uçanteneke
New member
Cumhurbaşkanı Yardımcısı Fuat Oktay yaptığı sunumda kurdaki yaşanan hareketliliğin siyaset faizlerinde yapılan indirime bağlanamayacağına işaret ederek “Para ünitemiz manipülatif ataklara maruz kalmakta” dedi. Oktay ayrıyeten, Merkez Bankası rezervlerinin 35 milyar dolar artışla, 126 milyar doları aştığını söylemiş oldu.
Oktay, “Alınan siyaset önlemleri ile birlikte; ekonomimizin 2022 yılında yüzde 5 büyüyeceğini öngörüyoruz. Global ve ulusal seviyede döviz kuru ve fiyatlar genel düzeyindeki gelişmelere karşın, döviz kurunda istikrar ve enflasyonla gayret kararlılığımız sürmektedir.” dedi.
Bütçe konuşmasının tam metni ise şu biçimde:
Türkiye Büyük Millet Meclisi Plan ve Bütçe Komisyonu’nda 26 Ekim’de başlayan 2022 yılı Merkezi İdare Bütçe Kanunu Teklifi ile 2020 yılı Kesin Hesap Kanunu Teklifi görüşmeleri, 26 Kasım’da tamamlanmıştır.
2022 Yılı Merkezi İdare Bütçe Kanunu Teklifi, Plan ve Bütçe Komitesinde 234 saat süren 21 birleşim sonunda en son biçimini almıştır.
38 gün boyunca harcadıkları ağır mesai ve katkıları sebebiyle Plan ve Bütçe Kurulumuzun pahalı Lider ve Üyelerine, tüm milletvekillerine, sürecin verimli biçimde geçmesine katkı sağlayan Bakan arkadaşlarıma, kamu kurumlarımızın temsilcilerine ve kurul çalışanlarına bir defa daha teşekkür ediyorum.
Bugün itibariyle 2022 Yılı Merkezi İdare Bütçe Kanunu Teklifi ve 2020 Yılı Merkezi İdare Kesin Hesap Kanunu Teklifinin Meclis Genel Konseyinde görüşmelerine başlıyoruz.
Ulusal iradenin tecelligâhı Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde, milletimiz önünde hesap verme mecrası olarak gördüğümüz bütçe görüşmelerinin bu yıl da en güzel biçimde tamamlanmasını temenni ediyorum.
Sayın Lider, Kıymetli Milletvekilleri,
2022 yılı bütçesi; AK Parti Hükümetlerinin 20’nci, Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemine geçişin akabinde hazırlanan 4’üncü bütçedir.
Bütçelerimiz, Cumhurbaşkanımız liderliğinde ülkemizin bugüne kadar elde ettiği tüm kazanımlar için tesirli birer araç olarak kullanılmıştır.
Bütçe disiplini prensibimiz çerçevesinde oluşan mali alan, topyekün kalkınmaya yönelik sanayi, ulaştırma, eğitim ve sıhhat yatırımlarının yanı sıra toplumsal hizmet harcamalarını da kapsayan beşeri ve toplumsal gelişime yönelik alanlara yönlendirilmiştir.
Dünyada 5 milyondan fazla insanın hayatına mal olan Kovid-19 salgınının tesirleriyle uğraşımız, bir evvelki 19 bütçemiz temelinde yükselen sağlam altyapımız ile sürmektedir.
Bir sıhhat krizi olduğu kadar tesirleri itibariyle global ekonomik krize de dönüşen Kovid-19’un oluşturduğu tahribat; iktisat, ticaret ve turizm başta olmak üzere bir epey alanda tesirini sürdürmektedir.
Global ticaret, istihdam ve sermaye deveranı sayıları bilgileri daralmaya devam ederken bizim söylemiş olduğimiz bir şey vardı; “Türkiye olarak salgın daha sonrası devirde üretimde, inovasyonda, yatırımda nerede kalmıştık demeyeceğiz” diye tabir etmiştik.
Bu global krizi fırsata çevirerek; salgın atmosferinden, “üreterek, büyüyerek, toplumun her kısmını destekleyerek” çıkacağız dedik ve o denli de oldu.
2021 yılı Bütçemizi de bu tarafta gerekli araçları kamuya sağlayacak yapıda hazırlamıştık ve yıl boyunca tüm kurumlarımız kaynaklarını en faal ve verimli biçimde kullandılar.
Bu sürece en kuvvetli siyasi dayanağı, Cumhur İttifakı olarak AK Parti, Milliyetçi Hareket Partisi ve Büyük Birlik Partisi birlikte vermiştir.
Büyüme oranlarından ihracatta kırdığımız rekorlara, sanayi üretimindeki artıştan iş gücüne iştirake kadar bir epeyce gösterge, Kovid-19 salgınına karşın Türkiye’nin yoluna güçlenerek devam ettiğini ortaya koymaktadır.
Bunların yanında, hastaneler, otobanlar, köprüler, barajlar, içme suyu ve sulama tesisleri, organize sanayi bölgeleri, Teknoparklar, güç ve savunma sanayi projeleri üzere sayısız yatırımı, ortasında bulunduğumuz bütçe devrinde hayata geçirdik.
Yeni yatırımlara bugün de sürat kesmeden devam ediyoruz.
2022 bütçe teklifini her türlü global tesir, yaptırım ve manipülasyon teşebbüsüne karşın “güçlenen-kalkınan-büyüyen Türkiye” vizyonuyla hazırladık.
2022 Yılı Bütçe Kanunu Teklifi, direkt milletimizin beklentileri temel alınarak hazırlanmıştır ve kaynak tahsis edilen kamu hizmetleri ile harcama evvelarini net biçimde göstermektedir.
“Performans Asıllı Program Bütçe” özelliklerine sahip teklif, kamu hizmetleri performansının kolay kolay ölçülmesine, izlenmesine ve tüm kamuoyuyla şeffaf biçimde paylaşılmasına imkan tanımaktadır.
“Bölgesel Kalkınma”, “İstihdam”, “Ticaretin Geliştirilmesi”, “Gençlik”, “İnsan Hakları”, “Uzay ve Havacılık” üzere 67 stratejik programdan oluşan Bütçe teklifimiz, daha müreffeh bir Türkiye amacımızın desteğini oluşturmaktadır.
Ülkemizin gerçeklerine ve gereksinimlerine uygun olarak güncellediğimiz tam bağımsız iktisat rotamız ile de örtüşmektedir.
Bu doğrultuda 2022 Bütçesi; Yatırım, Üretim, İstihdam ve Büyüme odaklı bir yapıda; Yeşil Kalkınma İhtilali ile Ulusal Teknoloji Atağımızı güçlendirecek bir çerçevededir.
Bilhassa tüm dalları içine alan yeşil dönüşümü, karbon nötr yatırımları ve yeşil iktisada geçiş sürecini hızlandıracak niteliktedir.
2022 Bütçesi; Dijital Türkiye’nin yenilikçi ve çevreci bütçesidir.
Bütçemiz, hem emekçimizin emeğine hem patronumuza; esnafımızdan çiftçilerimize, teknoloji girişimcilerimizden mühendislerimize, genciyle yaşlısıyla; emeklisiyle çalışanıyla toplumun her bölümüne sahip çıkmakta, milletimize hitap etmektedir.
“hanımın Güçlenmesi”, “Çocukların Korunması”, “Engellilerin Toplumsal Hayata Katılımı” ve “Ailenin Güçlendirilmesi” üzere özel programları barındıran 2022 Bütçesi ile toplumsal yapımızı daha da güçlendireceğiz.
Ülkemizin huzurunu, milletimizin birliğini, birlikteliğini ve devletimizin memleketler arası prestijini da odunsuz biçimde müdafaayı sürdüreceğiz.
Sağlıktan eğitime, tarımdan ulaştırmaya, endüstriden iktisada ve toplumsal yardımlara kadar her alanda en isabetli siyasetleri, bütçemiz temelinde birer birer uygulamaya geçirmeye devam edeceğiz.
Sayın Lider, Bedelli Milletvekilleri, 2022 Yılı Merkezi İdare Bütçe Kanunu Teklifi ve 2020 Yılı Merkezi İdare Kesin Hesap Kanunu Teklifine ait sunuşumda; bütçenin bütününe dair ayrıntılı dataları paylaşmanın yanı sıra Plan ve Bütçe Komisyonu’ndaki görüşmelerde üzerinde çoğunlukla durulan konulara da değineceğim.
Global iktisattaki gelişmeler
Global ekonomik görünüm ve dünya ekonomisindeki gelişmelerden başlayacak olursak;
2020 yılında başlayan global Kovid-19 salgınının olumsuz tesirleri, 2021 sonu prestijiyle büyük ölçüde bertaraf edilmiş olsa da, dünya iktisadı önümüzdeki yıla göz arkası edilemeyecek belirsizliklerle girmektedir.
Dünya genelinde görülen virüs varyantları, kalıcı global toparlanma önünde önemli bir pürüz olarak varlığını korumakta ve salgınla devamlı çabayı mecburilik haline getirmektedir.
Bütçemizi, bu risklerin ve belirsizliklerin hala devam ettiği bir ortamda ihtiyatlı bir yaklaşımla hazırladık.
Salgına karşı alınan önlemler bilhassa hizmetler bölümünde ağır ekonomik yıkımlara yol açmış, dünya genelinde eşine rastlanmayan arz ve talep şokları deneyim edilmiştir.
2021 yılının ikinci yarısında dünya genelinde aşıların yaygınlaşmasıyla bir arada evreli da olsa iktisatların global seviyede açılması mümkün olmuş ve ekonomik toparlanma hissedilmeye başlanmıştır.
Ülkeler ve ülke kümeleri içinde ayrışmalar olmakla bir arada 2021 yılı global toparlanmanın devam ettiği bir periyot olarak görülmektedir.
Dünya Bankası Haziran ayı Global Ekonomik Beklentiler Raporuna göre gelişmiş iktisatların 2021 yılında yüzde 5,4; 2022 yılında ise yüzde 4 büyümeleri öngörülmektedir.
Gelişmekte olan iktisatların ise 2021 yılında yüzde 6 ve 2022 yılında yüzde 4,7 büyümesi beklenmektedir.
Sayın Lider, Kıymetli Milletvekilleri;
2021 yılı ikinci çeyreğinde global ekonomilerde bundan evvelki yıla kıyasla düzgünleşme yaşanmasıyla iş gücü piyasaları da kısmen toparlanmıştır.
Lakin 2021 yılında, istihdamdaki artış eğilimine karşın işsizlik oranları hala salgın öncesindeki ortalamaların üzerinde seyretmektedir.
Global enflasyon, genişlemeci para siyasetlerinin devam etmesi, 2021 yılında petrol ve emtia fiyatlarındaki üst taraflı gelişmeler ile global talepteki toparlanmaya bağlı olarak yüksek seyretmektedir.
Bu ortamda Memleketler arası Para Fonu iddialarına göre, gelişmiş ekonomilerde ortalama tüketici enflasyonunun, 2020 yılında yüzde 0,7 oranındaki düzeyinden, 2021 yılı itibariyle yüzde 2,8’e yükseleceği öngörülmektedir.
Gelişmekte olan ekonomilerde ise 2020 yılında yüzde 5,1 olan yıllık ortalama tüketici meblağları artışının, 2021 yılında yüzde 5,5 seviyesinde gerçekleşeceği kestirim edilmektedir.
Brent petrol meblağları salgın niçiniyle 2020 yılında çok düşük düzeylere geriledikten daha sonra 40-45 dolar bandına yerleşmiş, 2021 yılında ise global talepte yaşanan toparlanma, Kovid-19 aşılama oranlarındaki artış ve öteki faktörlerin de tesiriyle yükselme eğilimine girerek 80 dolar eşiğini aşmıştır.
Bugün itibariyle 71 dolar düzeylerinde olduğunu gördüğümüz petrol fiyatları, dalgalı seyrini sürdürmektedir.
Günümüzde emtia ve güç fiyat artışları ile çip üretimi başta olmak üzere tedarik zincirlerinde global çapta yaşanan ıstıraplar otomotiv ve elektronik kesimi üzere güçlü mal tüketiminde arz problemlerini beslemekte ve enflasyon risklerini artırmaktadır.
Global sermaye piyasalarında meydana gelebilecek oynaklıklar, kur dalgalanmaları, yüksek global enflasyon ve yeni virus varyantları da dünya iktisadı açısından belli seviyede riskleri barındırmaktadır.
Ayrıyeten süregelen ABD–Çin eksenli ticaret tansiyonları, denetimsiz göç hareketleri, jeopolitik çatışmalar, siber taarruzlar ve iklim değişikliği niçiniyle artan doğal afetler, global toparlanmaya ziyan verebilir.
Dönüşen global tedarik zinciri kuralları ile ülkemizin coğrafik pozisyon avantajı ve esnek üretim imkanlarının, Türkiye’ye global iktisadın yeni üretim merkezlerinden biri haline gelmesi için kıymetli bir fırsat sunduğunu önce gördük. Bu fırsatları en güzel biçimde değerlendirdik ve artık bunun sonuçlarını alıyoruz.
Ülkemizin güçlenen makro siyasetleri ile üretim iktisadına dönük gayretleri bu fırsatın kıymetlendirilmesine katkı sağlamaktadır.
Türkiye iktisadında görünüm
Sayın Lider, Pahalı Milletvekilleri,
Global ekonomik gelişmelerin akabinde, Türkiye ekonomisindeki gelişmeler ve genel görünüme değinmek isterim.
Türkiye iktisadı 2020 yılında yüzde 1,8 oranında büyüme kaydederek, Kovid-19 salgınından en az hasarla çıkabilmiş ve G20 ülkeleri içinde Çin’le bir arada büyüme kaydetmeyi başaran iki ülkeden birisi olmuştur.
Bu performans, 2021 yılında da devam etmiştir.
Türkiye iktisadı, 2021 yılının üçüncü çeyreğinde yıllık yüzde 7,4 büyümeyi başarmıştır. bu biçimdece yılın birinci dokuz ayında yüzde 11,7 oranında büyüyerek çok kuvvetli bir görünüm sergilemiştir.
bu vakitte ihracatın sürüklediği dış talep ve sanayi üretiminde yaşanan kuvvetli artış büyümeye besbelli biçimde katkı vermiştir.
Halihazırda ekonomik aktivitedeki dinamik ve canlı gidişat ile artan ihracat dayanağıyla, yılın son çeyreğinde de yüksek bir büyüme performansı öngörülmektedir.
2021 yılının tamamında yüzde 10’u aşabilecek seviyede bir büyüme oranı kaydetmeyi bekliyoruz.
Başta bütçe olmak üzere tüm siyaset araçlarımızla emekçi, memur, esnaf, çiftçi ve emeklilerimiz dâhil olmak üzere tüm kesitlere bu büyüme refah olarak yansıyacaktır.
Sayın Lider, Kıymetli Milletvekilleri,
Salgının iş gücü piyasası üzerinde tüm dünyada olduğu üzere ülkemizde de değerli olumsuz tesirleri olmuştur.
