uçanteneke
New member
Reuters’a konuşan Genç, Garanti BBVA’nın ikinci çeyrekten itibaren enflasyon muhasebeleştirmesinin ‘büyük ihtimalle uygulanacağını’ söylemiş oldu.
Enflasyon muhasebesi, AKP’nin döviz kurlarını ve enflasyonu fırlatan iktisat siyasetlerinin tesiriyle 2003’ten daha sonra birinci kez beş ay evvel yine gündeme gelmişti.
Vergi yöntem kanununda yer alan hususa göre son üç yılda yurt içi üretici fiyat endeksi toplamda yüzde 100 ve birebir senede yüzde 10’den çok yükselirse enflasyon muhasebesi uygulanması gerekiyor.
Örneğin piyasada satılan bir malın yerine yenisi alınana kadar fiyatı artıyor. Bu yüzden de öncesinden alınan malların kıymeti bilançolarda düşük görünüyor. Bu firmanın kredibilitesini etkileyip işletme idaresinde raporlamayı sekteye uğratıyor.
Enflasyon muhasebesinin maksadı, bilançolarda duran değerleri bugünün kıymetine endekslemek. Enflasyon muhasebesi yüksek enflasyonun olduğu durumlarda uygulanıyor.
Genç, Türkiye’de enflasyon muhasebeleştirmesi uygulanması durumunda bankanın sermayesinin olumlu lakin kârın olumsuz etkilenebileceğini söylemiş oldu.
Genç ayrıyeten, bankanın Türkiye için risk maliyeti kestirimini belirsizliklere karşın değiştirmediğini de belirtti.
Hiperenflasyon nedir?
Hiperenflasyon, enflasyonun yılda yüzde 200 sonunu aştığı anlardaki halidir. Dörtnala enflasyon olarak da isimlendirilir. Paranın bedelini yitirdiği en şiddetli enflasyon biçimidir.
Hiperenflasyonun niçinleri
Hiperenflasyonun en kıymetli sebebi çok mali genişlemedir. Merkez Bankası bağımsız olmayan devletlerde para siyasetini da hükûmet yönetir. İşte bu noktada hükûmetin maaşların ödenmesi, yatırım ya da bütçe açığının kapatılması için denetimsizce para basma sonucu alması devasa yükseklikte enflasyona yol açar.
İkincil olarak, ülkede siyasi istikrarın olmadığı, hükûmetlerin ortalama ömürlerinin 1-2 yıl olduğu durumlarda iktidar partisi, seçimlerin yenidenlanacağı ve halkın kendilerini cezalandırıp yeniden iktidara taşımayacağı beklentisi taşımaları durumunda kendilerinden daha sonra gelecek partinin iktisadi planlarını bilerek ve isteyerek bozacak kısa vadeli gayrı-iktisadi kararlar alabilirler. Bilhassa gelişmemiş ve yeni gelişmekte olan ülkelerde gözlemlenen bu durum, ileride arz ve talep istikametli daralmalara yol açacak derin ekonomik krizlere sebep olabilir.
Enflasyon yaratmanın dayanılmaz cazibesi
Yüksek enflasyonla boğuşan ülkelerin hiperenflasyon tuzağına düşmelerinin niçinlerinden biri de bilerek ve isteyerek hedeflenenden daha yüksek bir enflasyon seviyesi yaratmaktır. Enflasyonun %80 olduğu bir ülke düşünün. bu biçimde bir durumda ülkeden yerli para cinsinden alacağı olan bireyler kendilerini enflasyonun yıpratma hissesine karşı kendilerini korumak (mesela memur sendikalarının artırım dışında enflasyon farkı da talep etmesi) yerine muhakkak bir para isterlerse hükûmet o parayı bedelsiz pozisyona düşürecek enflasyonu bilerek yahut isteyerek oluşturabilir.
Hiperenflasyona mahsus gelişmeler
Hiperenflasyon durumlarında görülen kimi özel durumlar vardır. Örneğin hiperenflasyon devirlerinde kredi talebi olağanüstü biçimde artar. Bunun da en temel sebebi kredi taksitlerini ödemenin zorluğunun periyotlar içerisinde enflasyon oranına bağlı olarak gittikçe azalacak olmasıdır. Bunun yanı sıra hiperenflasyon durumlarında elde para tutmanın fırsat maliyeti epey değerlidir. Bu durumda ülkedeki finansal okuryazarlık oranına bağlı olarak şahıslar yerli parayı ya yüksek faizde kıymetlendirme ya da bir an evvelden ellerinden çıkarma eğilimi gösterirler. İkinci durumun ağır olduğu ülkelerde yüksek enflasyon düzebir daha karşın iktisatta yapay bir canlılık görünebilir.
