olmuştu? İnsan hakları aksiyon planı, demokratik ıslahatlar, hukuk ıslahatı üzere bir dizi “müjde” açıklıyordu Erdoğan. Biden’ın seçilmesiyle bir arada, Erdoğan, ABD’ye “iyi niyet beyanı”nı iletiyordu.
bu biçimdece TCMB, batının merkez bankalarıyla uyumlu hareket etmeye başlamıştı. Naci Ağbal’ın izlediği bu çizgi elbette Erdoğan’dan habersiz değildi lakin içerisi de karışıktı. Üstelik, Erdoğan, Biden’dan umduğu ölçülü bildirileri da alamamıştı. 19 Mart 2021’de Naci Ağbal nazaranvden alındı. Yerine Yeni Şafak müellifi, eski AKP milletvekili Şahap Kavcıoğlu atandı. Lakin, Kavcıoğlu’nun uzun mühlet siyaset faizine dokunmasına müsaade verilmedi. Gözler Biden’daydı…
23 Nisan 2021: Erdoğan ile Biden görüşmesi
Biden’ın seçilmesinin akabinde aylar geçmiş, Biden çabucak tüm dünya başkanlarının tebrik iletilerini cevaplamış ancak Erdoğan ile görüşmemişti. Bu durum hem ABD birebir vakitte Türkiye basınında gündem konusu olmuştu. Biden’ın diplomatik teamüllere ters halde, Erdoğan’ın tebrik iletisini cevaplamaması Ankara’yı da geren gelişmelerin başında geliyordu. Beklenen telefon aylar daha sonra 23 Nisan 2021’de geldi. Ama bu birinci telefon görüşmesinde, Biden, 24 Nisan’da yani sonraki gün “Ermeni Soykırımı” tezlerini tanıyacağını söylemesiyle soğuk duş tesiri yarattı. İki önderin baş başa görüşeceği tarih ise Haziran ayında Madrid’de gerçekleşecek NATO tepesiydi. İkili toplantıda Dışişleri Bakanlığı’ndan bir yetkili değil, Merve Kavakçı’nın kızı mütercim olarak katıldı. İkili içinde ne konuşulduğu sır olarak kaldı.
Eylül 2021: Erdoğan ABD’de
Erdoğan, Biden’le görüşebilmek ismine bu sefer 19 Eylül’de ABD’nin yolunu tuttu. Hedef Biden’la görüşebilmekti fakat görüşme gerçekleşemedi. Gazeteci Murat Yetkin, ABD seyahati esnasında uçakta bile, Biden’la randevu koparmak için trafik yürütüldüğünü yazdı. 3 gün süren ziyaret 22 Eylül’de bitmiş oldu. Pekala, bu fiyasko basına nasıl anlatılacaktı? İrtibat Başkanlığı’nın bulduğu deva Manhattan’daki Türkevi Binası’nın açılışını şişirmek oldu. Hatta AKP Küme Başkanvekili Özlem Zengin o kadar ileri gitti ki, bir bina açılışını “500 yıllık Türk Dış siyaset tarihinin en kıymetli günlerinden bir tanesi…” iletisiyle paylaşarak komik duruma düştü.
Erdoğan 22 Eylül’de Biden’la görüşemeden yurda döndü. 23 Eylül’de TCMB siyaset faizini 100 baz puan indirerek yüzde 19’dan yüzde 18’e çekti. ABD ziyaretinden 1 gün daha sonra… 7 aydır, siyaset faizine dokunmayan Şahap Kavcıoğlu, Erdoğan’ın ABD gezisinden 1 gün daha sonra faizi düşürmüştü. Pekala niye?
Eylül’de ne oldu?
