uçanteneke
New member
İktisat, son derece sığ bir vasat ortasında kamuoyuna sunuluyor. Karar verici pozisyonunda olan halk kısımlarının olan biteni anlamakta zorlanması niçiniyle demokratik sistem de akamete uğruyor. Örneğin, iktidar enflasyonun sebebini zincir marketlere yıkabiliyor ya da bir maliye bakanı, “dolarla mı maaş alıyorsunuz” diye sorabiliyor.
Bu niçinle Merkez Bankası Lideri Şahap Kavcıoğlu’nun 28 Ekim 2021’de düzenlediği yılın son çeyreğine ait Enflasyon Raporu Bilgilendirme Toplantısı’nda anlatılanları daha fazla beşere duyurmakta yarar var. Lakin iktisat literaçeşidinin teknik kavramlarından arındırırsak bu dehşet verici sunumun bilgilerina hakim olabiliriz. Zira bu görüşmede, bedelinin halka ödetileceği gaddarca bir ekonomik modelin serinkanlı itirafını dinledik.
Toplantı yaklaşık 1,5 saat sürdü. Toplantının birinci 40 dakikasında Lider Kavcıoğlu, daha öncesinden hazırlanmış yazılı metni okudu ve akabinde sorulara yanıt verdi. Birinci soruyu CNN Türk’ten Gülşen Coşkun sordu. Coşkun, Merkez Bankası’nın para siyasetine ait daha fazla ayrıntı vermesini Kavcıoğlu’dan istedi. Yanıt, evvelki yazılı metinden daha fazlası değildi.
Lider Kavcıoğlu karşılığını bitirince, “Bir bayan bir erkek gidelim” diyerek kelamı Bloomberg’den Çağan Koç’a verdi. Koç’un zorlayıcı sorusu şöyleydi; “Arz şoklarının süreksiz olduğunu söylemiş olduniz, başka merkez bankaları üzere ‘biz de bunu düşünüyoruz’ dediniz. Lakin şu an dünyadaki pek epey merkez bankası faiz artırıyor. Bunun niçini de global enflasyon yükseliyor. Emtia meblağları artıyor, bizde kur artıyor, kapasite kullanmasımız yüksek, enflasyon beklentileri bozuluyor. Bu ortamda hala faiz indirimi için hudutlu alan olduğunu söylüyorsunuz. Hangi ekonomik temellere dayanarak bunu söylüyorsunuz?”
Çağan Koç’un ne sormaya çalıştığını anlamak için evvela faiz ile enflasyon içindeki münasebetin Erdoğan’ın tez ettiğinin tam zıddı olduğunu bilmek gerekir. Bu öylesine bir gerçektir ki, iktisat etraflarında Erdoğan’ın argüman ettiği üzere “Faiz düşerse enflasyon da düşer” diyen birine rastlayamazsınız. O kadar ki, Kavcıoğlu bile bu tezi açıktan savunamaz. Öylesine saçma bir tezdir ki bu, dünyada yalnızca Erdoğan’ın savunduğu bu tezle kapalı kapılar arkasında alay edilir. Bir iktisat profesörüne “faiz düşerse enflasyon da düşer mi” diye tuhaf bir soru sormak ayıp olduğu için bugüne kadar kimse Kavcıoğlu’na “Erdoğan’a katılıyor musunuz” diye sormadı bile…
Bu girizgahtan daha sonra Çağan Koç’un ne sorduğunu anlamaya çalışalım. Gazeteci diyor ki; tüm dünyada enflasyon yükseliyor. Bu niçinle merkez bankaları faiz yükselterek piyasalardaki para ölçüsünü kısmaya çalışıyor. Zira faiz yükselirse, şirketler yahut yurttaşlar bankalara gidip eskisi kadar kredi talep etmezler. Fakat bizde fazlaca daha ağır şartlar bulunmasına karşın siz piyasaya para pompalayıp paranızın kıymetini düşürüyorsunuz. Hangi ekonomik temellere dayanıyorsunuz. Lider Kavcıoğlu, 2 dakikalık bir girizgahtan daha sonra soruyu şu biçimde yanıtlıyor; “Bizim en değerli sorunlarımızdan bir tanesi cari açık. Cari açığın kapanması noktasında değerli bir fırsat Türkiye’nin önüne gelmiştir. (…) Cari açık Türkiye’de uzun yıllardır, yüzde 5 hedeflenerek büyüme ve büyümenin finansmanı sağlanmaya çalışılmıştır. Büyümenin finansmanı için yurtdışı kaynak sorun olmuştur. Bu da Türkiye’de finansal istikrarla çelişkili bir durum olmuştur. Yani biz cari açığın kapanmasının üretimden geçtiğini düşünüyoruz (…) Zira şuna inanıyoruz, cari fazla verdiğimizde finansal ve fiyat istikrarını sağlamış olacağız.”