Bu tesirlerin azaltılması emeliyle bir fazlaca önlem uygulamaya geçirilmiş; kısa çalışma ödeneğinden yararlanma kaidelerinin esnekleştirilmesi, nakdi fiyat dayanağı, fesih yasağı ve olağanlaşma dayanağı bu kapsamda öne çıkan önlemler olmuştur.
Bu önlemlerin ve toparlanma sürecinin tesiriyle, salgının başta hizmetler kesimi olmak üzere istihdamda ve iş gücüne iştirakte meydana getirdiği kayıplar telafi edilmiştir.
2021 yılı Eylül ayı prestijiyle toplam istihdam seviyesi salgının hemilk öncesindeki 2020 Şubat ayına göre mevsim tesirlerinden arındırılmış bilgilerle yaklaşık 1,7 milyon kişi daha fazladır.
Tarım, sanayi, inşaat ve hizmetler kesimlerinin tümünde istihdam, salgın öncesindeki seviyesinin üzerindedir.
Eylül ayı prestijiyle birinci kez istihdamımız 29 milyonu, iş gücümüz 33 milyonu aşmıştır.
2021 yılında gözlenen iktisadi faaliyetteki süratli toparlanmayı takiben 2022 yılında hedeflenen yüzde 5’lik kuvvetli büyümenin iş gücü piyasalarına olumlu yansımalarının olmasını, iş gücüne iştirak ve istihdam oranlarında değerli iyileşmelerin kaydedilmesini öngörmekteyiz.
İktisadi faaliyetteki toparlanmaya ek olarak, istihdam teşviklerinin tesirli bir biçimde uygulanması sürdürülecektir.
Bunun yanı sıra, dijitalleşme ve yeşil dönüşüme ahengin hızlandırılması, bayanlar, gençler ve engelliler üzere özel siyaset gerektiren kümelerin iş gücü piyasasına girişleri ve kalıcılıkları, beşeri sermayenin güçlendirilmesi, faal iş gücü programları, iş sıhhati ve güvenliği, girişimciliğin geliştirilmesi alanlarında yapısal adımlar atılacaktır.
Bu çerçevede, Orta Vadeli Program iddialarına dayalı olarak, 2022 yılında istihdamın 2021 yılına bakılırsa 1 milyon 277 bin kişi artması, işsizlik oranın ise yüzde 12’ye gerilemesi beklenmektedir.
Sayın Lider, Pahalı Milletvekilleri,
2021, ihracatçılarımızın salgının dönüştürücü tesirlerine süratli adapte olmaları yardımıyla ihracat performansı bakımından büyük muvaffakiyetlerin yakalandığı bir yıl olmuştur.
21,5 milyar dolar düzeyinde gerçekleşen 2021 yılı Kasım ayı ihracatımız ile en yüksek aylık ihracat kıymetine ulaşılmıştır.
Kasım sonu itibariyle yıllıklandırılmış ihracatımız 221 milyar dolar gerçekleşerek Cumhuriyet tarihi rekoru kırılmıştır.
2021 Ocak-Kasım periyodu ihracatın ithalatı karşılama oranı, geçen seneye kıyasla 6,8 puan artışla yüzde 83,8’e yükselmiştir.
Süratle artan global güç meblağları niçiniyle güç ithalatımızdaki yüzde 65,9’luk artışa karşın bu muvaffakiyetin yakalanmış olması değer arz etmektedir. Güç hariç olarak bakıldığında Ocak-Kasım devrinde ise bu oranın yüzde 98,3 düzeyine çıktığı görülmektedir.
Mal ve hizmet ihracatındaki yükselişle bir arada cari süreçler istikrarı Ağustos ve Eylül aylarında fazla vermiştir.
Her ne kadar salgın turizm gelirlerimizi etkilemiş ve son devirde güç meblağları yükseliyor olsa da bu vakitte yaşanan yüksek büyüme oranlarını cari açıktaki güzelleşmeyle sağlıyor olmamız çok değerlidir.
Global salgının tesiriyle 2020 yılında 10 milyar dolar düzeylerine düşen seyahat gelirlerimiz, ortasında bulunduğumuz yıl toparlanma kaydetmiş ve Eylül ayı prestijiyle yıllıklandırılmış olarak 17 milyar dolarlık OVP maksadının üzerine çıkmıştır.
Yılsonunda bu sayının 20 milyar Dolar’ın üzerine çıkmasını öngörmekteyiz.
Turizm gelirlerinde de 24 milyar dolara ulaşmayı bekliyoruz.
Önümüzdeki yıl için de seyahat gelirlerindeki artışın devam etmesini ve bu kanaldan cari süreçler istikrarına olumlu katkının sürmesini hedeflemekteyiz.
Türkiye; yüksek büyüme, ihracatta artış ve cari istikrarın uygunlaşması ile istihdam piyasasında salgın periyodunun muvaffakiyetle atlatılmasına ek olarak, başka biroldukca gösterge açısından da bu vakitte çok güzel bir pozisyondadır.
Ülkemiz akranlarına nazaran düşük kamu borcuna ve hanehalkı borçluluğuna sahiptir.
AB tarifli genel idare borç stokunun ulusal gelire oranı 2021 yılı ikinci çeyreğinde yüzde 38,4’e gerilemiştir.
AB ülkelerinde bu oranın ortalaması yüzde 90’ın üzerindedir.
Bu oran yılsonu itibariyle, kur riskine bağlı olarak bir ölçü daha üstte gerçekleşse bile AB ülke ortalamasının hayli oldukça daha altında olmaya devam edecektir.
2020 yılında dünyada bütçe açığının ulusal gelire oranı ortalama olarak yüzde 10’un üzerindeyken ülkemizde bu oran yüzde 3,5 üzere çok düşük bir düzeyde gerçekleşmiştir.
Bu durum ülkemizin mali disiplindeki muvaffakiyetini tesciller niteliktedir.
Mali disiplin kararlılığımız dün nasılsa bugün de birebir biçimde devam etmektedir. bu biçimdece kamu maliyesi Türkiye iktisadının en kuvvetli çıpası olmaya devam edecektir.
Salgın şartlarının belirsizliğinin yaşandığı 2021 yılında da bir yandan vatandaşımıza, esnafımıza, gerçek bölümümüze ve gereksinim duyulan tüm alanlara yönelik dayanaklarımızı sürdürürken başka yandan bütçe açığımızı yüzde 3,5’in altında tutarak kamu maliyesi göstergelerinin sürdürülebilirliğine değer veriyoruz.
Bankacılık kesimimiz de çok sağlıklı bir duruş sergilemektedir. Bölümdeki kredilerin takibe dönüşüm oranı Ekim ayında yüzde 3,5 ile yönetilebilir seviyede olup, bankacılık kesitinin sermaye yeterlilik oranı yüzde 17,3 ile yasal oranın pek üzerindedir.
Merkez Bankasının rezervleri de son devirde 35 milyar doların üzerinde bir artışla 126 milyar doları aşmıştır.
Sayın Lider, Pahalı Milletvekilleri,
Bir ekonomiyi değerlendirirken yalnızca birtakım göstergeleri göz önünde bulundurup geri kalanını göz gerisi etmek yanlışsız bir yaklaşım değildir ve bütünü görmekten bizleri alıkoyar.
Kurlarda son devirde yaşanan hareketlenmeyi yalnızca siyaset faizi çerçevesine bağlamak son derece yanlıştır ve Türkiye’nin büyüme, ihracat, cari istikrar ve mali disiplinde sahip olduğu başarıyı yok sayma manasına gelmektedir.
Salgının getirdiği olağanüstü şartlarla bir arada yalnızca Türkiye’de değil, öteki bir epeyce ülkede de siyaset faizinin enflasyonun altında yer aldığı bir devirden geçmekteyiz.
ABD, Almanya, İngiltere, Fransa, Güney Kore, Brezilya, Endonezya, Malezya, Hindistan, Macaristan, Polonya ve Rusya üzere biroldukca iktisatta negatif gerçek siyaset faizi uygulanmaktadır.
Ayrıyeten, siyaset faizinin yüksek olduğu devirlerde de kurlarda hareketlenmeler görülebilmektedir.
Son periyotta yaşanan gelişmeleri; doların dünyada güçleniyor olması, para ünitemize karşı yapılan spekülatif hareketler ve ülkemizin döviz talebini artıran etmenler çerçevesinde ele almak gerekmektedir.
ABD başta olmak üzere gelişmiş iktisatların sıkılaştırma programını devreye alacağı beklentisiyle dolarda, öteki tüm ülke para üniteleri karşısında bir yükselme kelam konusudur.
Gerçekten geçtiğimiz günlerde avro/dolar paritesi 1,12 düzeylerine kadar gerilemiştir.
Global tesirlerle ülkemizde artan ekonomik kırılganlıkların şuurundayız; bunun üstesinden gelecek olan da bir daha bizleriz.
Biroldukca göstergede son derece âlâ düzeyleri yakaladığımız, en yüksek büyüme ve ihracat artışlarını gerçekleştirdiğimiz bu vakitte para ünitemiz, manipülatif ataklara maruz kalmaktadır.
Son günlerdeki kur hareketleri, iktisadın gerçeklerine uygun değildir.
Bu manipülasyon teşebbüslerinin bize olduğu kadar, bunu yönlendirenlere de giderek artan bir maliyeti vardır ve bu sınama, iktisat üzerinden ülkemize kelamda diz çöktürmek isteyenler için de sürdürülebilir değildir!
Biz yatırım, üretim, istihdam ve ihracatı evvelandiren bakış açımızla ülkemizin döviz muhtaçlığını en aza indirecek ve bu taarruzlara karşı hayli daha güçlü bir ekonomik yapıyı süratli bir biçimde tesis edeceğiz.
Bu doğrultuda ülkemizin orta malı ithalatı ve güç harcamalarını azaltan, üretim ve ihracatı destekleyen projelerimizi birer birer hayata geçiriyoruz.
bu biçimdece orta malı muhtaçlığı yerli üretimle giderilerek ülkemizin kıymetli ithalat kalemlerinin yerli üretimi sağlanacak; hatta bu alanlar yeni ihracat kalemleri olarak ekonomimize katma bedel sağlayacaktır.
tıpkı vakitte yerli ve yenilenebilir güç kaynaklarımızın artması, daha fazla üretilmesi ve daha verimli bir halde kullanılması tarafında yatırımlarımızı süratli biçimde artırıyoruz.
Bu üzere yatırımların hayata geçebilmesi ve daha fazla üreten bir Türkiye için faizlerin yatırım ortamını destekleyici olması kıymet arz etmektedir.
Hedefimiz daha fazlaca üreten, daha epey istihdam sağlayan, oluşan katma bedelden tüm milletimizin yararlandığı tam bağımsız bir ekonomik yapıyı oturtmaktır.
AK Parti’nin Türkiye’ye sağladığı istikrarı, refahı, kalkınmayı sürdürülebilir kılacağız.
Sayın Cumhurbaşkanımızın tabir ettiği üzere “Artık iktisatta de Dünya 5’ten büyüktür!” diyoruz.
Türkiye’de nasıl vesayetleri geride bırakarak daha demokratik bir yapıyı hakim kıldıysak, nasıl kuvvetli bir kalkınma altyapısı oluşturduysak tıpkı biçimde üretime ve istihdama dayalı topyekün bağımsız bir ekonomiyi de ülkemize kazandıracağız.
Döviz kurlarındaki yükseliş, kimi bütçe sarfiyatlarında artışa yol açarken bununla birlikte bütçe gelirlerini de olumlu istikamette etkilemektedir. Bu çerçevede, toplam bütçe istikrarına bakıldığında bu tesir hudutlu ve yönetilebilir seviyededir.
Bütün bu gelişmelere karşın ekonomik büyümede sağladığımız muvaffakiyet ve mali disiplindeki kararlı duruşumuz yardımıyla 2021 yılı bütçemizde yüzde 4,3’lük bir bütçe açığı öngörmüşken, OVP’de yüzde 3,5 olarak revize ettiğimiz bu yılı bu oranın altında bir bütçe açığıyla kapatacağız.
Önümüzdeki periyotta de mali disiplin ve büyüme maksatlarından vazgeçmeyerek mümkün riskleri faal ve dinamik bir biçimde yöneteceğiz.
Sayın Lider, Pahalı Milletvekilleri,
Son devirde tüm dünyada olduğu üzere ülkemizde de “fiyatlar genel düzeyi”nde artışlar yaşanmaktadır.
Enflasyon konusunu da bir daha tek bir parametre yerine farklı dinamikleri ile açıklamak daha yanlışsız olur.
Mevzunun salgının tesirleri ve tedarik zincirlerinde tüm dünyada yaşanan bozulmayla birlikte ele alınması gerekmektedir.
Tüm dünyada artan emtia, güç ve navlun meblağları ile bir arada global olarak enflasyon olgusunun oluştuğu bir devirden geçiyoruz.
Enflasyon ve hayat pahalılığını tüm taraflarıyla ele alıyor ve vatandaşlarımızın fiyat artışlarından en az etkilenmesi için siyaset önlemlerimizi oluşturuyor ve uyguluyoruz.
Vatandaşlarımızı fiyat artışlarından korumak maksadıyla doğal gazda maliyetin dörtte üçünü ve elektrikte ise yarısını hükümet ve devlet olarak biz üstleniyoruz.
Öbür ülkelerle kıyaslandığında, global güç fiyatlarındaki yüksek artışı en az biçimde vatandaşlarımıza yansıtıyoruz.
Önümüzdeki devirde hem yurt ortasında tıpkı vakitte yurt haricinde üretim alanlarının genişletilmesiyle çıktı artışını sağlayacak ve fiyatların daha sağlıklı bir yerde oluşmasına katkı vereceğiz.
Enflasyonun yükselmesi konusunda aldığımız önlemler, haksız ve fahiş fiyat artışlarının aktif bir biçimde denetlenmesi ve gerekirse kamu kaynaklarından feragat edilmesi yoluyla enflasyonun vatandaşlarımıza en az biçimde yansıtılması konusunda büyük çaba sarf ediyoruz.
Bu duruşumuzu sürdürmeye kararlıyız ve vatandaşlarımızı enflasyonun tesirlerine karşı muhafazaya devam edeceğiz.
Personelimiz, memurumuz, minimum ücretlimiz, sıhhat işçimiz, öğretmenimiz, güvenlik güçlerimiz, esnafımız ve çiftçimiz dâhil milletimizi enflasyon karşısında ezdirmeyecek ve enflasyonda kalıcı düşüşü temin edecek tüm siyaset önlemlerini kararlılıkla uygulayacağız.
Temel icraatlarımız
Sayın Lider, Bedelli Milletvekilleri,
Türkiye Büyük Millet Meclisi çatısı altında milletimize vereceğimiz en değerli hesap, büyük ve kuvvetli Türkiye için ne yaptığımız ve ne yapacağımızdır.
Hamdolsun milletimiz için gece gündüz çalışan takımlar olarak başımız dik, alnımız ak biçimde söz edebileceğimiz bir icraat geçmişimiz ve gurur duyduğumuz başarılarımız var.
