uçanteneke
New member
Tıpkı başlığı taşıyan ve 26 Mart Cumartesi günü bir daha bu köşede yayımlanan yazıda oligarşi, oligark ve plütokrasi kavramlarını açmış, akabinde Forbes Listesine giren en güçlü 5 Türk’ün servetlerine odaklanmıştık. Yazı olumlu ya da olumsuz epeyce sayıda reaksiyonla karşılaştı. Olumlu yansılara teşekkür etmek, olumsuzlara açıklama getirmek gerekiyor.
Türkiye’de oligark var mı?
Olumsuz tenkitlerin birden fazla, son 30 gündür Türkiye medyasını dolduran Rus oligark haberlerinden etkilenmiş üzere görünüyor. Oligark nerede olur? Sovyetler Birliği’nin dağılmasıyla ortaya çıkan ülkelerde. En azından bu biçimde bir algımız var. meğer kitap bize bu biçimde bir kural koymuyor. Oligarşi, TDK’ye göre “Siyasal gücün birkaç kişilik bir kümenin elinde toplandığı yönetim” formunda tanımlanıyor. Yani bahsin Rusya ile kopmaz bir bağı yok. Pekala bir diğer ülkede de, örneğin Türkiye’de de oligarşiden, ötürüsıyla oligarklardan bahsetmek mümkün. Türkiye’de siyasal güç, demokratik halde mi kullanılıyor? Bu güç tümüyle geniş halk kısımlarına yayılmış mıdır? Bu sorulara olumsuz karşılık veriyorsak ikinci soruya geçelim. Finansal olarak güç sahibi olanlar siyasal gücün ortağı mıdır? Bu soruya da olumlu karşılık veriyorsak, bu biçimde oligarşik bir tertipten niye bahsedemeyelim?
Oligarşiden bahsediyorsak, pek olağan oligarktan da bahsedebiliriz.
Oligark arayan güce bakabilir
Bu açıklama gereğince tatmin edici değilse, bu biçimde soruna sektörel bazlı yaklaşalım. Sovyetler Birliği dağıldıktan daha sonra oligarkların ürediği güç bölümünün Türkiye’deki durumunu gözleyelim. Bilindiği üzere geçmişte tümüyle kamunun elinde olan güç kesimi 2008 ile 2013 yılları içinde özelleştirildi. Gerek kamunun elindeki 21 dağıtım şirketi, gerekse Elektrik Üretim AŞ’nin santralları bir küme sermayedara satıldı. 2013 yılında tamamlanan özelleştirme sürecinin sonunda tablo, bölümün tümüyle birkaç sermayedarın elinde kaldığı bir görünüme dönüştü. Dilek edenler buraya
Güçteki özelleştirmeler gereğince ikna olmayanlar altyapı bölümüne göz atabilir. Kamu Özel İşbirliği (KÖİ) ismi altında, riskin tümünü kamunun üstlendiği, özelin gelir garantileriyle ihya edildiği projelere göz atıldığında da tablo değişmeyecek.
“Satıyorsun, satıyorsun bitmiyor”
Derya içre olup, deryayı bilmeyen balık misali, biz de buradan Rusya’ya bakınca özelleştirmelerle ihya edilmiş bir küme azınlık görüyoruz fakat dışarıdan kendimize bakmıyoruz. AKP’nin eski Maliye Bakanları’ndan Kemal Unakıtan bakın 2007 yılında ne diyor;
“Özelleştirmede satıyorsun, satıyorsun bitmiyor. Bu kadar komünist bir ülkeymişiz. Komünizmin ağdalısıymışız. Ulaştırma, çimento, kağıt, şeker, her şey devlete ilişkin. Bir berber dükkanları kalmış özel teşebbüsün elinde” (Arzu edenler haberin bilgilerina buradan bakabilir)
Şunu demeden geçmeyelim, elbette komünizm üretim araçları mülkiyetinin devlete ilişkin olmasından ibaret bir sistem değil. Öteki gerekleri de var. Fakat Türkiye’de kamu bölümü hakikaten azımsanmayacak büyüklükteydi. Unakıtan’ın “komünistin ağdalısıymışız” demesi boşuna değil. Ne vakit satıldı bunlar? Son 20 yılda. Bu haliyle bizdeki özelleştirme dalgası, büsbütün olmasa da Rusya’daki sürece emsal. Merak edenler örneğin TEKEL’in içki fabrikalarının özelleştirme öyküsünü buradan okuyabilir.
