İktisatta yeni kriz: Kapıdaki ‘stagflasyon’

uçanteneke

New member
Covid-19 ile başlayan ve 2022’de de devam etmesine kesin gözüyle bakılan tedarik zinciri darboğazları ve güç krizi, global iktisada dair yorum yapan onlarca uzmana göre yeni bir ‘stagflasyon’ (zayıf büyüme – yüksek enflasyon) devri kapıda.


Enflasyonda istikamet üst hakikat besleniyor

Dünya gazetesinden Hilal Sarı’nın haberine bakılırsa; besin meblağlarında yıllık artışların yüzde 30’u bulduğu, petrol fiyatlarının yüzde 60’a yakın ralli yaparak tekrar gözünü 100 dolara diktiği, güç darboğazının güzelleşmeye yeni başlamış global ekonomiyi Çin üzere değerli tedarik zincirlerine mesken sahipliği yapan ekonomilerde üretim aksamalarına niye olması, enflasyonda istikameti üst gerçek besleyecek ve meçhul müddetle bizimle olmaya devam edecek ögeler.


‘Beklediğimiz kadar da süreksiz değil’

Son devirde hem mali hem para siyasetini yapan isimler darboğazlardan beslenmeye devam eden enflasyon konusunda – başlarda merkez bankalarının ağız birliği yapmışçasına ‘geçici’ demiş olsa da şimdilerde daha epeyce ‘beklediğimiz kadar da süreksiz değil’ telaffuzunu tercih etmeye başladı.

‘Bunun ismi stagflasyon’

ABD’de eski lider Trump’ın yeni lider Joe Biden’ın iktisattaki performansını ‘Bunun ismi stagflasyon’ diyerek eleştirmesi, stagflasyon telaşlarını siyaset sahnesine de taşımaya başladı. Ekonomist ve analistlerin büyük bir kısmı ise tedarik ve güç problemlerinin global olduğunu, gelişmiş dünyadaki para siyasetlerinde sıkılaşmaya girilmesiyle, gelişmekte olan iktisatların fazlaca zorlanacağını, güç ithalatçısı iktisatların bilhassa daha ağır etkilenebileceğini söylüyor.


‘Enerji fiyatlarındaki ralli stagflasyon riskini getirdi’

G+ Economics Başekonomisti Lena Komileva:
Güç fiyatlarındaki ralli stagflasyon riskini getirdi. kuvvetli büyüme ve ucuz finansmanın sonsuza dek istikrarda gidebileceğine ait pembe senaryolar sarsılabilir. 70’lerdeki boyutta bir stagflasyon olmayabilir lakin yavaşlayan büyüme ve yükselen enflasyon hem yatırımcıları tıpkı vakitte siyaset yapıcıları endişelendirecek boyutlarda.

‘Bu global bir sorun’

Berenberg ekonomisti Kallum Pickering:
Bu global bir sorun. Tedarik sıkıntıları 6 ila 12 ay daha devam ederse, istedikleri eserler için parasını ödemeye razı tüketicilerle birlikte şu anda yavaşça bir esinti üzere gelen stagflasyon ağır bir kokuya dönüşecektir.

‘Bu bir çağdaş vakit stagflasyonu’

Principal Küresel Investors Başstratejisti Seema Shah:
Enflasyon konusundaki telaffuzlar katiyen değişti. Hala yaygın bir ‘geçici’ söylemi olsa da biz enflasyon baskılarının 2022’ye de kayacağını ve tüketici harcamalarını vurmaya başlayacağını öngörüyoruz. 1970’lerdeki üzere olmasa da bu bir çağdaş vakit stagflasyonu.