Islahatlar ve sürdürülebilir büyümeyi merkeze aldığımız 19 yıllık yatırımlarımıza ek olarak bugün de devam eden; yarın da sürdüreceğimiz kuvvetli ve büyük Türkiye yol haritamız var.
Tüm bunlar; 84 milyon vatandaşımızın gereksinim ve beklentisini gözeten; gelecek hayallerine yer veren, kapsayıcı ve vizyoner siyasetlerimizin yansımasıdır.
Kovid-19 salgınının tesirleri, ülkeler içindeki ticari tansiyonlar ve dijital dönüşüm üzere dış faktörleri de göz önünde bulundurarak üretim, teknoloji, ticaret, eğitim, sıhhat ve tarım üzere alanlara bilhassa eğiliyoruz.
Sanayi altyapımız, firmalarımızın üretim esnekliği, nitelikli insan kaynağımız ve yenilikçiliği teşvik eden Ar-Ge ekosistemimizle sanayi üretiminde atılım devrindeyiz.
Çığır açan teknolojileri, yerli ve ulusal imkânlarla üretmek gayesiyle uyguladığımız Teknoloji Odaklı Sanayi Atılımı Programı’nı genişletiyoruz.
Geçen yıl başlatılan makine dalı daveti kapsamında 20 projeye 2 milyar liralık dayanak sonucu aldık.
Bu kapsamda Servo motorlar, CNC tezgâhlar üzere ithal edilen biroldukça eser artık yerli ve ulusal imkânlarla üretiliyor.
hem de 84 milyonun ortak hayali olan Türkiye’nin Arabası Projesi yoluna emin adımlarla devam ediyor. Bugüne kadar 2,5 milyar liralık yatırım tamamlandı, yılsonunda bu meblağın 3,5 milyar lirayı bulması bekleniyor.
Kayseri’de imaline devam edilen Lityum İyon Pil Üretim Tesisi’nde makine sistemleri kurulumunun Ocak 2022’de tamamlanması, Nisan 2022’de ise seri üretime geçilmesi planlanıyor.
Şu anda devam eden global çip, magnezyum ve lityum tedarik krizini düşündüğümüzde, bu çeşit yerli teknolojiye dayalı yatırımların ne derece değerli olduğu ortadadır.
Gururla söz etmek isterim ki; Global İnovasyon Endeksi’nde bu yıl 10 basamak birden yükselerek 41. sıraya ulaştık.
Son on dokuz yılda yerli patent müracaat sayısı 20, yerli patent tescil sayısı ise 30 kat artış gösterdi.
Marka müracaatlarında ise 2011 yılından bu yana her yıl Avrupa birincisi pozisyonundayız.
Yerli sınai mülkiyet müracaatlarında İngiltere, Rusya ve Hollanda üzere ülkeleri geride bırakarak 10’uncu sıraya yükseldik.
Ankara ve Bursa’dan daha sonra İzmir, Kayseri, Konya, Gaziantep, Mersin ve Adana’daki model fabrikaları faaliyete geçirdik.
KOSGEB aracılığıyla 61 bini aşkın işletmeye yılbaşından bu yana 1 milyar 740 milyon lira kaynak aktardık.
Ayrıyeten Yeşil Mutabakat’a ahenk kapsamında öncelikli AR-GE ve yenilik hususlarına ait 90 projeye TÜBİTAK vasıtasıyla takviye sağladık.
“Yeşil OSB Ulusal Çerçevesi” taslağını hazırladık, dönüşüm için gerekli alt yapıların inşasında kullanılmak üzere Dünya Bankası’ndan yaklaşık 300 milyon dolar meblağında kaynak temin ettik.
Çığır açan teknolojilerin belirleyici ögelerinden olan yapay zekâ alanında da Türkiye olarak iddialıyız.
Yol haritamız Ulusal Yapay Zekâ Stratejisi’ni Ağustos ayında yayımladık ve bu istikamette yapay zeka ekosistemimizi güçlendirmeyi sürdürüyoruz.
Kamu hizmetlerinin neredeyse tamamını e-Devlet’e entegre ettik ve Ocak ayından bu yana 2,7 milyardan fazla giriş sayısına ulaştık.
Siber vatanda tam manasıyla hâkim olmak için Siber Güvenlik Kümelenmesi’ndeki tüm paydaşlara dayanak veriyor, siber kapasitemizi her geçen gün geliştiriyoruz.
Türkiye’nin uzaydaki 10 yıllık vizyon, strateji, amaç ve projelerinin yer aldığı Ulusal Uzay Programı’nı uygulamaya geçirdik.
En büyük milletlerarası uzay örgütü Milletlerarası Uzay Federasyonu’na üyeliğimiz de 25 Ekim’de tescil edilmiştir.
TÜRKSAT 5A uydumuzu, bu yıl ortasında başarılı bir biçimde uzaya fırlattık.
Savunma endüstrimizin dışa bağımlılığını azaltarak Türk Silahlı Kuvvetleri ile tüm güvenlik ünitelerimizin gereksinimlerini yüzde 80’e varan oranda yerli ve ulusal imkanlarla karşılıyoruz.
2021 yılı Ocak-Kasım periyodunda yapılan savunma ve havacılık sanayi ihracatı kilogram başına 48,6 dolar olarak gerçekleşmiştir.
Son 10 yıl ortasında 170 farklı ülkeye 228 farklı savunma sanayi eseri ihraç edilmiştir.
Yıl sonu itibariyle 3 milyar doları geride bırakacağımız savunma sanayi ihracatımızı, 2022 yılı ve daha sonrasında fazlaca daha ilerilere taşımayı hedefliyoruz.
Artan sanayi üretim ivmesiyle, küresel tek merkezli üretim ağına, kuvvetli bir üretim ve lojistik merkezi alternatifi oluşturma yolunda süratle ilerliyoruz.
En büyük sermayemiz olan gençlerimize, bilim insanlarımıza, üniversitelerimize, araştırmacılarımıza, sanayicilerimize, girişimcilerimize, KOBİ’lerimize, emekçi ve işçilerimize güveniyoruz.
Tasarlayarak, üreterek, tüm çalışanların emeğine sahip çıkarak ve endüstride rekabetçiliği artırarak yolumuza emin adımlarla devam edeceğiz.
Ulaştırma ve altyapı, hükümetlerimizin en başarılı hizmet alanlarından birisidir.
443,4 kilometre uzunluğundaki Kuzey Marmara Otoyolu’nun ve bu proje kapsamındaki Yavuz Sultan Selim Köprüsünün; Kınalı-Odayeri/Odayeri-Kurtköy/Kurtköy-Akyazı kısımlarını, en son kısmı bu yıl ortasında olmak üzere trafiğe açtık.
330 kilometre uzunluğundaki Ankara-Niğde Otoyolunun, Kırşehir İrtibat Yolu da dâhil olmak üzere tamamını 2020 yılı sonunda hizmete aldık.
Ayrıyeten ülkemizin ekonomik ve stratejik gücüne güç katacak Kanal İstanbul Projesi çalışmalarını başlattık. Kanal İstanbul üzerinden geçen Sazlıdere Köprüsü’nün temelini attık.
2021’den 2053’e ulaştırma ve haberleşme vizyonumuzu; “yeşil lojistik, verimli mobilite ve yerli-milli dijitalleşme” olarak belirlemiş durumdayız.
Daima artan bölünmüş yol ağımız ve otoyol uzunluğumuz, kentleri birbirine bağlayan köprüler, viyadükler; Demir İpekyolu Türkiye sınırımız, 127 ülkeye ulaşan hava ağımız ve büyük tonajlı gemilerin yeni adresi olan limanlarımız yardımıyla muteber bir üretim güzergâhına dönüşmüş durumdayız.
Ulaştırma, lojistik ve haberleşme yatırımlarımıza yük vermeye devam edeceğiz.
Kalkınmanın temel ögesi olan güç konusunda da geçtiğimiz 19 yılda Cumhuriyet tarihinde tüm yapılanları kat be kat aşan muvaffakiyetler yakaladık.
Güçte, kendi su, güneş, rüzgâr, termal ve kömür kaynaklarımızı en faal biçimde değerlendirmeye öncelik verdik.
2018 yılı Temmuz ayında 87 bin megawat olan elektrik konseyi gücümüzü 2021 yılı Ekim ayı sonu itibariyle 99 bin megawat’a çıkardık.
2018 yılı Temmuz ayında 6 bin 917 olan elektrik santral sayımızı 2021 yılı Ekim ayı sonu itibariyle 10 bin 262’ye yükselttik.
Ülkemiz bugün sahip olduğu yenilenebilir güç konseyi gücüyle Avrupa’da beşinci, dünyada on ikinci sırada yer almaktadır.
Yalnızca 2020 yılında devreye alınan yenilenebilir güç konseyi gücü, yirmi dört Avrupa ülkesinin toplam yenilenebilir güç konseyi gücünden çokdır.
Akkuyu Nükleer Güç Santrali’nin tüm ünitelerinde üretim çalışmalarını sürdürüyoruz.
Güçte dışa bağımlılığın azaltılmasını sağlamak üzere hidrokarbon aramaları iki sismik araştırma ve üç derin deniz sondaj gemimiz ile aralıksız devam etmektedir.
Fatih, Yavuz ve Yasal sondaj gemilerimizin akabinde dünyada yalnızca 5 adet olan yedinci jenerasyon 4. sondaj gemimizi de filomuza ekledik.
Yerli ve ulusal güç yatırımlarımızla Türkiye’ye güç katmaya devam edeceğiz.
Turizmde; sağlıktan yayla turizmine, kruvaziyer turizminden gastronomi turizmine kadar bir fazlaca yeni alanda yeni destinasyonlarla ülkemizin turizm yelpazesini genişlettik.
Dünyadaki emsalleriyle yarışacak biçimde inşa edilen Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası Konser Yerleşkesi’ni Ankara’da hizmete açtık.
Salgın şartlarına karşın Atatürk Kültür Merkezi binasının üretimini iki buçuk yıl üzere kısa bir müddetde tamamladık ve sembol bir kültür sanat yapıtı olarak İstanbul’a kazandırdık.
Mimarisiyle tarihi Beyoğlu’na ahengi yanında mühendislik prosedürüyle de ülkemizde ve dünyada sayılı projeler içinde yer alan Taksim Camii’ni tüm engellemelere karşın tamamlayarak hizmete açtık.
Fethin yadigârı Ayasofya’yı 86 yıl daha sonra ibadete açtık ve Ayasofya’nın bir daha dirilişine vesile olduk.
UNESCO Dünya Mirası Listesi’ndeki yapıtlarımızın sayısı, Malatya Arslantepe Arkeolojik Alanı’nın eklenmesiyle 2021’de 19’a yükselmiştir.
Ayrıyeten UNESCO İnsanlığın Somut Olmayan Kültürel Mirası Temsili Listesi’ne kayıtlı kültürel değerlerimizde dünyada birinci 5 ülke içinde yer almaktayız.
Kültür, sanat ve turizm potansiyelimizi kıymete dönüştürmeye ve vatandaşlarımıza en güzel biçimde sunmaya devam edeceğiz.
Sıhhatte gerçekleştirdiğimiz büyük dönüşümle vatandaşlarımızı hastane kapılarında eziyet çekmekten kurtardık, herkese insanca hizmet ulaştırdık ve ulaştırmaya da devam ediyoruz.
Kent Hastanelerinden sıhhat sigortası sisteminin geliştirilmesine; tıbbi araç gereçlerin dönüşümünden altyapı ve işçi eksikliğinin giderilmesine kadar birfazlaca alanda büyük sıhhat yatırımları yaptık.
Kovid-19 salgınının başladığı birinci günden itibaren hastanelerimizin hizmet kapasitesinden sıhhat işçimizin uğraşına, aşılama hızımızdan kuvvetli sıhhat altyapımıza kadar salgınla uğraş alanında örnek alınan bir ülke pozisyonundayız.
Kovidle uğraşta köy köy, mahalle mahalle, mesken ev tarama yaparak yüzde 99’un üzerinde filyasyon ve temaslı takibi sağladık.
Alanda nazaranv yapan takımlarımızla aşılarımızı ülkenin en ücra köşelerine ulaştırdık.
Dünya Sıhhat Örgütü tarafınca belirlenen kronik hastalık idaresi siyasetlerinin hayata geçirilmesinde Norveç’le birlikte dünya başkanı olarak literatüre geçtik.
Kent Hastanelerimiz yardımıyla vatandaşlarımızın, tüm teşhis ve tedavi süreçleri tek bir yerleşke içerisinde tamamlanmaktadır.
Hasta, refakatçi ve çalışan konforu odaklı tek ve çift kişilik nitelikli odalara, geniş dinlenme alanlarına, nitelikli ağır bakım ünitelerine, büyük acil servislere, yüksek teknoloji ile inşa edilmiş akıllı binalara sahip bu hastanelerimiz kaliteli sıhhat hizmet sunumunu değerli ölçüde desteklemektedir.
81 ilimiz ve tüm ilçelerimizde, her bir vatandaşımıza en âlâ sıhhat hizmetini vermek için çalışmaya devam edeceğiz.
KOVİD-19 salgınına yönelik ekonomik takviyeler
Sayın Lider, Pahalı Milletvekilleri,
Salgının ülkemizde görülmeye başladığı birinci günlerden itibaren süratli ve tesirli olarak Kovid-19 ile gayret kapsamında değerli önlemleri uygulamaya koyduk.
Salgından etkilenen işletmelerimize ciro kaybı, kira ve nakdi takviye, vergi ve toplumsal güvenlik prim ödemelerinde ertelemeler, KDV ve kira stopajlarında indirimler üzere biroldukça değerli takviye sağlanmıştır.
Vatandaşlarımıza ve çalışma hayatına yönelik olarak kısa çalışma ödeneğinin kapsamı genişletilmiş, taban fiyat takviyesi uygulamasının müddeti uzatılmış, gereksinim sahibi ailelere nakdi takviyede bulunulmuş, ilaç, tıbbi materyal, sıhhat çalışanı ödemeleri gerçekleştirilmiştir.
Ayrıyeten, iş kontratının ahlak ve düzgün niyet kuralları haricinde patron tarafınca feshedilememesine yönelik düzenleme yapılmış, Süratli İşe Dönüş Takviyesi, İstihdama Dönüş Dayanağı ve Ek İstihdam Teşviki uygulamaya alınmıştır.
Finansman şartlarının kolaylaştırılması için Kredi Garanti Fonu limiti 25 milyar liradan 50 milyar liraya çıkarılarak, teminat zahmeti yaşayan işletmelere finansmana erişim kolaylığı sağlanmıştır.
Kamu bankalarının sermaye yapıları güçlendirilerek kredi imkânı sunulmuştur.
Salgın niçiniyle temerrüde düşen firmaların siciline zorlayıcı sebep açıklaması imkânı getirilerek ticari faaliyetlerine devam edebilmeleri için gerekli adımlar atılmıştır.