Para ikamesi
Hiperenflasyon periyodunda şahıslar kendilerini enflasyonun tesirinden korumak için yabancı para tutmaya başlarlar. Hiperenflasyon süreci ne kadar uzarsa, yabancı para cinsinden alışverişin niteliği de o derece artar. Örneğin konut sahipleri kira fiyatını yabancı para cinsinden istemeye başlarlar ya da bireyler maaşlarını alır almaz yabancı paraya çevirirler. Yerli paraya olan itimadın bu derece sarsıldığı ortamda bireyler ülkedeki döviz talebini inanılmaz biçimde arttırır. Bunun kararında piyasada gitgide kıtlaşan dövizin bedeli artar, döviz kuru yükselir. Değişiktir ki bu durum belirli bir sona kadar ülkenin makro siyasetlerini belirleyenler için katlanılabilir bir maliyettir çünkü döviz kurunun yükselmesi evvela gerçek kuru, akabinde da ihracatı yükseltip ülkenin makro dengelerinde kısa müddetli bir güzelleşmeye yol açar. Fakat orta vadede yabancı para cinsinden borçlu olan kısımların, mesela devletin ve şirketler kısmının, borçlarını katlayarak arttıracağı için evvel bütçe açıklarına, tedbir alınmaması halinde ise ekonomik krizlere niye olabilir.
Hiperenflasyonun çözümleri
Düşünülenin tersine kısa vadede %400’lük enflasyonu düşürmek %40’lık enflasyonu düşürmekten daha kolaydır. Zira bu biçimde durumlarda daha evvel siyasi maliyet yüzünden alınamamış önlemler daha kolay alınabilmektedir. Üstelik %400’lük bir enflasyonu %200’e indirmenin siyasi çıkarı, %40’lık enflasyonu %20’ye indirmekten daha fazla olabilir. İkincil olarak, birçok vakit hiperenflasyona niye olan çok mali genişlemeyi denetim altına almak bile enflasyonu daha makul seviyelere indirmek için kâfi olabilmektedir.
Uzun vadeli tahliller için bütçe disiplinini sağlayacak ıslahatların yapılması ön şarttır. Bunun için de kararlı bir finansal istikrar programı uygulanmalıdır. Bu program dahilinde kurumsal açıdan yapılanma, vergilendirilmeyen tabanı vergilendirmeye çalışma, vergi yönetiminin uygunlaştırılması ve harcama evvelarinin kesin olarak belirlendiği bir mali ıslahat önşarttır.
Enflasyon muhasebesi, AKP’nin döviz kurlarını ve enflasyonu fırlatan iktisat siyasetlerinin tesiriyle 2003’ten daha sonra birinci kez beş ay evvel yine gündeme gelmişti.
Vergi yöntem kanununda yer alan hususa göre son üç yılda yurt içi üretici fiyat endeksi toplamda yüzde 100 ve birebir senede yüzde 10’den çok yükselirse enflasyon muhasebesi uygulanması gerekiyor.
Örneğin piyasada satılan bir malın yerine yenisi alınana kadar fiyatı artıyor. Bu yüzden de öncesinden alınan malların kıymeti bilançolarda düşük görünüyor. Bu firmanın kredibilitesini etkileyip işletme idaresinde raporlamayı sekteye uğratıyor.
Enflasyon muhasebesinin maksadı, bilançolarda duran değerleri bugünün kıymetine endekslemek. Enflasyon muhasebesi yüksek enflasyonun olduğu durumlarda uygulanıyor.
Genç, Türkiye’de enflasyon muhasebeleştirmesi uygulanması durumunda bankanın sermayesinin olumlu lakin kârın olumsuz etkilenebileceğini söylemiş oldu.
Genç ayrıyeten, bankanın Türkiye için risk maliyeti kestirimini belirsizliklere karşın değiştirmediğini de belirtti.
Hiperenflasyon nedir?
Hiperenflasyon, enflasyonun yılda yüzde 200 sonunu aştığı anlardaki halidir. Dörtnala enflasyon olarak da isimlendirilir. Paranın bedelini yitirdiği en şiddetli enflasyon biçimidir.
Hiperenflasyonun niçinleri
Hiperenflasyonun en kıymetli sebebi çok mali genişlemedir. Merkez Bankası bağımsız olmayan devletlerde para siyasetini da hükûmet yönetir. İşte bu noktada hükûmetin maaşların ödenmesi, yatırım ya da bütçe açığının kapatılması için denetimsizce para basma sonucu alması devasa yükseklikte enflasyona yol açar.