Türkiye’de oligarşi var mı yok mu? Bu soru hayli su gdolayır. Lakin sıradançe “yoktur” deyip kestirip atılamaz. “Kim bu Türk oligarklar” yazı dizisi 3. kısmıyla Perşembe günü devam edecek.
Türkiye’de oligark var mı?
Olumsuz tenkitlerin birden fazla, son 30 gündür Türkiye medyasını dolduran Rus oligark haberlerinden etkilenmiş üzere görünüyor. Oligark nerede olur? Sovyetler Birliği’nin dağılmasıyla ortaya çıkan ülkelerde. En azından bu biçimde bir algımız var. meğer kitap bize bu biçimde bir kural koymuyor. Oligarşi, TDK’ye göre “Siyasal gücün birkaç kişilik bir kümenin elinde toplandığı yönetim” formunda tanımlanıyor. Yani bahsin Rusya ile kopmaz bir bağı yok. Pekala bir diğer ülkede de, örneğin Türkiye’de de oligarşiden, ötürüsıyla oligarklardan bahsetmek mümkün. Türkiye’de siyasal güç, demokratik halde mi kullanılıyor? Bu güç tümüyle geniş halk kısımlarına yayılmış mıdır? Bu sorulara olumsuz karşılık veriyorsak ikinci soruya geçelim. Finansal olarak güç sahibi olanlar siyasal gücün ortağı mıdır? Bu soruya da olumlu karşılık veriyorsak, bu biçimde oligarşik bir tertipten niye bahsedemeyelim?
Oligarşiden bahsediyorsak, pek olağan oligarktan da bahsedebiliriz.
Oligark arayan güce bakabilir
Bu açıklama gereğince tatmin edici değilse, bu biçimde soruna sektörel bazlı yaklaşalım. Sovyetler Birliği dağıldıktan daha sonra oligarkların ürediği güç bölümünün Türkiye’deki durumunu gözleyelim. Bilindiği üzere geçmişte tümüyle kamunun elinde olan güç kesimi 2008 ile 2013 yılları içinde özelleştirildi. Gerek kamunun elindeki 21 dağıtım şirketi, gerekse Elektrik Üretim AŞ’nin santralları bir küme sermayedara satıldı. 2013 yılında tamamlanan özelleştirme sürecinin sonunda tablo, bölümün tümüyle birkaç sermayedarın elinde kaldığı bir görünüme dönüştü. Dilek edenler buraya
Güçteki özelleştirmeler gereğince ikna olmayanlar altyapı bölümüne göz atabilir. Kamu Özel İşbirliği (KÖİ) ismi altında, riskin tümünü kamunun üstlendiği, özelin gelir garantileriyle ihya edildiği projelere göz atıldığında da tablo değişmeyecek.
“Satıyorsun, satıyorsun bitmiyor”
Derya içre olup, deryayı bilmeyen balık misali, biz de buradan Rusya’ya bakınca özelleştirmelerle ihya edilmiş bir küme azınlık görüyoruz fakat dışarıdan kendimize bakmıyoruz. AKP’nin eski Maliye Bakanları’ndan Kemal Unakıtan bakın 2007 yılında ne diyor;
“Özelleştirmede satıyorsun, satıyorsun bitmiyor. Bu kadar komünist bir ülkeymişiz. Komünizmin ağdalısıymışız. Ulaştırma, çimento, kağıt, şeker, her şey devlete ilişkin. Bir berber dükkanları kalmış özel teşebbüsün elinde” (Arzu edenler haberin bilgilerina buradan bakabilir)
Şunu demeden geçmeyelim, elbette komünizm üretim araçları mülkiyetinin devlete ilişkin olmasından ibaret bir sistem değil. Öteki gerekleri de var. Fakat Türkiye’de kamu bölümü hakikaten azımsanmayacak büyüklükteydi. Unakıtan’ın “komünistin ağdalısıymışız” demesi boşuna değil. Ne vakit satıldı bunlar? Son 20 yılda. Bu haliyle bizdeki özelleştirme dalgası, büsbütün olmasa da Rusya’daki sürece emsal. Merak edenler örneğin TEKEL’in içki fabrikalarının özelleştirme öyküsünü buradan okuyabilir.
Türkiye’de oligarşi var mı yok mu? Bu soru hayli su gdolayır. Lakin sıradançe “yoktur” deyip kestirip atılamaz. “Kim bu Türk oligarklar” yazı dizisi 3. kısmıyla Perşembe günü devam edecek.