Bu kapsamda;
İlaç, Tıbbi Gereç ve Sıhhat İşçisi ödemeleri için 27,3 milyar lira,
Kısa çalışma ve fiyatsız müsaade uygulamalarından yararlanan şahıslar için SGK’nın prim dayanağı için 29,2 milyar lira,
Kovid-19’a mahsus ek sübvansiyonlu krediler için 1,7 milyar lira,
Esnafa yapılan nakdi, ciro kaybı ve kira dayanağı hibeleri için 9 milyar lira,
Emekli maaşlarının güzelleştirilmesi için 900 milyon lira,
Muhtaçlık sahibi ailelere Merkezi İdare Bütçesinden yapılan nakdi yardımlar için 4,4 milyar lira,
Ertelenen vergi ve SGK primlerinin finansman maliyeti için 4 milyar lira,
Vazgeçilen gelir 43,8 milyar lira olmak üzere toplam 120,6 milyar lira Merkezi İdare Bütçesinden takviye sağladık.
İşsizlik Sigortası Fonu ve Toplumsal Yardımlaşma ve Dayanışmayı Teşvik Fonundan yapılan ödemelerin büyüklüğü ise 68,8 milyar liraya ulaştı.
Ayrıyeten, işletmelerimize vergi ve SGK prim ödemelerinde 70,2 milyar lira meblağında erteleme imkânı sağladık.
Bütün bu kalemlere ertelenen ve kullandırılan kredi büyüklüklerini de eklediğimizde salgın ile gayret kapsamında deklare ettiğımız önlemlerin büyüklüğü 717,8 milyar liraya ulaşmaktadır.
2021 yılı sonu itibariyle de toplam takviye büyüklüğünün 733,1 milyar liraya ulaşması beklenmektedir.
Salgınla gayret kapsamında, bütçe içi ve dışı kaynaklarımızı kullanarak vatandaşlarımızın ve işletmelerimizin yanında olmaya devam ediyoruz.
Geçtiğimiz günlerde Sayın Cumhurbaşkanımız iki yeni takviye paketini daha kamuoyumuz ile paylaşılmıştır.
Küçük ve orta ölçekli işletmelerimize yönelik Ek İstihdama Takviye Paketi’ni hayata geçiriyoruz.
Patronlarımıza finansman kolaylığı sağladığımız bu teşvikimiz ile 50’nin altında çalışanı olan işyerlerimizin ek istihdam sağlamaları yahut nakdi fiyat dayanağından yararlanan çalışanlarını tam vakitli istihdama geçirmiş olmaları durumunda her bir çalışan için 100 bin liralık Kredi Garanti Fonu (KGF) teminatlı kredi kullanma imkânı sağlanacaktır.
KGF teminatı altında kullanmış oldukları kredilerin faizi 12 ay boyunca İşsizlik Sigortası Fonundan karşılanacaktır.
Bu da bir çalışan için aylık bin 341 liralık takviye manasına gelmektedir.
Başka dayanak paketimiz; “İmalata Dayalı İthal İkamesi Takviye Programı”dır.
Bu programla maksadımız; orta-yüksek ve yüksek teknolojili üretimin hissesini, milletlerarası pazarlara entegre bir halde daha da artırmaktır.
Program kapsamında ayrıyeten orta-yüksek ve yüksek teknolojili kesimler için kritik kıymete sahip orta malları ve hammaddelerin üretimini de destekleyeceğiz.
Bu sayede minimum 6 ay, azami 24 ay ödemesiz devir dâhil olmak üzere, azami 120 ay vadeli kaynak kullanılabilecektir.
Yararlanıcı KOBİ’ler için kefalet üst limiti 35 milyon lira, kefalet oranı ise yüzde 90’dır.
KOBİ dışı yararlanıcılar için ise kefalet üst limiti 250 milyon lira, oranı yüzde 85’tir.
Orta vadeli programdaki temel siyasetler ve bütçe öngörüleri
Sayın Lider, Bedelli Milletvekilleri,
İktisatta 2022-2024 periyodunun temel siyasetlerine, unsurlarına, maksat ve gösterge niteliğindeki ekonomik büyüklüklerine geçtiğimiz Eylül ayında yayımlanan Orta Vadeli Program’da yer vermiştik.
Orta Vadeli Program (OVP) ve Orta Vadeli Mali Plan (OVMP); bütçe sürecinin sadeleştirilmesi ve kamuoyunun tek temel dokümana odaklanmasının sağlanması emeliyle OVP altında birleştirilerek tek evrak haline getirilmiştir.
Orta Vadeli Programla salgın daha sonrası toparlanma sürecinde makroekonomik istikrar çerçevesinde, cari açığın kademeli olarak düşürüldüğü; sürdürülebilir, yüksek, kapsayıcı büyüme ortamını sağlamayı hedefliyoruz.
bu vakitte, global tedarik zincirlerindeki değişimler, dijital ve yeşil dönüşüm üzere eğilimler dikkate alınarak; milletlerarası arenada rekabet gücü yüksek, üretim ve istihdam potansiyeli barındıran kesimler desteklenecektir.
bu biçimdece global ticaretten alınan hissenin artırılması ve bu kapsamda cari süreçler istikrarında kalıcı ve sürdürülebilir güzelleşmenin sağlanması hedeflenmektedir.
Öteki taraftan iş gücü piyasasında aktifliği ve maharet ahengini geliştirmeye, insan kaynağını güçlendirerek istihdam edilebilirliği artırmaya yönelik yapısal ıslahatlar ve nitelikli bir büyüme kompozisyonuyla istihdam oranının artırılması amaçlanmaktadır.
Program devrinde, para ve maliye siyasetlerinin kuvvetli eşgüdümü ile mal ve hizmet piyasalarında rekabet ve verimliliği artıracak yapısal siyasetler hayata geçirilecektir.
Önümüzdeki periyotta krediye erişim imkanı daha da kolaylaştırılarak yatırımlarda daha fazla artış hedeflenmektedir.
Alınan siyaset önlemleri ile birlikte; ekonomimizin 2022 yılında yüzde 5 büyüyeceğini öngörüyoruz.
Global ve ulusal seviyede döviz kuru ve fiyatlar genel düzeyindeki gelişmelere karşın, döviz kurunda istikrar ve enflasyonla uğraş kararlılığımız sürmektedir.
Program periyodunda; enflasyonla çabayı kararlılıkla sürdürmek, yurt içi tasarrufları artırmak, özel yatırım kaynaklı büyüme yapısını oluşturmak ve alternatif finansman formları ile yeni yatırım araçları oluşturarak para ikamesini azaltacak uygulamaları hayata geçirmek ve bu bağlamda finansal istikrarı güçlendirmek temel makroekonomik evvelarimiz olacaktır.
2020 yılı merkezi idare kesin hesabı
Sayın Lider, Kıymetli Milletvekilleri,
Konuşmamın bu kısmında, bütçe gerçekleşmeleri çerçevesinde 2020 yılı Merkezi İdare Kesin Hesap Kanunu Teklifine ait kimi büyüklükleri sizinle paylaşmak istiyorum.
2020 yılında;
• Bütçe sarfiyatları 1 trilyon 204 milyar lira,
• Bütçe gelirleri 1 trilyon 28 milyar lira,
• Bütçe açığı 175,3 milyar lira,
• Faiz dışı açık 41,3 milyar lira,
olarak gerçekleşmiştir.
2020 yılı Merkezi İdare bütçe kestirimi ve yıl sonu gerçekleşmelerine bakılacak olursa;
2020 yılı bütçe sarfiyatları; bütçe başlangıç iddiasının yüzde 10 üstünde, yıl sonu gerçekleşme iddiasının ise yüzde 0,7 altında kalmıştır. Buna rağmen, bütçe gelirlerimiz bütçe başlangıç kestirimine nazaran yüzde 7,5 oranında, yıl sonu gerçekleşme iddiasına nazaran yüzde 5,5 oranında artış göstermiştir.
2020 yılında 175,3 milyar lira olarak gerçekleşen bütçe açığı başlangıçta öngörülen açığın 36,4 milyar lira üzerinde; yıl sonu gerçekleşme iddiasının ise 63,9 milyar lira altında gerçekleşmiştir.
Tüm bunlar 2020 yılında, Kovid-19 salgını niçiniyle tüm dünyada hayat ve ekonomik aktivite durmuşken, ülkemizde özel dal ile kamunun birlikte özverili çalışmaları kararında mali disiplinden ödün vermeden salgınla başarılı bir gayret verildiğini göstermektedir.
2023 amaçlarımıza yaklaşırken, hesap verebilirliğin ana omurgasını oluşturan mali saydamlıktan asla taviz vermeyeceğiz. Direkt milletimizden aldığımız yetki ile yürüttüğümüz çalışmaların hesabını en nihayetinde milletimize vermek asli sorumluluğumuzdur.
Bu çerçevede merkezi idare kapsamındaki kamu yönetimleri ve toplumsal güvenlik kurumlarının 2020 yılındaki faaliyet sonuçları ile mahallî yönetimlerin malî yapılarına ait genel değerlendirmeleri içeren 2020 yılı Genel Faaliyet Raporu, Haziran ayı sonunda kamuoyunun bilgisine sunulmuştur.
Sayıştay Başkanlığı’nın Meclisimize sunmuş olduğu 2020 hesap yılına ait kontrol raporları, Plan ve Bütçe Komitemizde değerlendirilmiştir. Hükümetimizin değer verdiği hesap verebilirlik ve mali saydamlık prensipleri çerçevesinde, raporlarda tespit edilen konularla ilgili çalışmalar titizlikle yapılmakta olup, gerek yapısal iyileştirmeler, gerek mevzuat düzenlemeleri ve gerekse meslek içi eğitimlerle bulguların tekerrür etmemesi konusunda hassasiyet gösterilmektedir.
Bütçe gelişmeleri ve 2022 yılı bütçe öngörüleri
2021 yılı merkezi idare bütçe gerçekleşme kestirimleri
Sayın Lider, Bedelli Milletvekilleri,
2021 yılında merkezi idare bütçe gerçekleşmelerine ait olarak;
• Merkezi idare bütçe masraflarının 1 trilyon 506,3 milyar lira,
• Merkezi idare bütçe gelirlerinin 1 trilyon 276,3 milyar lira,
• Bütçe açığının 230 milyar 16 milyon lira,
• Faiz dışı açığın 50 milyar 473 milyon lira
halinde gerçekleşmesi, ayrıntı bazında bütçe sarfiyatlarında ise;
• İşçi masraflarının 351,4 milyar lira,
• Toplumsal Güvenlik Kurumlarına devlet primi masraflarının 57,7 milyar lira,
• Mal ve hizmet alım masraflarının 130,6 milyar lira,
• Cari transferlerin 587,1 milyar lira,
• Sermaye masraflarının 125,1 milyar lira,
• Sermaye transferlerinin 18,5 milyar lira,
• Borç verme masraflarının 56,5 milyar lira,
• Faiz masraflarının 179,5 milyar lira
olarak gerçekleşmesi,
Benzeri biçimde, 2021 yılında vergi gelirlerinin ise yaklaşık 1 trilyon 58 milyar lira, vergi dışı gelirlerin ise yaklaşık 218,4 milyar lira olacağı öngörülmüştür.
Salgınla çaba ve fiyat istikrarının sağlanmasına dayanak olmak emeliyle kıymetli ölçüde vergi gelirinden vazgeçilmesine karşın 2021 yılında GSYH’nin yüksek büyümesi, talebin kuvvetli seyretmesi, e-ticaretin ve kartlı harcamaların artışı, gelir artırıcı önlemler ile yapılandırma gelirlerinin tesiriyle bütçe gelirlerinin daha yüksek gerçekleşeceğini kestirim ediyoruz.
Bu çerçevede, bütçe açığının ulusal gelire oranının Orta Vadeli Program’da öngörülen yüzde 3,5 oranının da altında gerçekleşmesini bekliyoruz.
2022 yılı merkezi idare bütçesi
Sayın Lider, Bedelli Milletvekilleri,
Konuşmamın bu kısmında sizlere 2022 Yılı Merkezi İdare Bütçe Kanunu Teklifi hakkında bilgi vermek istiyorum.
2022 yılı bütçemizde;
• Bütçe Sarfiyatları 1 trilyon 751 milyar lira,
• Faiz Hariç Masraflar 1 trilyon 510,6 milyar lira,
• Bütçe Gelirleri 1 trilyon 472,6 milyar lira,
• Vergi Gelirleri 1 trilyon 258,3 milyar lira,
• Bütçe Açığı 278,4 milyar lira
olarak öngörülmüştür.
2022 yılı bütçe masraflarının ekonomik sınıflandırmaya bakılırsa dağılımı ise şu biçimdedir:
• İşçi masrafları 424,8 milyar lira
• Toplumsal Güvenlik Kurumlarına devlet primi sarfiyatları 69,1 milyar lira
• Mal ve hizmet alım sarfiyatları 128,2 milyar lira
• Cari transferler 657,3 milyar lira
• Sermaye sarfiyatları 132,3 milyar lira
• Sermaye transferleri 10 milyar lira
• Borç verme sarfiyatları 61,6 milyar lira
• Yedek ödenekler 27,3 milyar lira
• Faiz sarfiyatları 240,4 milyar lira
2022 yılında Merkezi İdare Bütçe gelirlerinin 2021 yılı gerçekleşme kestirimine nazaran yüzde 15,4 artışla 1 trilyon 472,6 milyar lira, vergi gelirlerinin yüzde 18,9 oranında artarak 1 trilyon 258,3 milyar lira, vergi dışı gelirlerin ise 214,3 milyar liraya ulaşacağı kestirim edilmektedir.
2022 yılı gelir bütçesi
Sayın Lider, Kıymetli Milletvekilleri,
Merkezi idare bütçe gelirlerinin 2022 yılında bundan evvelki yıla nazaran yüzde 15,4 oranında artarak 1 trilyon 472,6 milyar lira olarak gerçekleşmesini varsayım ediyoruz.
Vergi gelirlerinin 2022 yılında yüzde 18,9 oranında, nominal ulusal gelir artışı olan yüzde 18,5’e epey yakın artacağı öngörülmüştür. Vergi gelirlerinin GSYH ortasındaki hissesinin ise 2022 yılında yüzde 16 olacağı varsayım edilmektedir.
2022 yılı Bütçesi gelir iddiaları ek bir önlem ve vergi artışı öngörülmeden yapılmıştır. 2020 ve 2021 senelerında global salgın niçiniyle yapılan süreksiz vergi indirim ve ertelemelerine 2022 yılında gereksinim olmayacağı var iseyılmıştır.
2022 yılında turizm dalı başta olmak üzere hizmetler dalının ekonomik büyümeye ve vergi gelirlerine daha fazla katkı sağlayacağı kıymetlendirilmektedir.
Bu çerçevede 2022 yılında;
• Gelir vergisi gelirlerinin 257,2 milyar lira,
• Kurumlar vergisi gelirlerinin 172,4 milyar lira,
• Dahilde alınan KDV gelirlerinin 124,9 milyar lira,
• ÖTV gelirlerinin 219,4 milyar lira,
• İtbiçimde alınan KDV gelirlerinin 290,8 milyar lira,
• Damga vergisi gelirlerinin 34,3 milyar lira,
• Harç gelirlerinin 43,7 milyar lira,
• Banka ve sigorta muameleleri vergisi gelirlerinin 34,3 milyar lira,
• Motorlu taşıtlar vergisi gelirlerinin 24,6 milyar lira,
• Başka vergi gelirlerinin 56,7 milyar lira
olarak gerçekleşeceği iddia edilmektedir.