Bu, alışageldiğimiz yanıtlardan biri değildi. Çünkü Merkez Bankası’nın gayesi cari açığı kapatmak değil, fiyat istikrarıydı. Bu karşılıkla birlikte salondaki heyecan artıyor. Yoksa Merkez Bankası’nın artık fiyat istikrarı üzere bir kederi kalmadı mı? Pekala ya Merkez Bankası kanunu? Ya milyonlarca insan ne olacak?
Lider, cari açığın bir sorun alanı olduğunu haklı olarak tespit ediyor. Lakin sorun şu ki, faizleri düşürerek bu esaslı sorunun çözüleceğine inanıyor. Yanıtının çevirisi de şu biçimde;
“Dünyada da tedarik zincirlerinde sorun yaşanıyor. Çin’den mal getirmek eskisi kadar kolay değil. ABD iktisadı yavaşladı. Ticaret savaşları ve pandemi bu krizi büyüttü. Biz bu krizi bir fırsata dönüştürebiliriz. Şayet biz faizleri düşürürsek, sermayedarlar bankalardan kredi çekip yatırım yaparlar. bu biçimdece üretimimiz artar ve ürettiğimiz eserleri ihraç ederek cari açık vermeden büyürüz.”
Lider, sermayedarların ucuz para bulunca yatırım yapacağına, bu biçimdece üretimin artacağına inanıyor. Para ucuzlayınca, sermayedarlar kredi çekip, Türkiye’nin daha evvel üretemediği teknolojik eserleri üretmeye başlayacak. Yani, bu vakte kadar paraları olmadığı için araştırma geliştirme yatırımları yapmamışlar. Çağan Koç’un haklı olarak sorduğu 2’nci sorusuna geçelim; “Bunun (söz konusu siyasetten bahsediyor) enflasyon yoluyla gelir eşitsizliğini artırıp, orta ve düşük gelirli bölümü her geçen gün daha da yoksullaştırdığını düşünüyor musunuz?”
Çağan Koç’un sorusu çok açık. Kavcıoğlu bu soruya karşılık vermiyor. Daha doğrusu, Çağan Koç, bu iki soruyu birbiri arkasına soruyor lakin Kavcıoğlu yalnızca birincisine yanıt veriyor.
Evet! Milyonlarca insanı fakirleştirmek kıymetine, ekonomik temelleri zayıf bir planı devreye soktuk. Hepimizi yoksullaştıran bir fikirleri var. Ya tutarsa diye bekliyoruz. Tutmazsa eski nizama devam. Pekala ya ne kadar müddette anlayacağız göle çalınan mayanın tutmadığını? Kendi halkına bu biçimdesi hoyrat davranan bir siyasetin sunumunda gazetecilerin sonlarının gerildiği de salonda esen soğuk rüzgarlardan anlaşılıyor. Milyonlarca insanın ekmeğiyle nasıl bu kadar kolay oynanabilir? Öfkelenmemek güç…
bu biçimdesi bir ortamda Japonya’nın Nikkei Gazetesi’nden Sinan Tavşan soruyor; “Cari açıktaki dengelenmenin kurdaki dengelenmeyle geleceğini söylemiş olduniz. Bunun için bir vakit projeksiyonunuz var mı? Malum güç vakit içinderdan geçiyoruz, insanların alım güçleri etkileniyor, refah düzeyi düşüyor. Sonuçta bu, vatandaştan bir fedakarlık demek.” Tavşan diyor ki, kendi halkınızı daha ne kadar mühlet fakirleştirmeyi düşünüyorsunuz? Salon dehşet ortasında, ne vakit “yeter artık, vazgeçiyoruz” diyeceksiniz, görmüyor musunuz insanların halini? Kavcıoğlu aslında dramatik öğeler barındıran bu soruya, iktisadın teknik kavramlarının soğukluğuyla karşılık vermeye çalışıyor, fırsatlar olduğunu yenidenlıyor lakin bir süre vermiyor. Yani daha ne kadar müddet bizleri yoksullaştıracaklarını bilmiyoruz.