Erdoğan’ın ABD ile bir daha kuvvetli temas kurmasının yolu belirliydi; seçimleri kazanmak… ABD’de herkes, Erdoğan’ın tekrar seçilemeyeceğini ya da seçilmesinin kuşkulu olduğunu yazıyordu. Erdoğan, bu kuşkuyu yok etmeden, ABD’yle eski hoş günlere dönemiyordu. Dönüş yolunda bir karar verilmesi gerekiyordu. Karar açıktı; Birinci fırsatta seçim…
Şunu söylemek gerekir. Erdoğan, siyaset faizinin yüksek seyrettiği, iktisadın soğutulduğu devirde seçime girdiğinde kaybedeceğini biliyor. Bu tezin en büyük delili 31 Mart 2019 lokal seçimleridir. Büyük bir mağlubiyetle sonuçlanan seçimlerin faturası da “söz dinlemeyen” TCMB Lideri Murat Çetinkaya’ya çıkarılmıştı. Haziran’da yenilenen İstanbul seçiminin çabucak akabinde Temmuz ayında nazaranvden alınmıştı Çetinkaya… Bu tarihten itibaren, siyaset faizinin seçimlere endeksli olduğunu anladık. Kimsenin ekonomiyi, halkın refahını düşündüğü yoktu.
Aralık ve Şubat içinde ne oldu?
Erdoğan’ın ABD dönüşüyle başlayan faiz indirimleri, beklendiği üzere sonuçlanmadı. İktidarın istek ettiği, tıpkı Murat Uysal periyodundaki üzere, rezerv satışları yoluyla döviz kurunu dizginlemek, bu esnada piyasaya zerk ettiği parayla ekonomiyi ısıtmak, bu biçimdece gorece rahat bir ekonomik ortamda 2022 ortasında seçimlere gitmekti. Hakikaten minimum fiyata yapılan yüzde 50’lik artırımı birinci defa Cumhurbaşkanı açıklıyordu. 2021 sonunda, Türkiye son hız seçimlere gidiyordu. Lakin, bu kadar harekete katlanamayan piyasa, sert bir kur şokuna maruz kaldı. Eylül’de 8 lira düzeyinde olan dolar kuru Aralık’ta 18 Lirayı aştı. Beklenmeyen de duydu. Kur şokunu tedavi etmenin yolu Kur Muhafazalı Mevduat (KKM) ismindeki atom bombası oldu. Ne de olsa, 2021 ortasında seçim yapılacaktı. KKM ile döviz kurları denetim edilecek, düşük faize devam edilecekti.
Fakat, bu sefer de enflasyon patladı. Aralık ayı enflasyonu yüzde 13,5, Ocak ayı enflasyonu yüzde 11,5 olunca, panik başladı. Derken, 24 Şubat’ta Ukrayna – Rusya savaşı, enflasyonun ateşini daha da yükseltti. bu biçimdece erken seçim programı ertelendi. Şahap Kavcıoğlu da siyaset faizini düşürmeyi bıraktı. 7 ay boyunca yüzde 14’te sabit tuttu.
18 Ağustos faiz sonucu ne manaya geliyor?
Erdoğan’ın ABD ziyaretinden daha sonra başlatmış olduğu faiz indirimi, aslında bir seçim iktisadı programıydı. Lakin, beklenmeyen kur şoku ve akabinde patlak veren Ukrayna Rusya Savaşı, erken seçimi rafa kaldırdı. Pekala olağanda 2021 ortasında yapılacak seçime kadar sürdürülmesi planlanan ekonomik programa ne olacaktı? bu biçimde bir ekonomik program seçime endeksliyse, seçimler ertelendiğine göre fazlaca tehlikeli bir patikaya girilecekti. O denli de oldu. Temmuz ayında Varlık Barışı yasası çıkarıldı. Tıpkı ay kaynağı bilinmeyen para girişi rekor düzeye çıktı. Merkez Bankası’nın rezervlerinde artış yaşandı. Nereden geldiği bilinmeyen bu para, yeni bir seçim iktisadının barutuydu.
Ve 18 Ağustos’ta, Merkez Bankası, bir daha faiz indirimine başladı. bu biçimdece yeni bir seçim iktisadına start verilmiş oldu. Gaye, para basarak ekonomiyi seçime kadar canlı tutmak, seçimden daha sonra ise sert bir acı reçeteyi halka içirmekti. Hepimize güzel olsun.