2022 yılı bütçesinin temel özellikleri
Sayın Lider, Bedelli Milletvekilleri,
2022 Yılı bütçemizin temel özelliklerine değinmek isterim.
Performans Temelli Program Bütçe Sistemine bakılırsa hazırlamış olduğumuz 2022 Yılı Merkezi İdare Bütçesi, toplumun gereksinim ve beklentilerinin bütçede daha isabetli bir biçimde yer almasına, kamu kaynakları ile kamu hizmetleri içinde bağ kurulmasına ve harcama önceliği geliştirilmesine imkân tanıyan ve kamu mali idaresini güçlendiren bir yapıya sahiptir.
Hedefi; global salgına da bağlı olarak dengelerin bir daha formlandığı bir konjonktürde, Türkiye iktisadının kuvvetli bir halde yükselişini sürdürmesi ve halkımızın refahının artmasıdır.
Bunun yanı sıra; ekonomik dengelenme çerçevesinde elde edilen kazanımların korunması ve geliştirilmesi, üretim ve verimlilik odaklı sürdürülebilir büyüme ile adaletli paylaşımın kalıcı olarak tesisi ve Kovid-19 salgınının iktisat üstündeki olumsuz tesirlerinin giderilmesidir.
Ayrıyeten yeşil kalkınma ihtilali ve ulusal teknoloji atağını odağına alan bütçe çalışmamız, yenilikçi ve çevreci bir yapıdadır.
2022 yılı Bütçesi de evvelki senelerda olduğu üzere dev yapıtların, sürdürülebilir katkıların bütçesi olacaktır.
Sayın Lider, Bedelli Milletvekilleri,
Merkezi idare bütçesinden sıhhate ayrılan kaynağı, 2022 yılında 122,6 milyar liraya çıkarıyoruz.
Bu kapsamda sıhhat harcamalarının bütçe içerisindeki hissesi 2022 yılında yüzde 7 olmuştur.
Eğitim bütçesini 2021 yılına göre yüzde 29,4 artışla 273,5 milyar liraya çıkarıyoruz.
Ulusal Eğitim Bakanlığı bütçesini ise 189 milyar liraya yükseltiyoruz.
2022 yılında bütçemizden tarıma ayırdığımız kaynağı 57,6 milyar liraya çıkartıyoruz.
Bu kapsamda;
• Ziraî takviye programları için 25,8 milyar lira,
• Tarım kesimi yatırım ödenekleri için 16,3 milyar lira,
• Ziraî kredi sübvansiyonu, müdahale alımları, ziraî KİT ve ihracat dayanakları için 15,5 milyar lira kaynak ayırıyoruz.
Ayrıyeten TBMM’de kabul edilen kanun yeterince; çiftçilerimize yapılan ziraî destekleme ödemelerinden yaklaşık yıllık 600 milyon lira olan gelir vergisi stopajı kesintisi artık yapılmayacak, geriye dönük olarak 5 yıllık kesintiler ise, anapara ve faiz olmak üzere toplam 3,5 milyar lira iade edilecektir.
Sayın Lider, Kıymetli Milletvekilleri,
Gerçek kesim dayanakları için 2022 bütçemizden 68,9 milyar lira kaynak ayırıyoruz.
Üretimi ve istihdamı desteklemek gayesiyle 2022 yılında:
• Patron primi takviyesi için 35,2 milyar lira,
• Hazine takviyeli kefaletle sağlanan krediler için 6,2 milyar lira,
• İhracat takviyeleri kapsamında mal ve hizmet ihracatçılarımıza 5,2 milyar lira kaynak ayırıyoruz.
Bunların yanı sıra;
“hanımın Güçlenmesi” programının ödeneğini iki kattan fazla arttırarak 943 milyon liraya yükseltiyoruz.
“Ormanların ve Tabiatın Korunması” programı ödeneklerini bundan evvelki yıla nazaran yüzde 55 artırarak 4 milyar 738 milyon liraya,
“Sürdürülebilir Etraf ve İklim Değişikliği” programı ödeneklerini bundan evvelki yıla nazaran yüzde 48 oranında artırarak 2 milyar 696 milyon liraya yükseltiyoruz.
Sayın Lider, Pahalı Milletvekilleri,
Toplumsal devlet anlayışımızın bir gereği olarak toplumsal harcamalara, 2022 yılında bütçenin yüzde 6’sını tahsis ederek 104,2 milyar lira kaynak ayırıyoruz.
Bu kapsamda,
2022 yılında;
• Yaklaşık 9,5 milyon ödeme gücü olmayan vatandaşımızın sıhhat prim masrafları için 23,4 milyar lira,
• 65 yaş üstü yaşlılarımız, bakıma muhtaçlığı olan engelli vatandaşlarımız ve yakınlarından oluşan yaklaşık 1 milyon 400 bin şahsa bağlanan aylıklar kapsamında 15,6 milyar lira,
• Ekonomik mahrumluk ortasında olan 138 bini aşkın çocuğumuzun ailelerin yanında yetişmesine imkân sağlayan toplumsal ve ekonomik dayanak ödemeleri için 2,5 milyar lira,
• Elektrik tüketim takviyesi kapsamında 2,4 milyar lira,
• Kömür yardımı için 1,4 milyar lira,
• 8 bin 242 çocuğumuzun aile ortamında yetişmelerine imkân veren hami aile uygulaması için yaklaşık 295 milyon lira kaynak ayırdık.
2022 yılı bütçemiz, sağladığımız ilerlemeleri daha da öteye taşıyacak; her bir vatandaşımızın beklentisi, talepleri ve hayalleri doğrultusunda yeni muvaffakiyet öykülerimizin desteğini oluşturacaktır.
Gelir siyasetleri ve uygulamaları
Sayın Lider, Bedelli Milletvekilleri,
Gelir siyasetleri ve uygulamalarına değinecek olursak;
Vergi sistemi yaşayan bir sistem olup, ekonomik, toplumsal ve çevresel muhtaçlıklar doğrultusunda daima gözden geçirilmesi ve geliştirilmesi gerekmektedir.
Bu hassasiyetle, neredeyse tüm bölümlerle kapsamlı istişareler gerçekleştirdik. Vergisel açıdan ekonomik ıslahatları oluşturduk ve belirlediğimiz bir takvim dahilinde bu aksiyonları hayata geçiriyoruz. Bu kapsamda; Aziz Meclisimizin sonucuyla;
Yaklaşık 835 bin sıradan adapta vergilendirilen esnafımızın hasılatını büsbütün vergiden istisna tuttuk.
Çiftçimizi desteklemek gayesiyle ziraî destekleme ödemelerinden gelir vergisini kaldırdık.
Geçmiş 5 yıl ortasında yapılmış kesintileri de iade ediyoruz. Bu düzenleme kararında çiftçimize yaklaşık 3,5 milyar lira ödeme yapmış olacağız.
Gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerimizin ve meslek mensuplarının iş yüklerini son periyot süreksiz vergi beyan ve ödemelerini kaldırarak hafifçelettik.
Vergilemede vatandaşlarımız ve gerçek dalımızın muhtaçlıklarını gözeterek, istikrarı ve öngörülebilirliği merkeze aldığımız siyaset ve uygulamalarımıza mali disiplinden taviz vermeksizin devam edeceğiz.
Kamu gelirlerinin kalitesinin daha da artırılması gayesiyle kalıcı gelir kaynaklarına daha fazla odaklanacak, vergiye istekli ahengi daha da güçlendirecek, vergi tahsilatında aktifliği artıracak, kayıt dışılıkla mücadelemizdeki kararlı duruşumuzu devam ettireceğiz.
SONUÇ
Sayın Lider, Kıymetli Milletvekilleri,
2022 yılı bütçemizin, ülkemizin kalkınması ve vatandaşlarımızın refahının artırılması doğrultusunda en kaliteli kamu hizmetlerine destek teşkil edeceğine inanıyoruz.
Bütçemizin uygulanmasında bugüne kadar olduğu üzere bundan daha sonra da mali disiplinden taviz vermeyeceğiz.
Sözlerime son verirken, 2022 yılı Merkezi İdare Bütçe Kanunu ve 2020 yılı Merkezi İdare Kesin Hesap Kanunu Tekliflerinin ülkemize ve milletimize güzel olmasını diliyorum.
Sürecin her evresinde sağladığı perspektif, liderlik ve takviye niçiniyle Sayın Cumhurbaşkanımıza şükranlarımı arz ediyorum.
Strateji ve Bütçe Başkanlığımız ile Hazine ve Maliye Bakanlığımız başta olmak üzere bütçe teklifimizin oluşturulmasına katkıda bulunan tüm bakanlıklarımıza, bağlı, ilgili, bağlantılı kamu kuruluşlarımıza bir kere daha teşekkür ediyorum.
Verdikleri katkı için Plan ve Bütçe Komitemizin pahalı Lider ve üyelerine bir defa daha teşekkür ediyorum. Vereceğiniz katkılar için, Sayın Lider siz ve Genel Şura üyelerine şimdiden teşekkür ediyor, hepinizi bir kere daha hürmet ile selamlıyorum.
Oktay, “Alınan siyaset önlemleri ile birlikte; ekonomimizin 2022 yılında yüzde 5 büyüyeceğini öngörüyoruz. Global ve ulusal seviyede döviz kuru ve fiyatlar genel düzeyindeki gelişmelere karşın, döviz kurunda istikrar ve enflasyonla gayret kararlılığımız sürmektedir.” dedi.
Bütçe konuşmasının tam metni ise şu biçimde:
Türkiye Büyük Millet Meclisi Plan ve Bütçe Komisyonu’nda 26 Ekim’de başlayan 2022 yılı Merkezi İdare Bütçe Kanunu Teklifi ile 2020 yılı Kesin Hesap Kanunu Teklifi görüşmeleri, 26 Kasım’da tamamlanmıştır.
2022 Yılı Merkezi İdare Bütçe Kanunu Teklifi, Plan ve Bütçe Komitesinde 234 saat süren 21 birleşim sonunda en son biçimini almıştır.
38 gün boyunca harcadıkları ağır mesai ve katkıları sebebiyle Plan ve Bütçe Kurulumuzun pahalı Lider ve Üyelerine, tüm milletvekillerine, sürecin verimli biçimde geçmesine katkı sağlayan Bakan arkadaşlarıma, kamu kurumlarımızın temsilcilerine ve kurul çalışanlarına bir defa daha teşekkür ediyorum.
Bugün itibariyle 2022 Yılı Merkezi İdare Bütçe Kanunu Teklifi ve 2020 Yılı Merkezi İdare Kesin Hesap Kanunu Teklifinin Meclis Genel Konseyinde görüşmelerine başlıyoruz.
Ulusal iradenin tecelligâhı Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde, milletimiz önünde hesap verme mecrası olarak gördüğümüz bütçe görüşmelerinin bu yıl da en güzel biçimde tamamlanmasını temenni ediyorum.
Sayın Lider, Kıymetli Milletvekilleri,
2022 yılı bütçesi; AK Parti Hükümetlerinin 20’nci, Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemine geçişin akabinde hazırlanan 4’üncü bütçedir.
Bütçelerimiz, Cumhurbaşkanımız liderliğinde ülkemizin bugüne kadar elde ettiği tüm kazanımlar için tesirli birer araç olarak kullanılmıştır.
Bütçe disiplini prensibimiz çerçevesinde oluşan mali alan, topyekün kalkınmaya yönelik sanayi, ulaştırma, eğitim ve sıhhat yatırımlarının yanı sıra toplumsal hizmet harcamalarını da kapsayan beşeri ve toplumsal gelişime yönelik alanlara yönlendirilmiştir.
Dünyada 5 milyondan fazla insanın hayatına mal olan Kovid-19 salgınının tesirleriyle uğraşımız, bir evvelki 19 bütçemiz temelinde yükselen sağlam altyapımız ile sürmektedir.
Bir sıhhat krizi olduğu kadar tesirleri itibariyle global ekonomik krize de dönüşen Kovid-19’un oluşturduğu tahribat; iktisat, ticaret ve turizm başta olmak üzere bir epey alanda tesirini sürdürmektedir.
Global ticaret, istihdam ve sermaye deveranı sayıları bilgileri daralmaya devam ederken bizim söylemiş olduğimiz bir şey vardı; “Türkiye olarak salgın daha sonrası devirde üretimde, inovasyonda, yatırımda nerede kalmıştık demeyeceğiz” diye tabir etmiştik.
Bu global krizi fırsata çevirerek; salgın atmosferinden, “üreterek, büyüyerek, toplumun her kısmını destekleyerek” çıkacağız dedik ve o denli de oldu.
2021 yılı Bütçemizi de bu tarafta gerekli araçları kamuya sağlayacak yapıda hazırlamıştık ve yıl boyunca tüm kurumlarımız kaynaklarını en faal ve verimli biçimde kullandılar.
Bu sürece en kuvvetli siyasi dayanağı, Cumhur İttifakı olarak AK Parti, Milliyetçi Hareket Partisi ve Büyük Birlik Partisi birlikte vermiştir.
Büyüme oranlarından ihracatta kırdığımız rekorlara, sanayi üretimindeki artıştan iş gücüne iştirake kadar bir epeyce gösterge, Kovid-19 salgınına karşın Türkiye’nin yoluna güçlenerek devam ettiğini ortaya koymaktadır.
Bunların yanında, hastaneler, otobanlar, köprüler, barajlar, içme suyu ve sulama tesisleri, organize sanayi bölgeleri, Teknoparklar, güç ve savunma sanayi projeleri üzere sayısız yatırımı, ortasında bulunduğumuz bütçe devrinde hayata geçirdik.
Yeni yatırımlara bugün de sürat kesmeden devam ediyoruz.
2022 bütçe teklifini her türlü global tesir, yaptırım ve manipülasyon teşebbüsüne karşın “güçlenen-kalkınan-büyüyen Türkiye” vizyonuyla hazırladık.
2022 Yılı Bütçe Kanunu Teklifi, direkt milletimizin beklentileri temel alınarak hazırlanmıştır ve kaynak tahsis edilen kamu hizmetleri ile harcama evvelarini net biçimde göstermektedir.
“Performans Asıllı Program Bütçe” özelliklerine sahip teklif, kamu hizmetleri performansının kolay kolay ölçülmesine, izlenmesine ve tüm kamuoyuyla şeffaf biçimde paylaşılmasına imkan tanımaktadır.
“Bölgesel Kalkınma”, “İstihdam”, “Ticaretin Geliştirilmesi”, “Gençlik”, “İnsan Hakları”, “Uzay ve Havacılık” üzere 67 stratejik programdan oluşan Bütçe teklifimiz, daha müreffeh bir Türkiye amacımızın desteğini oluşturmaktadır.