Hepsi sabit gelirli olan gazeteciler, meslekleriyle yurttaşlık bakılırsavleri içinde çatışmalar yaşarken Bloomberg’den Onur Ant alıyor mikrofonu; “Sayın Lider, fazlaca temel bir baş karışıklığı yaşıyorum, kestirim diyorum ki bunu yaşayan salondaki tek kişi ben değilim. 8 yıldır bu salona enflasyon raporları için geliyorum. Birinci defa cari açığı kapatıp fiyat istikrarını yakalayabiliriz üzere bir kelamlı yönlendirme duyuyoruz. Bunu şu yüzden sormak istiyorum. Artık Türkiye’nin yeni mottosu bu mudur? Şayet buysa, bunla ilgili ne kadar detaylı çalışmalar yapıldı? Cari açığın kapanması şayet 3 sene 5 sene daha alacaksa daima ucuzlayan Lira’nın toplumun kıymetli bir kesitinin alım gücünü düşüreceği ve senelerca devam edeceği manasına geliyor.”
Onur Ant’ın sorusu, sanırım bir çeviriye muhtaçlık duymuyor. Toplum olarak, iktisat okur yazarlığımızın zayıf olduğu, birçoğumuzun gazetelerin iktisat sayfalarını sıkıcı bulduğu ortada. Genelde, gündelik hayatımızı direkt ilgilendiren artırım haberlerine ilgi gösteriyoruz lakin o artırımların niçinleri hakkında pek azımız düşünüyor. Bunu bilen iktisat idaresi, milyonlarca insanın açlığı üzerine, pek saçma temelleri olan bir tez inşa ediyor. Rahatlıkları, halkı manipüle edebileceklerini bilmelerinden kaynaklanıyor. Nasıl olsa şükredin diyen, çıkar telefonu göster diyen, dolarla mı maaş alıyorsunuz diyen, dış güçler diyen, o diyen, bu diyen bir vasatı hakim kılabildiler. Bu çılgınlığa dur diyecek bir düzenek ise sistemimizde bulunmuyor. İçinde personelin, memurun, çiftçinin, esnafın bulunduğu ve freni olmayan bir otobüsle sert virajları olan bir yola girildi. İçindekiler vaziyetin farkında değil, birbirleriyle hengame etmekle meşgul. Arabayı denetim edenler ise otomobilin ortasında bile değil. Bir çocuğun uzaktan kumandalı otomobille oynadığı üzere oynuyorlar bu otobüsle…
28 Ekim’de Kavcıoğlu’nu dehşet ortasında dinledik. Geçen sene 28 Ekim’de de Murat Uysal’ı dinlemiştik. Ortada bir süre Naci Ağbal’ı dinledik. Bakalım seneye kimi dinleyeceğiz?
Bu niçinle Merkez Bankası Lideri Şahap Kavcıoğlu’nun 28 Ekim 2021’de düzenlediği yılın son çeyreğine ait Enflasyon Raporu Bilgilendirme Toplantısı’nda anlatılanları daha fazla beşere duyurmakta yarar var. Lakin iktisat literaçeşidinin teknik kavramlarından arındırırsak bu dehşet verici sunumun bilgilerina hakim olabiliriz. Zira bu görüşmede, bedelinin halka ödetileceği gaddarca bir ekonomik modelin serinkanlı itirafını dinledik.
Toplantı yaklaşık 1,5 saat sürdü. Toplantının birinci 40 dakikasında Lider Kavcıoğlu, daha öncesinden hazırlanmış yazılı metni okudu ve akabinde sorulara yanıt verdi. Birinci soruyu CNN Türk’ten Gülşen Coşkun sordu. Coşkun, Merkez Bankası’nın para siyasetine ait daha fazla ayrıntı vermesini Kavcıoğlu’dan istedi. Yanıt, evvelki yazılı metinden daha fazlası değildi.
Lider Kavcıoğlu karşılığını bitirince, “Bir bayan bir erkek gidelim” diyerek kelamı Bloomberg’den Çağan Koç’a verdi. Koç’un zorlayıcı sorusu şöyleydi; “Arz şoklarının süreksiz olduğunu söylemiş olduniz, başka merkez bankaları üzere ‘biz de bunu düşünüyoruz’ dediniz. Lakin şu an dünyadaki pek epey merkez bankası faiz artırıyor. Bunun niçini de global enflasyon yükseliyor. Emtia meblağları artıyor, bizde kur artıyor, kapasite kullanmasımız yüksek, enflasyon beklentileri bozuluyor. Bu ortamda hala faiz indirimi için hudutlu alan olduğunu söylüyorsunuz. Hangi ekonomik temellere dayanarak bunu söylüyorsunuz?”