Stagflasyon ucuz borçlananlar – bilhassa de borç yükü yüksek gelişmekte olan ekonomiler için yıkıcı meseleler yaratabilir. Eşitsizlik merkez bankalarının geldikleri siyaset çıkmazının arkasında yatan niçindir. Gerçek faiz oranlarının tarihi ortalamalara yakın olması gerektiği görüşü yanlıştır. Zenginlerin gelirdeki hissesi neredeyse tüm dünyada artmıştır. Orta ve uzun vadede gelir eşitsizliği düşmediği sürece seküler bir duraklama periyodu geri gelecektir. Kısa vadede ise fiyat şoklarıyla görülecek stagflasyon merkez bankalarının çıkmazını daha da zorlaştıracaktır. 2020’nin istisnai siyasetlerinin devam etmesine gerek yoktur.

‘Gelişmekte olan ülkeler için felaket olur’

Financial Times müellifi Robert Armstrong:
Şayet stagflasyon korkusu gelişmiş ülkelerde bile rahatsızlık veriyorsa, gelişmekte olan ülkeler için felaket olur. Gelişmiş ülkelerde sıkılaşma başladıkça gelişen ülke paraları zayıflar, enflasyon kötüleşir, sermaye akışları yavaşlar yahut aksine döner. Gelişen piyasalar için en baskın finansal faktör ABD Merkez Bankası’dır. Güç ithal eden Rusya ve Nijerya üzere ekonomiler için güzel haberler olsa da, Türkiye, Hindistan ve Çin üzere güç ithalatçısı ekonomiler artan güç fiyatlarıyla daha da baskılanacaktır.

‘Stagflasyonların ortak noktası: Güç fiyatlarındaki yükseliş’

Morgan Stanley Başstratejisti Andrew Sheets:
Stagflasyon 1970’lerdekinden çok farklı zira varlıklardaki hareket bugün bu biçimdekinden epeyce farklı. Büyümeler kuvvetli seyrediyor. Enflasyon beklentileri de hazirandan bu yana epeyce farklılaşmadı. Ancak tüm stagflasyon periyotlarının ortak bir noktası var: güç fiyatlarındaki yükseliş. Bu yüzden de en uygun hedge aracının güçte olacağını düşünüyoruz. Kimi merkez bankalarının faiz artırımına başlamış olması da global yatırımcılara yeni getiri fırsatları doğuracaktır.

‘İki şeytan içinde seçim yapacak…’

Bridgewater Associates Baş Yatırım Stratejisti Bob Prince:
Fed’in enflasyon süreksiz söylemi muhtemelen haksız çıkacak. Merkez bankaları ekonomik güzelleşmeyi yavaşlatmadan enflasyonla gayret etmeye çalışacak – tıpkı vakitte güç meblağlarının tüm piyasaları olumsuz etkilediği bir devirde. Şayet enflasyon devam ederse Fed fazlaca küçük bir sıkılaşma kutusuna sıkışır zira para arzına bağlı bu enflasyonu fakat hayli sıkılaşırsanız düşürebilirsiniz. Bu da finansal piyasaları vurur – ki bunu yapmak istemeyeceklerdir. Siz iki şeytan içinde seçim yapacak olsanız hangisini seçerdiniz? Bence enflasyonu seçerdiniz aslına bakarsan epeyce denetim edemiyorsunuz.”

2009 krizi öncesinde de sürprizler bu biçimde seyretmişti


Stagflasyon nedir?


1970’li senelerda petrol ihraç eden Arap ülkelerinin, İsrail’e takviye olması niçiniyle ABD’ye petrol ambargosu koymasıyla yaşanan ve güç maliyetlerini Türkiye üzere ithalatçı pozisyonda olan tüm ülkeler için artıran petrol krizi süreci, “stagflasyon” terimini açıklamak için en sık örnek gösterilen devir. Enflasyonun ve faizin iki haneli sayılarda seyrettiği (Türkiye’de durum hala bu biçimde olsa da dünyanın büyük bir kısmında iki datada de tek haneler baskın durumda) işsizliğin süratle arttığı ve GSYH’lerin daralmalar daha sonrası fazlaca yavaş toparlandığı bir periyot. İngilizcedeki “duraklama” manasına gelen “stagnation” ve enflasyon sözünün birleştirilmesinden oluşmuş bir terim.
 
Üst