Ülkemizin gerçeklerine ve gereksinimlerine uygun olarak güncellediğimiz tam bağımsız iktisat rotamız ile de örtüşmektedir.
Bu doğrultuda 2022 Bütçesi; Yatırım, Üretim, İstihdam ve Büyüme odaklı bir yapıda; Yeşil Kalkınma İhtilali ile Ulusal Teknoloji Atağımızı güçlendirecek bir çerçevededir.
Bilhassa tüm dalları içine alan yeşil dönüşümü, karbon nötr yatırımları ve yeşil iktisada geçiş sürecini hızlandıracak niteliktedir.
2022 Bütçesi; Dijital Türkiye’nin yenilikçi ve çevreci bütçesidir.
Bütçemiz, hem emekçimizin emeğine hem patronumuza; esnafımızdan çiftçilerimize, teknoloji girişimcilerimizden mühendislerimize, genciyle yaşlısıyla; emeklisiyle çalışanıyla toplumun her bölümüne sahip çıkmakta, milletimize hitap etmektedir.
“hanımın Güçlenmesi”, “Çocukların Korunması”, “Engellilerin Toplumsal Hayata Katılımı” ve “Ailenin Güçlendirilmesi” üzere özel programları barındıran 2022 Bütçesi ile toplumsal yapımızı daha da güçlendireceğiz.
Ülkemizin huzurunu, milletimizin birliğini, birlikteliğini ve devletimizin memleketler arası prestijini da odunsuz biçimde müdafaayı sürdüreceğiz.
Sağlıktan eğitime, tarımdan ulaştırmaya, endüstriden iktisada ve toplumsal yardımlara kadar her alanda en isabetli siyasetleri, bütçemiz temelinde birer birer uygulamaya geçirmeye devam edeceğiz.
Sayın Lider, Bedelli Milletvekilleri, 2022 Yılı Merkezi İdare Bütçe Kanunu Teklifi ve 2020 Yılı Merkezi İdare Kesin Hesap Kanunu Teklifine ait sunuşumda; bütçenin bütününe dair ayrıntılı dataları paylaşmanın yanı sıra Plan ve Bütçe Komisyonu’ndaki görüşmelerde üzerinde çoğunlukla durulan konulara da değineceğim.
Global iktisattaki gelişmeler
Global ekonomik görünüm ve dünya ekonomisindeki gelişmelerden başlayacak olursak;
2020 yılında başlayan global Kovid-19 salgınının olumsuz tesirleri, 2021 sonu prestijiyle büyük ölçüde bertaraf edilmiş olsa da, dünya iktisadı önümüzdeki yıla göz arkası edilemeyecek belirsizliklerle girmektedir.
Dünya genelinde görülen virüs varyantları, kalıcı global toparlanma önünde önemli bir pürüz olarak varlığını korumakta ve salgınla devamlı çabayı mecburilik haline getirmektedir.
Bütçemizi, bu risklerin ve belirsizliklerin hala devam ettiği bir ortamda ihtiyatlı bir yaklaşımla hazırladık.
Salgına karşı alınan önlemler bilhassa hizmetler bölümünde ağır ekonomik yıkımlara yol açmış, dünya genelinde eşine rastlanmayan arz ve talep şokları deneyim edilmiştir.
2021 yılının ikinci yarısında dünya genelinde aşıların yaygınlaşmasıyla bir arada evreli da olsa iktisatların global seviyede açılması mümkün olmuş ve ekonomik toparlanma hissedilmeye başlanmıştır.
Ülkeler ve ülke kümeleri içinde ayrışmalar olmakla bir arada 2021 yılı global toparlanmanın devam ettiği bir periyot olarak görülmektedir.
Dünya Bankası Haziran ayı Global Ekonomik Beklentiler Raporuna göre gelişmiş iktisatların 2021 yılında yüzde 5,4; 2022 yılında ise yüzde 4 büyümeleri öngörülmektedir.
Gelişmekte olan iktisatların ise 2021 yılında yüzde 6 ve 2022 yılında yüzde 4,7 büyümesi beklenmektedir.
Sayın Lider, Kıymetli Milletvekilleri;
2021 yılı ikinci çeyreğinde global ekonomilerde bundan evvelki yıla kıyasla düzgünleşme yaşanmasıyla iş gücü piyasaları da kısmen toparlanmıştır.
Lakin 2021 yılında, istihdamdaki artış eğilimine karşın işsizlik oranları hala salgın öncesindeki ortalamaların üzerinde seyretmektedir.
Global enflasyon, genişlemeci para siyasetlerinin devam etmesi, 2021 yılında petrol ve emtia fiyatlarındaki üst taraflı gelişmeler ile global talepteki toparlanmaya bağlı olarak yüksek seyretmektedir.
Bu ortamda Memleketler arası Para Fonu iddialarına göre, gelişmiş ekonomilerde ortalama tüketici enflasyonunun, 2020 yılında yüzde 0,7 oranındaki düzeyinden, 2021 yılı itibariyle yüzde 2,8’e yükseleceği öngörülmektedir.
Gelişmekte olan ekonomilerde ise 2020 yılında yüzde 5,1 olan yıllık ortalama tüketici meblağları artışının, 2021 yılında yüzde 5,5 seviyesinde gerçekleşeceği kestirim edilmektedir.
Brent petrol meblağları salgın niçiniyle 2020 yılında çok düşük düzeylere geriledikten daha sonra 40-45 dolar bandına yerleşmiş, 2021 yılında ise global talepte yaşanan toparlanma, Kovid-19 aşılama oranlarındaki artış ve öteki faktörlerin de tesiriyle yükselme eğilimine girerek 80 dolar eşiğini aşmıştır.
Bugün itibariyle 71 dolar düzeylerinde olduğunu gördüğümüz petrol fiyatları, dalgalı seyrini sürdürmektedir.
Günümüzde emtia ve güç fiyat artışları ile çip üretimi başta olmak üzere tedarik zincirlerinde global çapta yaşanan ıstıraplar otomotiv ve elektronik kesimi üzere güçlü mal tüketiminde arz problemlerini beslemekte ve enflasyon risklerini artırmaktadır.
Global sermaye piyasalarında meydana gelebilecek oynaklıklar, kur dalgalanmaları, yüksek global enflasyon ve yeni virus varyantları da dünya iktisadı açısından belli seviyede riskleri barındırmaktadır.
Ayrıyeten süregelen ABD–Çin eksenli ticaret tansiyonları, denetimsiz göç hareketleri, jeopolitik çatışmalar, siber taarruzlar ve iklim değişikliği niçiniyle artan doğal afetler, global toparlanmaya ziyan verebilir.
Dönüşen global tedarik zinciri kuralları ile ülkemizin coğrafik pozisyon avantajı ve esnek üretim imkanlarının, Türkiye’ye global iktisadın yeni üretim merkezlerinden biri haline gelmesi için kıymetli bir fırsat sunduğunu önce gördük. Bu fırsatları en güzel biçimde değerlendirdik ve artık bunun sonuçlarını alıyoruz.
Ülkemizin güçlenen makro siyasetleri ile üretim iktisadına dönük gayretleri bu fırsatın kıymetlendirilmesine katkı sağlamaktadır.
Türkiye iktisadında görünüm
Sayın Lider, Pahalı Milletvekilleri,
Global ekonomik gelişmelerin akabinde, Türkiye ekonomisindeki gelişmeler ve genel görünüme değinmek isterim.
Türkiye iktisadı 2020 yılında yüzde 1,8 oranında büyüme kaydederek, Kovid-19 salgınından en az hasarla çıkabilmiş ve G20 ülkeleri içinde Çin’le bir arada büyüme kaydetmeyi başaran iki ülkeden birisi olmuştur.
Bu performans, 2021 yılında da devam etmiştir.
Türkiye iktisadı, 2021 yılının üçüncü çeyreğinde yıllık yüzde 7,4 büyümeyi başarmıştır. bu biçimdece yılın birinci dokuz ayında yüzde 11,7 oranında büyüyerek çok kuvvetli bir görünüm sergilemiştir.
bu vakitte ihracatın sürüklediği dış talep ve sanayi üretiminde yaşanan kuvvetli artış büyümeye besbelli biçimde katkı vermiştir.
Halihazırda ekonomik aktivitedeki dinamik ve canlı gidişat ile artan ihracat dayanağıyla, yılın son çeyreğinde de yüksek bir büyüme performansı öngörülmektedir.
2021 yılının tamamında yüzde 10’u aşabilecek seviyede bir büyüme oranı kaydetmeyi bekliyoruz.
Başta bütçe olmak üzere tüm siyaset araçlarımızla emekçi, memur, esnaf, çiftçi ve emeklilerimiz dâhil olmak üzere tüm kesitlere bu büyüme refah olarak yansıyacaktır.
Sayın Lider, Kıymetli Milletvekilleri,
Salgının iş gücü piyasası üzerinde tüm dünyada olduğu üzere ülkemizde de değerli olumsuz tesirleri olmuştur.
Bu tesirlerin azaltılması emeliyle bir fazlaca önlem uygulamaya geçirilmiş; kısa çalışma ödeneğinden yararlanma kaidelerinin esnekleştirilmesi, nakdi fiyat dayanağı, fesih yasağı ve olağanlaşma dayanağı bu kapsamda öne çıkan önlemler olmuştur.
Bu önlemlerin ve toparlanma sürecinin tesiriyle, salgının başta hizmetler kesimi olmak üzere istihdamda ve iş gücüne iştirakte meydana getirdiği kayıplar telafi edilmiştir.
2021 yılı Eylül ayı prestijiyle toplam istihdam seviyesi salgının hemilk öncesindeki 2020 Şubat ayına göre mevsim tesirlerinden arındırılmış bilgilerle yaklaşık 1,7 milyon kişi daha fazladır.
Tarım, sanayi, inşaat ve hizmetler kesimlerinin tümünde istihdam, salgın öncesindeki seviyesinin üzerindedir.
Eylül ayı prestijiyle birinci kez istihdamımız 29 milyonu, iş gücümüz 33 milyonu aşmıştır.
2021 yılında gözlenen iktisadi faaliyetteki süratli toparlanmayı takiben 2022 yılında hedeflenen yüzde 5’lik kuvvetli büyümenin iş gücü piyasalarına olumlu yansımalarının olmasını, iş gücüne iştirak ve istihdam oranlarında değerli iyileşmelerin kaydedilmesini öngörmekteyiz.
İktisadi faaliyetteki toparlanmaya ek olarak, istihdam teşviklerinin tesirli bir biçimde uygulanması sürdürülecektir.
Bunun yanı sıra, dijitalleşme ve yeşil dönüşüme ahengin hızlandırılması, bayanlar, gençler ve engelliler üzere özel siyaset gerektiren kümelerin iş gücü piyasasına girişleri ve kalıcılıkları, beşeri sermayenin güçlendirilmesi, faal iş gücü programları, iş sıhhati ve güvenliği, girişimciliğin geliştirilmesi alanlarında yapısal adımlar atılacaktır.
Bu çerçevede, Orta Vadeli Program iddialarına dayalı olarak, 2022 yılında istihdamın 2021 yılına bakılırsa 1 milyon 277 bin kişi artması, işsizlik oranın ise yüzde 12’ye gerilemesi beklenmektedir.
Sayın Lider, Pahalı Milletvekilleri,
2021, ihracatçılarımızın salgının dönüştürücü tesirlerine süratli adapte olmaları yardımıyla ihracat performansı bakımından büyük muvaffakiyetlerin yakalandığı bir yıl olmuştur.
21,5 milyar dolar düzeyinde gerçekleşen 2021 yılı Kasım ayı ihracatımız ile en yüksek aylık ihracat kıymetine ulaşılmıştır.
Kasım sonu itibariyle yıllıklandırılmış ihracatımız 221 milyar dolar gerçekleşerek Cumhuriyet tarihi rekoru kırılmıştır.
2021 Ocak-Kasım periyodu ihracatın ithalatı karşılama oranı, geçen seneye kıyasla 6,8 puan artışla yüzde 83,8’e yükselmiştir.
Süratle artan global güç meblağları niçiniyle güç ithalatımızdaki yüzde 65,9’luk artışa karşın bu muvaffakiyetin yakalanmış olması değer arz etmektedir. Güç hariç olarak bakıldığında Ocak-Kasım devrinde ise bu oranın yüzde 98,3 düzeyine çıktığı görülmektedir.
Mal ve hizmet ihracatındaki yükselişle bir arada cari süreçler istikrarı Ağustos ve Eylül aylarında fazla vermiştir.
Her ne kadar salgın turizm gelirlerimizi etkilemiş ve son devirde güç meblağları yükseliyor olsa da bu vakitte yaşanan yüksek büyüme oranlarını cari açıktaki güzelleşmeyle sağlıyor olmamız çok değerlidir.
Global salgının tesiriyle 2020 yılında 10 milyar dolar düzeylerine düşen seyahat gelirlerimiz, ortasında bulunduğumuz yıl toparlanma kaydetmiş ve Eylül ayı prestijiyle yıllıklandırılmış olarak 17 milyar dolarlık OVP maksadının üzerine çıkmıştır.
Yılsonunda bu sayının 20 milyar Dolar’ın üzerine çıkmasını öngörmekteyiz.
Turizm gelirlerinde de 24 milyar dolara ulaşmayı bekliyoruz.
Önümüzdeki yıl için de seyahat gelirlerindeki artışın devam etmesini ve bu kanaldan cari süreçler istikrarına olumlu katkının sürmesini hedeflemekteyiz.
Türkiye; yüksek büyüme, ihracatta artış ve cari istikrarın uygunlaşması ile istihdam piyasasında salgın periyodunun muvaffakiyetle atlatılmasına ek olarak, başka biroldukca gösterge açısından da bu vakitte çok güzel bir pozisyondadır.
Ülkemiz akranlarına nazaran düşük kamu borcuna ve hanehalkı borçluluğuna sahiptir.
AB tarifli genel idare borç stokunun ulusal gelire oranı 2021 yılı ikinci çeyreğinde yüzde 38,4’e gerilemiştir.
AB ülkelerinde bu oranın ortalaması yüzde 90’ın üzerindedir.
Bu oran yılsonu itibariyle, kur riskine bağlı olarak bir ölçü daha üstte gerçekleşse bile AB ülke ortalamasının hayli oldukça daha altında olmaya devam edecektir.
2020 yılında dünyada bütçe açığının ulusal gelire oranı ortalama olarak yüzde 10’un üzerindeyken ülkemizde bu oran yüzde 3,5 üzere çok düşük bir düzeyde gerçekleşmiştir.
Bu durum ülkemizin mali disiplindeki muvaffakiyetini tesciller niteliktedir.
Mali disiplin kararlılığımız dün nasılsa bugün de birebir biçimde devam etmektedir. bu biçimdece kamu maliyesi Türkiye iktisadının en kuvvetli çıpası olmaya devam edecektir.
Salgın şartlarının belirsizliğinin yaşandığı 2021 yılında da bir yandan vatandaşımıza, esnafımıza, gerçek bölümümüze ve gereksinim duyulan tüm alanlara yönelik dayanaklarımızı sürdürürken başka yandan bütçe açığımızı yüzde 3,5’in altında tutarak kamu maliyesi göstergelerinin sürdürülebilirliğine değer veriyoruz.