Çağan Koç’un ne sormaya çalıştığını anlamak için evvela faiz ile enflasyon içindeki münasebetin Erdoğan’ın tez ettiğinin tam zıddı olduğunu bilmek gerekir. Bu öylesine bir gerçektir ki, iktisat etraflarında Erdoğan’ın argüman ettiği üzere “Faiz düşerse enflasyon da düşer” diyen birine rastlayamazsınız. O kadar ki, Kavcıoğlu bile bu tezi açıktan savunamaz. Öylesine saçma bir tezdir ki bu, dünyada yalnızca Erdoğan’ın savunduğu bu tezle kapalı kapılar arkasında alay edilir. Bir iktisat profesörüne “faiz düşerse enflasyon da düşer mi” diye tuhaf bir soru sormak ayıp olduğu için bugüne kadar kimse Kavcıoğlu’na “Erdoğan’a katılıyor musunuz” diye sormadı bile…
Bu girizgahtan daha sonra Çağan Koç’un ne sorduğunu anlamaya çalışalım. Gazeteci diyor ki; tüm dünyada enflasyon yükseliyor. Bu niçinle merkez bankaları faiz yükselterek piyasalardaki para ölçüsünü kısmaya çalışıyor. Zira faiz yükselirse, şirketler yahut yurttaşlar bankalara gidip eskisi kadar kredi talep etmezler. Fakat bizde fazlaca daha ağır şartlar bulunmasına karşın siz piyasaya para pompalayıp paranızın kıymetini düşürüyorsunuz. Hangi ekonomik temellere dayanıyorsunuz. Lider Kavcıoğlu, 2 dakikalık bir girizgahtan daha sonra soruyu şu biçimde yanıtlıyor; “Bizim en değerli sorunlarımızdan bir tanesi cari açık. Cari açığın kapanması noktasında değerli bir fırsat Türkiye’nin önüne gelmiştir. (…) Cari açık Türkiye’de uzun yıllardır, yüzde 5 hedeflenerek büyüme ve büyümenin finansmanı sağlanmaya çalışılmıştır. Büyümenin finansmanı için yurtdışı kaynak sorun olmuştur. Bu da Türkiye’de finansal istikrarla çelişkili bir durum olmuştur. Yani biz cari açığın kapanmasının üretimden geçtiğini düşünüyoruz (…) Zira şuna inanıyoruz, cari fazla verdiğimizde finansal ve fiyat istikrarını sağlamış olacağız.”
Bu, alışageldiğimiz yanıtlardan biri değildi. Çünkü Merkez Bankası’nın gayesi cari açığı kapatmak değil, fiyat istikrarıydı. Bu karşılıkla birlikte salondaki heyecan artıyor. Yoksa Merkez Bankası’nın artık fiyat istikrarı üzere bir kederi kalmadı mı? Pekala ya Merkez Bankası kanunu? Ya milyonlarca insan ne olacak?
Lider, cari açığın bir sorun alanı olduğunu haklı olarak tespit ediyor. Lakin sorun şu ki, faizleri düşürerek bu esaslı sorunun çözüleceğine inanıyor. Yanıtının çevirisi de şu biçimde;
“Dünyada da tedarik zincirlerinde sorun yaşanıyor. Çin’den mal getirmek eskisi kadar kolay değil. ABD iktisadı yavaşladı. Ticaret savaşları ve pandemi bu krizi büyüttü. Biz bu krizi bir fırsata dönüştürebiliriz. Şayet biz faizleri düşürürsek, sermayedarlar bankalardan kredi çekip yatırım yaparlar. bu biçimdece üretimimiz artar ve ürettiğimiz eserleri ihraç ederek cari açık vermeden büyürüz.”
Lider, sermayedarların ucuz para bulunca yatırım yapacağına, bu biçimdece üretimin artacağına inanıyor. Para ucuzlayınca, sermayedarlar kredi çekip, Türkiye’nin daha evvel üretemediği teknolojik eserleri üretmeye başlayacak. Yani, bu vakte kadar paraları olmadığı için araştırma geliştirme yatırımları yapmamışlar. Çağan Koç’un haklı olarak sorduğu 2’nci sorusuna geçelim; “Bunun (söz konusu siyasetten bahsediyor) enflasyon yoluyla gelir eşitsizliğini artırıp, orta ve düşük gelirli bölümü her geçen gün daha da yoksullaştırdığını düşünüyor musunuz?”
Çağan Koç’un sorusu çok açık. Kavcıoğlu bu soruya karşılık vermiyor. Daha doğrusu, Çağan Koç, bu iki soruyu birbiri arkasına soruyor lakin Kavcıoğlu yalnızca birincisine yanıt veriyor.