İkincil olarak, ülkede siyasi istikrarın olmadığı, hükûmetlerin ortalama ömürlerinin 1-2 yıl olduğu durumlarda iktidar partisi, seçimlerin yenidenlanacağı ve halkın kendilerini cezalandırıp yeniden iktidara taşımayacağı beklentisi taşımaları durumunda kendilerinden daha sonra gelecek partinin iktisadi planlarını bilerek ve isteyerek bozacak kısa vadeli gayrı-iktisadi kararlar alabilirler. Bilhassa gelişmemiş ve yeni gelişmekte olan ülkelerde gözlemlenen bu durum, ileride arz ve talep istikametli daralmalara yol açacak derin ekonomik krizlere sebep olabilir.
Enflasyon yaratmanın dayanılmaz cazibesi
Yüksek enflasyonla boğuşan ülkelerin hiperenflasyon tuzağına düşmelerinin niçinlerinden biri de bilerek ve isteyerek hedeflenenden daha yüksek bir enflasyon seviyesi yaratmaktır. Enflasyonun %80 olduğu bir ülke düşünün. bu biçimde bir durumda ülkeden yerli para cinsinden alacağı olan bireyler kendilerini enflasyonun yıpratma hissesine karşı kendilerini korumak (mesela memur sendikalarının artırım dışında enflasyon farkı da talep etmesi) yerine muhakkak bir para isterlerse hükûmet o parayı bedelsiz pozisyona düşürecek enflasyonu bilerek yahut isteyerek oluşturabilir.
Hiperenflasyona mahsus gelişmeler
Hiperenflasyon durumlarında görülen kimi özel durumlar vardır. Örneğin hiperenflasyon devirlerinde kredi talebi olağanüstü biçimde artar. Bunun da en temel sebebi kredi taksitlerini ödemenin zorluğunun periyotlar içerisinde enflasyon oranına bağlı olarak gittikçe azalacak olmasıdır. Bunun yanı sıra hiperenflasyon durumlarında elde para tutmanın fırsat maliyeti epey değerlidir. Bu durumda ülkedeki finansal okuryazarlık oranına bağlı olarak şahıslar yerli parayı ya yüksek faizde kıymetlendirme ya da bir an evvelden ellerinden çıkarma eğilimi gösterirler. İkinci durumun ağır olduğu ülkelerde yüksek enflasyon düzebir daha karşın iktisatta yapay bir canlılık görünebilir.
Para ikamesi
Hiperenflasyon periyodunda şahıslar kendilerini enflasyonun tesirinden korumak için yabancı para tutmaya başlarlar. Hiperenflasyon süreci ne kadar uzarsa, yabancı para cinsinden alışverişin niteliği de o derece artar. Örneğin konut sahipleri kira fiyatını yabancı para cinsinden istemeye başlarlar ya da bireyler maaşlarını alır almaz yabancı paraya çevirirler. Yerli paraya olan itimadın bu derece sarsıldığı ortamda bireyler ülkedeki döviz talebini inanılmaz biçimde arttırır. Bunun kararında piyasada gitgide kıtlaşan dövizin bedeli artar, döviz kuru yükselir. Değişiktir ki bu durum belirli bir sona kadar ülkenin makro siyasetlerini belirleyenler için katlanılabilir bir maliyettir çünkü döviz kurunun yükselmesi evvela gerçek kuru, akabinde da ihracatı yükseltip ülkenin makro dengelerinde kısa müddetli bir güzelleşmeye yol açar. Fakat orta vadede yabancı para cinsinden borçlu olan kısımların, mesela devletin ve şirketler kısmının, borçlarını katlayarak arttıracağı için evvel bütçe açıklarına, tedbir alınmaması halinde ise ekonomik krizlere niye olabilir.
Hiperenflasyonun çözümleri
Düşünülenin tersine kısa vadede %400’lük enflasyonu düşürmek %40’lık enflasyonu düşürmekten daha kolaydır. Zira bu biçimde durumlarda daha evvel siyasi maliyet yüzünden alınamamış önlemler daha kolay alınabilmektedir. Üstelik %400’lük bir enflasyonu %200’e indirmenin siyasi çıkarı, %40’lık enflasyonu %20’ye indirmekten daha fazla olabilir. İkincil olarak, birçok vakit hiperenflasyona niye olan çok mali genişlemeyi denetim altına almak bile enflasyonu daha makul seviyelere indirmek için kâfi olabilmektedir.
Uzun vadeli tahliller için bütçe disiplinini sağlayacak ıslahatların yapılması ön şarttır. Bunun için de kararlı bir finansal istikrar programı uygulanmalıdır. Bu program dahilinde kurumsal açıdan yapılanma, vergilendirilmeyen tabanı vergilendirmeye çalışma, vergi yönetiminin uygunlaştırılması ve harcama evvelarinin kesin olarak belirlendiği bir mali ıslahat önşarttır.