Bankacılık kesimimiz de çok sağlıklı bir duruş sergilemektedir. Bölümdeki kredilerin takibe dönüşüm oranı Ekim ayında yüzde 3,5 ile yönetilebilir seviyede olup, bankacılık kesitinin sermaye yeterlilik oranı yüzde 17,3 ile yasal oranın pek üzerindedir.
Merkez Bankasının rezervleri de son devirde 35 milyar doların üzerinde bir artışla 126 milyar doları aşmıştır.
Sayın Lider, Pahalı Milletvekilleri,
Bir ekonomiyi değerlendirirken yalnızca birtakım göstergeleri göz önünde bulundurup geri kalanını göz gerisi etmek yanlışsız bir yaklaşım değildir ve bütünü görmekten bizleri alıkoyar.
Kurlarda son devirde yaşanan hareketlenmeyi yalnızca siyaset faizi çerçevesine bağlamak son derece yanlıştır ve Türkiye’nin büyüme, ihracat, cari istikrar ve mali disiplinde sahip olduğu başarıyı yok sayma manasına gelmektedir.
Salgının getirdiği olağanüstü şartlarla bir arada yalnızca Türkiye’de değil, öteki bir epeyce ülkede de siyaset faizinin enflasyonun altında yer aldığı bir devirden geçmekteyiz.
ABD, Almanya, İngiltere, Fransa, Güney Kore, Brezilya, Endonezya, Malezya, Hindistan, Macaristan, Polonya ve Rusya üzere biroldukca iktisatta negatif gerçek siyaset faizi uygulanmaktadır.
Ayrıyeten, siyaset faizinin yüksek olduğu devirlerde de kurlarda hareketlenmeler görülebilmektedir.
Son periyotta yaşanan gelişmeleri; doların dünyada güçleniyor olması, para ünitemize karşı yapılan spekülatif hareketler ve ülkemizin döviz talebini artıran etmenler çerçevesinde ele almak gerekmektedir.
ABD başta olmak üzere gelişmiş iktisatların sıkılaştırma programını devreye alacağı beklentisiyle dolarda, öteki tüm ülke para üniteleri karşısında bir yükselme kelam konusudur.
Gerçekten geçtiğimiz günlerde avro/dolar paritesi 1,12 düzeylerine kadar gerilemiştir.
Global tesirlerle ülkemizde artan ekonomik kırılganlıkların şuurundayız; bunun üstesinden gelecek olan da bir daha bizleriz.
Biroldukca göstergede son derece âlâ düzeyleri yakaladığımız, en yüksek büyüme ve ihracat artışlarını gerçekleştirdiğimiz bu vakitte para ünitemiz, manipülatif ataklara maruz kalmaktadır.
Son günlerdeki kur hareketleri, iktisadın gerçeklerine uygun değildir.
Bu manipülasyon teşebbüslerinin bize olduğu kadar, bunu yönlendirenlere de giderek artan bir maliyeti vardır ve bu sınama, iktisat üzerinden ülkemize kelamda diz çöktürmek isteyenler için de sürdürülebilir değildir!
Biz yatırım, üretim, istihdam ve ihracatı evvelandiren bakış açımızla ülkemizin döviz muhtaçlığını en aza indirecek ve bu taarruzlara karşı hayli daha güçlü bir ekonomik yapıyı süratli bir biçimde tesis edeceğiz.
Bu doğrultuda ülkemizin orta malı ithalatı ve güç harcamalarını azaltan, üretim ve ihracatı destekleyen projelerimizi birer birer hayata geçiriyoruz.
bu biçimdece orta malı muhtaçlığı yerli üretimle giderilerek ülkemizin kıymetli ithalat kalemlerinin yerli üretimi sağlanacak; hatta bu alanlar yeni ihracat kalemleri olarak ekonomimize katma bedel sağlayacaktır.
tıpkı vakitte yerli ve yenilenebilir güç kaynaklarımızın artması, daha fazla üretilmesi ve daha verimli bir halde kullanılması tarafında yatırımlarımızı süratli biçimde artırıyoruz.
Bu üzere yatırımların hayata geçebilmesi ve daha fazla üreten bir Türkiye için faizlerin yatırım ortamını destekleyici olması kıymet arz etmektedir.
Hedefimiz daha fazlaca üreten, daha epey istihdam sağlayan, oluşan katma bedelden tüm milletimizin yararlandığı tam bağımsız bir ekonomik yapıyı oturtmaktır.
AK Parti’nin Türkiye’ye sağladığı istikrarı, refahı, kalkınmayı sürdürülebilir kılacağız.
Sayın Cumhurbaşkanımızın tabir ettiği üzere “Artık iktisatta de Dünya 5’ten büyüktür!” diyoruz.
Türkiye’de nasıl vesayetleri geride bırakarak daha demokratik bir yapıyı hakim kıldıysak, nasıl kuvvetli bir kalkınma altyapısı oluşturduysak tıpkı biçimde üretime ve istihdama dayalı topyekün bağımsız bir ekonomiyi de ülkemize kazandıracağız.
Döviz kurlarındaki yükseliş, kimi bütçe sarfiyatlarında artışa yol açarken bununla birlikte bütçe gelirlerini de olumlu istikamette etkilemektedir. Bu çerçevede, toplam bütçe istikrarına bakıldığında bu tesir hudutlu ve yönetilebilir seviyededir.
Bütün bu gelişmelere karşın ekonomik büyümede sağladığımız muvaffakiyet ve mali disiplindeki kararlı duruşumuz yardımıyla 2021 yılı bütçemizde yüzde 4,3’lük bir bütçe açığı öngörmüşken, OVP’de yüzde 3,5 olarak revize ettiğimiz bu yılı bu oranın altında bir bütçe açığıyla kapatacağız.
Önümüzdeki periyotta de mali disiplin ve büyüme maksatlarından vazgeçmeyerek mümkün riskleri faal ve dinamik bir biçimde yöneteceğiz.
Sayın Lider, Pahalı Milletvekilleri,
Son devirde tüm dünyada olduğu üzere ülkemizde de “fiyatlar genel düzeyi”nde artışlar yaşanmaktadır.
Enflasyon konusunu da bir daha tek bir parametre yerine farklı dinamikleri ile açıklamak daha yanlışsız olur.
Mevzunun salgının tesirleri ve tedarik zincirlerinde tüm dünyada yaşanan bozulmayla birlikte ele alınması gerekmektedir.
Tüm dünyada artan emtia, güç ve navlun meblağları ile bir arada global olarak enflasyon olgusunun oluştuğu bir devirden geçiyoruz.
Enflasyon ve hayat pahalılığını tüm taraflarıyla ele alıyor ve vatandaşlarımızın fiyat artışlarından en az etkilenmesi için siyaset önlemlerimizi oluşturuyor ve uyguluyoruz.
Vatandaşlarımızı fiyat artışlarından korumak maksadıyla doğal gazda maliyetin dörtte üçünü ve elektrikte ise yarısını hükümet ve devlet olarak biz üstleniyoruz.
Öbür ülkelerle kıyaslandığında, global güç fiyatlarındaki yüksek artışı en az biçimde vatandaşlarımıza yansıtıyoruz.
Önümüzdeki devirde hem yurt ortasında tıpkı vakitte yurt haricinde üretim alanlarının genişletilmesiyle çıktı artışını sağlayacak ve fiyatların daha sağlıklı bir yerde oluşmasına katkı vereceğiz.
Enflasyonun yükselmesi konusunda aldığımız önlemler, haksız ve fahiş fiyat artışlarının aktif bir biçimde denetlenmesi ve gerekirse kamu kaynaklarından feragat edilmesi yoluyla enflasyonun vatandaşlarımıza en az biçimde yansıtılması konusunda büyük çaba sarf ediyoruz.
Bu duruşumuzu sürdürmeye kararlıyız ve vatandaşlarımızı enflasyonun tesirlerine karşı muhafazaya devam edeceğiz.
Personelimiz, memurumuz, minimum ücretlimiz, sıhhat işçimiz, öğretmenimiz, güvenlik güçlerimiz, esnafımız ve çiftçimiz dâhil milletimizi enflasyon karşısında ezdirmeyecek ve enflasyonda kalıcı düşüşü temin edecek tüm siyaset önlemlerini kararlılıkla uygulayacağız.
Temel icraatlarımız
Sayın Lider, Bedelli Milletvekilleri,
Türkiye Büyük Millet Meclisi çatısı altında milletimize vereceğimiz en değerli hesap, büyük ve kuvvetli Türkiye için ne yaptığımız ve ne yapacağımızdır.
Hamdolsun milletimiz için gece gündüz çalışan takımlar olarak başımız dik, alnımız ak biçimde söz edebileceğimiz bir icraat geçmişimiz ve gurur duyduğumuz başarılarımız var.
Islahatlar ve sürdürülebilir büyümeyi merkeze aldığımız 19 yıllık yatırımlarımıza ek olarak bugün de devam eden; yarın da sürdüreceğimiz kuvvetli ve büyük Türkiye yol haritamız var.
Tüm bunlar; 84 milyon vatandaşımızın gereksinim ve beklentisini gözeten; gelecek hayallerine yer veren, kapsayıcı ve vizyoner siyasetlerimizin yansımasıdır.
Kovid-19 salgınının tesirleri, ülkeler içindeki ticari tansiyonlar ve dijital dönüşüm üzere dış faktörleri de göz önünde bulundurarak üretim, teknoloji, ticaret, eğitim, sıhhat ve tarım üzere alanlara bilhassa eğiliyoruz.
Sanayi altyapımız, firmalarımızın üretim esnekliği, nitelikli insan kaynağımız ve yenilikçiliği teşvik eden Ar-Ge ekosistemimizle sanayi üretiminde atılım devrindeyiz.
Çığır açan teknolojileri, yerli ve ulusal imkânlarla üretmek gayesiyle uyguladığımız Teknoloji Odaklı Sanayi Atılımı Programı’nı genişletiyoruz.
Geçen yıl başlatılan makine dalı daveti kapsamında 20 projeye 2 milyar liralık dayanak sonucu aldık.
Bu kapsamda Servo motorlar, CNC tezgâhlar üzere ithal edilen biroldukça eser artık yerli ve ulusal imkânlarla üretiliyor.
hem de 84 milyonun ortak hayali olan Türkiye’nin Arabası Projesi yoluna emin adımlarla devam ediyor. Bugüne kadar 2,5 milyar liralık yatırım tamamlandı, yılsonunda bu meblağın 3,5 milyar lirayı bulması bekleniyor.
Kayseri’de imaline devam edilen Lityum İyon Pil Üretim Tesisi’nde makine sistemleri kurulumunun Ocak 2022’de tamamlanması, Nisan 2022’de ise seri üretime geçilmesi planlanıyor.
Şu anda devam eden global çip, magnezyum ve lityum tedarik krizini düşündüğümüzde, bu çeşit yerli teknolojiye dayalı yatırımların ne derece değerli olduğu ortadadır.
Gururla söz etmek isterim ki; Global İnovasyon Endeksi’nde bu yıl 10 basamak birden yükselerek 41. sıraya ulaştık.
Son on dokuz yılda yerli patent müracaat sayısı 20, yerli patent tescil sayısı ise 30 kat artış gösterdi.
Marka müracaatlarında ise 2011 yılından bu yana her yıl Avrupa birincisi pozisyonundayız.
Yerli sınai mülkiyet müracaatlarında İngiltere, Rusya ve Hollanda üzere ülkeleri geride bırakarak 10’uncu sıraya yükseldik.
Ankara ve Bursa’dan daha sonra İzmir, Kayseri, Konya, Gaziantep, Mersin ve Adana’daki model fabrikaları faaliyete geçirdik.
KOSGEB aracılığıyla 61 bini aşkın işletmeye yılbaşından bu yana 1 milyar 740 milyon lira kaynak aktardık.
Ayrıyeten Yeşil Mutabakat’a ahenk kapsamında öncelikli AR-GE ve yenilik hususlarına ait 90 projeye TÜBİTAK vasıtasıyla takviye sağladık.
“Yeşil OSB Ulusal Çerçevesi” taslağını hazırladık, dönüşüm için gerekli alt yapıların inşasında kullanılmak üzere Dünya Bankası’ndan yaklaşık 300 milyon dolar meblağında kaynak temin ettik.
Çığır açan teknolojilerin belirleyici ögelerinden olan yapay zekâ alanında da Türkiye olarak iddialıyız.
Yol haritamız Ulusal Yapay Zekâ Stratejisi’ni Ağustos ayında yayımladık ve bu istikamette yapay zeka ekosistemimizi güçlendirmeyi sürdürüyoruz.
Kamu hizmetlerinin neredeyse tamamını e-Devlet’e entegre ettik ve Ocak ayından bu yana 2,7 milyardan fazla giriş sayısına ulaştık.
Siber vatanda tam manasıyla hâkim olmak için Siber Güvenlik Kümelenmesi’ndeki tüm paydaşlara dayanak veriyor, siber kapasitemizi her geçen gün geliştiriyoruz.
Türkiye’nin uzaydaki 10 yıllık vizyon, strateji, amaç ve projelerinin yer aldığı Ulusal Uzay Programı’nı uygulamaya geçirdik.
En büyük milletlerarası uzay örgütü Milletlerarası Uzay Federasyonu’na üyeliğimiz de 25 Ekim’de tescil edilmiştir.
TÜRKSAT 5A uydumuzu, bu yıl ortasında başarılı bir biçimde uzaya fırlattık.
Savunma endüstrimizin dışa bağımlılığını azaltarak Türk Silahlı Kuvvetleri ile tüm güvenlik ünitelerimizin gereksinimlerini yüzde 80’e varan oranda yerli ve ulusal imkanlarla karşılıyoruz.
2021 yılı Ocak-Kasım periyodunda yapılan savunma ve havacılık sanayi ihracatı kilogram başına 48,6 dolar olarak gerçekleşmiştir.
Son 10 yıl ortasında 170 farklı ülkeye 228 farklı savunma sanayi eseri ihraç edilmiştir.
Yıl sonu itibariyle 3 milyar doları geride bırakacağımız savunma sanayi ihracatımızı, 2022 yılı ve daha sonrasında fazlaca daha ilerilere taşımayı hedefliyoruz.
Artan sanayi üretim ivmesiyle, küresel tek merkezli üretim ağına, kuvvetli bir üretim ve lojistik merkezi alternatifi oluşturma yolunda süratle ilerliyoruz.
En büyük sermayemiz olan gençlerimize, bilim insanlarımıza, üniversitelerimize, araştırmacılarımıza, sanayicilerimize, girişimcilerimize, KOBİ’lerimize, emekçi ve işçilerimize güveniyoruz.
Tasarlayarak, üreterek, tüm çalışanların emeğine sahip çıkarak ve endüstride rekabetçiliği artırarak yolumuza emin adımlarla devam edeceğiz.
Ulaştırma ve altyapı, hükümetlerimizin en başarılı hizmet alanlarından birisidir.