Evet! Milyonlarca insanı fakirleştirmek kıymetine, ekonomik temelleri zayıf bir planı devreye soktuk. Hepimizi yoksullaştıran bir fikirleri var. Ya tutarsa diye bekliyoruz. Tutmazsa eski nizama devam. Pekala ya ne kadar müddette anlayacağız göle çalınan mayanın tutmadığını? Kendi halkına bu biçimdesi hoyrat davranan bir siyasetin sunumunda gazetecilerin sonlarının gerildiği de salonda esen soğuk rüzgarlardan anlaşılıyor. Milyonlarca insanın ekmeğiyle nasıl bu kadar kolay oynanabilir? Öfkelenmemek güç…
bu biçimdesi bir ortamda Japonya’nın Nikkei Gazetesi’nden Sinan Tavşan soruyor; “Cari açıktaki dengelenmenin kurdaki dengelenmeyle geleceğini söylemiş olduniz. Bunun için bir vakit projeksiyonunuz var mı? Malum güç vakit içinderdan geçiyoruz, insanların alım güçleri etkileniyor, refah düzeyi düşüyor. Sonuçta bu, vatandaştan bir fedakarlık demek.” Tavşan diyor ki, kendi halkınızı daha ne kadar mühlet fakirleştirmeyi düşünüyorsunuz? Salon dehşet ortasında, ne vakit “yeter artık, vazgeçiyoruz” diyeceksiniz, görmüyor musunuz insanların halini? Kavcıoğlu aslında dramatik öğeler barındıran bu soruya, iktisadın teknik kavramlarının soğukluğuyla karşılık vermeye çalışıyor, fırsatlar olduğunu yenidenlıyor lakin bir süre vermiyor. Yani daha ne kadar müddet bizleri yoksullaştıracaklarını bilmiyoruz.
Hepsi sabit gelirli olan gazeteciler, meslekleriyle yurttaşlık bakılırsavleri içinde çatışmalar yaşarken Bloomberg’den Onur Ant alıyor mikrofonu; “Sayın Lider, fazlaca temel bir baş karışıklığı yaşıyorum, kestirim diyorum ki bunu yaşayan salondaki tek kişi ben değilim. 8 yıldır bu salona enflasyon raporları için geliyorum. Birinci defa cari açığı kapatıp fiyat istikrarını yakalayabiliriz üzere bir kelamlı yönlendirme duyuyoruz. Bunu şu yüzden sormak istiyorum. Artık Türkiye’nin yeni mottosu bu mudur? Şayet buysa, bunla ilgili ne kadar detaylı çalışmalar yapıldı? Cari açığın kapanması şayet 3 sene 5 sene daha alacaksa daima ucuzlayan Lira’nın toplumun kıymetli bir kesitinin alım gücünü düşüreceği ve senelerca devam edeceği manasına geliyor.”
Onur Ant’ın sorusu, sanırım bir çeviriye muhtaçlık duymuyor. Toplum olarak, iktisat okur yazarlığımızın zayıf olduğu, birçoğumuzun gazetelerin iktisat sayfalarını sıkıcı bulduğu ortada. Genelde, gündelik hayatımızı direkt ilgilendiren artırım haberlerine ilgi gösteriyoruz lakin o artırımların niçinleri hakkında pek azımız düşünüyor. Bunu bilen iktisat idaresi, milyonlarca insanın açlığı üzerine, pek saçma temelleri olan bir tez inşa ediyor. Rahatlıkları, halkı manipüle edebileceklerini bilmelerinden kaynaklanıyor. Nasıl olsa şükredin diyen, çıkar telefonu göster diyen, dolarla mı maaş alıyorsunuz diyen, dış güçler diyen, o diyen, bu diyen bir vasatı hakim kılabildiler. Bu çılgınlığa dur diyecek bir düzenek ise sistemimizde bulunmuyor. İçinde personelin, memurun, çiftçinin, esnafın bulunduğu ve freni olmayan bir otobüsle sert virajları olan bir yola girildi. İçindekiler vaziyetin farkında değil, birbirleriyle hengame etmekle meşgul. Arabayı denetim edenler ise otomobilin ortasında bile değil. Bir çocuğun uzaktan kumandalı otomobille oynadığı üzere oynuyorlar bu otobüsle…
28 Ekim’de Kavcıoğlu’nu dehşet ortasında dinledik. Geçen sene 28 Ekim’de de Murat Uysal’ı dinlemiştik. Ortada bir süre Naci Ağbal’ı dinledik. Bakalım seneye kimi dinleyeceğiz?