443,4 kilometre uzunluğundaki Kuzey Marmara Otoyolu’nun ve bu proje kapsamındaki Yavuz Sultan Selim Köprüsünün; Kınalı-Odayeri/Odayeri-Kurtköy/Kurtköy-Akyazı kısımlarını, en son kısmı bu yıl ortasında olmak üzere trafiğe açtık.
330 kilometre uzunluğundaki Ankara-Niğde Otoyolunun, Kırşehir İrtibat Yolu da dâhil olmak üzere tamamını 2020 yılı sonunda hizmete aldık.
Ayrıyeten ülkemizin ekonomik ve stratejik gücüne güç katacak Kanal İstanbul Projesi çalışmalarını başlattık. Kanal İstanbul üzerinden geçen Sazlıdere Köprüsü’nün temelini attık.
2021’den 2053’e ulaştırma ve haberleşme vizyonumuzu; “yeşil lojistik, verimli mobilite ve yerli-milli dijitalleşme” olarak belirlemiş durumdayız.
Daima artan bölünmüş yol ağımız ve otoyol uzunluğumuz, kentleri birbirine bağlayan köprüler, viyadükler; Demir İpekyolu Türkiye sınırımız, 127 ülkeye ulaşan hava ağımız ve büyük tonajlı gemilerin yeni adresi olan limanlarımız yardımıyla muteber bir üretim güzergâhına dönüşmüş durumdayız.
Ulaştırma, lojistik ve haberleşme yatırımlarımıza yük vermeye devam edeceğiz.
Kalkınmanın temel ögesi olan güç konusunda da geçtiğimiz 19 yılda Cumhuriyet tarihinde tüm yapılanları kat be kat aşan muvaffakiyetler yakaladık.
Güçte, kendi su, güneş, rüzgâr, termal ve kömür kaynaklarımızı en faal biçimde değerlendirmeye öncelik verdik.
2018 yılı Temmuz ayında 87 bin megawat olan elektrik konseyi gücümüzü 2021 yılı Ekim ayı sonu itibariyle 99 bin megawat’a çıkardık.
2018 yılı Temmuz ayında 6 bin 917 olan elektrik santral sayımızı 2021 yılı Ekim ayı sonu itibariyle 10 bin 262’ye yükselttik.
Ülkemiz bugün sahip olduğu yenilenebilir güç konseyi gücüyle Avrupa’da beşinci, dünyada on ikinci sırada yer almaktadır.
Yalnızca 2020 yılında devreye alınan yenilenebilir güç konseyi gücü, yirmi dört Avrupa ülkesinin toplam yenilenebilir güç konseyi gücünden çokdır.
Akkuyu Nükleer Güç Santrali’nin tüm ünitelerinde üretim çalışmalarını sürdürüyoruz.
Güçte dışa bağımlılığın azaltılmasını sağlamak üzere hidrokarbon aramaları iki sismik araştırma ve üç derin deniz sondaj gemimiz ile aralıksız devam etmektedir.
Fatih, Yavuz ve Yasal sondaj gemilerimizin akabinde dünyada yalnızca 5 adet olan yedinci jenerasyon 4. sondaj gemimizi de filomuza ekledik.
Yerli ve ulusal güç yatırımlarımızla Türkiye’ye güç katmaya devam edeceğiz.
Turizmde; sağlıktan yayla turizmine, kruvaziyer turizminden gastronomi turizmine kadar bir fazlaca yeni alanda yeni destinasyonlarla ülkemizin turizm yelpazesini genişlettik.
Dünyadaki emsalleriyle yarışacak biçimde inşa edilen Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası Konser Yerleşkesi’ni Ankara’da hizmete açtık.
Salgın şartlarına karşın Atatürk Kültür Merkezi binasının üretimini iki buçuk yıl üzere kısa bir müddetde tamamladık ve sembol bir kültür sanat yapıtı olarak İstanbul’a kazandırdık.
Mimarisiyle tarihi Beyoğlu’na ahengi yanında mühendislik prosedürüyle de ülkemizde ve dünyada sayılı projeler içinde yer alan Taksim Camii’ni tüm engellemelere karşın tamamlayarak hizmete açtık.
Fethin yadigârı Ayasofya’yı 86 yıl daha sonra ibadete açtık ve Ayasofya’nın bir daha dirilişine vesile olduk.
UNESCO Dünya Mirası Listesi’ndeki yapıtlarımızın sayısı, Malatya Arslantepe Arkeolojik Alanı’nın eklenmesiyle 2021’de 19’a yükselmiştir.
Ayrıyeten UNESCO İnsanlığın Somut Olmayan Kültürel Mirası Temsili Listesi’ne kayıtlı kültürel değerlerimizde dünyada birinci 5 ülke içinde yer almaktayız.
Kültür, sanat ve turizm potansiyelimizi kıymete dönüştürmeye ve vatandaşlarımıza en güzel biçimde sunmaya devam edeceğiz.
Sıhhatte gerçekleştirdiğimiz büyük dönüşümle vatandaşlarımızı hastane kapılarında eziyet çekmekten kurtardık, herkese insanca hizmet ulaştırdık ve ulaştırmaya da devam ediyoruz.
Kent Hastanelerinden sıhhat sigortası sisteminin geliştirilmesine; tıbbi araç gereçlerin dönüşümünden altyapı ve işçi eksikliğinin giderilmesine kadar birfazlaca alanda büyük sıhhat yatırımları yaptık.
Kovid-19 salgınının başladığı birinci günden itibaren hastanelerimizin hizmet kapasitesinden sıhhat işçimizin uğraşına, aşılama hızımızdan kuvvetli sıhhat altyapımıza kadar salgınla uğraş alanında örnek alınan bir ülke pozisyonundayız.
Kovidle uğraşta köy köy, mahalle mahalle, mesken ev tarama yaparak yüzde 99’un üzerinde filyasyon ve temaslı takibi sağladık.
Alanda nazaranv yapan takımlarımızla aşılarımızı ülkenin en ücra köşelerine ulaştırdık.
Dünya Sıhhat Örgütü tarafınca belirlenen kronik hastalık idaresi siyasetlerinin hayata geçirilmesinde Norveç’le birlikte dünya başkanı olarak literatüre geçtik.
Kent Hastanelerimiz yardımıyla vatandaşlarımızın, tüm teşhis ve tedavi süreçleri tek bir yerleşke içerisinde tamamlanmaktadır.
Hasta, refakatçi ve çalışan konforu odaklı tek ve çift kişilik nitelikli odalara, geniş dinlenme alanlarına, nitelikli ağır bakım ünitelerine, büyük acil servislere, yüksek teknoloji ile inşa edilmiş akıllı binalara sahip bu hastanelerimiz kaliteli sıhhat hizmet sunumunu değerli ölçüde desteklemektedir.
81 ilimiz ve tüm ilçelerimizde, her bir vatandaşımıza en âlâ sıhhat hizmetini vermek için çalışmaya devam edeceğiz.
KOVİD-19 salgınına yönelik ekonomik takviyeler
Sayın Lider, Pahalı Milletvekilleri,
Salgının ülkemizde görülmeye başladığı birinci günlerden itibaren süratli ve tesirli olarak Kovid-19 ile gayret kapsamında değerli önlemleri uygulamaya koyduk.
Salgından etkilenen işletmelerimize ciro kaybı, kira ve nakdi takviye, vergi ve toplumsal güvenlik prim ödemelerinde ertelemeler, KDV ve kira stopajlarında indirimler üzere biroldukça değerli takviye sağlanmıştır.
Vatandaşlarımıza ve çalışma hayatına yönelik olarak kısa çalışma ödeneğinin kapsamı genişletilmiş, taban fiyat takviyesi uygulamasının müddeti uzatılmış, gereksinim sahibi ailelere nakdi takviyede bulunulmuş, ilaç, tıbbi materyal, sıhhat çalışanı ödemeleri gerçekleştirilmiştir.
Ayrıyeten, iş kontratının ahlak ve düzgün niyet kuralları haricinde patron tarafınca feshedilememesine yönelik düzenleme yapılmış, Süratli İşe Dönüş Takviyesi, İstihdama Dönüş Dayanağı ve Ek İstihdam Teşviki uygulamaya alınmıştır.
Finansman şartlarının kolaylaştırılması için Kredi Garanti Fonu limiti 25 milyar liradan 50 milyar liraya çıkarılarak, teminat zahmeti yaşayan işletmelere finansmana erişim kolaylığı sağlanmıştır.
Kamu bankalarının sermaye yapıları güçlendirilerek kredi imkânı sunulmuştur.
Salgın niçiniyle temerrüde düşen firmaların siciline zorlayıcı sebep açıklaması imkânı getirilerek ticari faaliyetlerine devam edebilmeleri için gerekli adımlar atılmıştır.
Bu kapsamda;
İlaç, Tıbbi Gereç ve Sıhhat İşçisi ödemeleri için 27,3 milyar lira,
Kısa çalışma ve fiyatsız müsaade uygulamalarından yararlanan şahıslar için SGK’nın prim dayanağı için 29,2 milyar lira,
Kovid-19’a mahsus ek sübvansiyonlu krediler için 1,7 milyar lira,
Esnafa yapılan nakdi, ciro kaybı ve kira dayanağı hibeleri için 9 milyar lira,
Emekli maaşlarının güzelleştirilmesi için 900 milyon lira,
Muhtaçlık sahibi ailelere Merkezi İdare Bütçesinden yapılan nakdi yardımlar için 4,4 milyar lira,
Ertelenen vergi ve SGK primlerinin finansman maliyeti için 4 milyar lira,
Vazgeçilen gelir 43,8 milyar lira olmak üzere toplam 120,6 milyar lira Merkezi İdare Bütçesinden takviye sağladık.
İşsizlik Sigortası Fonu ve Toplumsal Yardımlaşma ve Dayanışmayı Teşvik Fonundan yapılan ödemelerin büyüklüğü ise 68,8 milyar liraya ulaştı.
Ayrıyeten, işletmelerimize vergi ve SGK prim ödemelerinde 70,2 milyar lira meblağında erteleme imkânı sağladık.
Bütün bu kalemlere ertelenen ve kullandırılan kredi büyüklüklerini de eklediğimizde salgın ile gayret kapsamında deklare ettiğımız önlemlerin büyüklüğü 717,8 milyar liraya ulaşmaktadır.
2021 yılı sonu itibariyle de toplam takviye büyüklüğünün 733,1 milyar liraya ulaşması beklenmektedir.
Salgınla gayret kapsamında, bütçe içi ve dışı kaynaklarımızı kullanarak vatandaşlarımızın ve işletmelerimizin yanında olmaya devam ediyoruz.
Geçtiğimiz günlerde Sayın Cumhurbaşkanımız iki yeni takviye paketini daha kamuoyumuz ile paylaşılmıştır.
Küçük ve orta ölçekli işletmelerimize yönelik Ek İstihdama Takviye Paketi’ni hayata geçiriyoruz.
Patronlarımıza finansman kolaylığı sağladığımız bu teşvikimiz ile 50’nin altında çalışanı olan işyerlerimizin ek istihdam sağlamaları yahut nakdi fiyat dayanağından yararlanan çalışanlarını tam vakitli istihdama geçirmiş olmaları durumunda her bir çalışan için 100 bin liralık Kredi Garanti Fonu (KGF) teminatlı kredi kullanma imkânı sağlanacaktır.
KGF teminatı altında kullanmış oldukları kredilerin faizi 12 ay boyunca İşsizlik Sigortası Fonundan karşılanacaktır.
Bu da bir çalışan için aylık bin 341 liralık takviye manasına gelmektedir.
Başka dayanak paketimiz; “İmalata Dayalı İthal İkamesi Takviye Programı”dır.
Bu programla maksadımız; orta-yüksek ve yüksek teknolojili üretimin hissesini, milletlerarası pazarlara entegre bir halde daha da artırmaktır.
Program kapsamında ayrıyeten orta-yüksek ve yüksek teknolojili kesimler için kritik kıymete sahip orta malları ve hammaddelerin üretimini de destekleyeceğiz.
Bu sayede minimum 6 ay, azami 24 ay ödemesiz devir dâhil olmak üzere, azami 120 ay vadeli kaynak kullanılabilecektir.
Yararlanıcı KOBİ’ler için kefalet üst limiti 35 milyon lira, kefalet oranı ise yüzde 90’dır.
KOBİ dışı yararlanıcılar için ise kefalet üst limiti 250 milyon lira, oranı yüzde 85’tir.
Orta vadeli programdaki temel siyasetler ve bütçe öngörüleri
Sayın Lider, Bedelli Milletvekilleri,
İktisatta 2022-2024 periyodunun temel siyasetlerine, unsurlarına, maksat ve gösterge niteliğindeki ekonomik büyüklüklerine geçtiğimiz Eylül ayında yayımlanan Orta Vadeli Program’da yer vermiştik.
Orta Vadeli Program (OVP) ve Orta Vadeli Mali Plan (OVMP); bütçe sürecinin sadeleştirilmesi ve kamuoyunun tek temel dokümana odaklanmasının sağlanması emeliyle OVP altında birleştirilerek tek evrak haline getirilmiştir.
Orta Vadeli Programla salgın daha sonrası toparlanma sürecinde makroekonomik istikrar çerçevesinde, cari açığın kademeli olarak düşürüldüğü; sürdürülebilir, yüksek, kapsayıcı büyüme ortamını sağlamayı hedefliyoruz.
bu vakitte, global tedarik zincirlerindeki değişimler, dijital ve yeşil dönüşüm üzere eğilimler dikkate alınarak; milletlerarası arenada rekabet gücü yüksek, üretim ve istihdam potansiyeli barındıran kesimler desteklenecektir.
bu biçimdece global ticaretten alınan hissenin artırılması ve bu kapsamda cari süreçler istikrarında kalıcı ve sürdürülebilir güzelleşmenin sağlanması hedeflenmektedir.
Öteki taraftan iş gücü piyasasında aktifliği ve maharet ahengini geliştirmeye, insan kaynağını güçlendirerek istihdam edilebilirliği artırmaya yönelik yapısal ıslahatlar ve nitelikli bir büyüme kompozisyonuyla istihdam oranının artırılması amaçlanmaktadır.
Program devrinde, para ve maliye siyasetlerinin kuvvetli eşgüdümü ile mal ve hizmet piyasalarında rekabet ve verimliliği artıracak yapısal siyasetler hayata geçirilecektir.
Önümüzdeki periyotta krediye erişim imkanı daha da kolaylaştırılarak yatırımlarda daha fazla artış hedeflenmektedir.
Alınan siyaset önlemleri ile birlikte; ekonomimizin 2022 yılında yüzde 5 büyüyeceğini öngörüyoruz.
Global ve ulusal seviyede döviz kuru ve fiyatlar genel düzeyindeki gelişmelere karşın, döviz kurunda istikrar ve enflasyonla uğraş kararlılığımız sürmektedir.
Program periyodunda; enflasyonla çabayı kararlılıkla sürdürmek, yurt içi tasarrufları artırmak, özel yatırım kaynaklı büyüme yapısını oluşturmak ve alternatif finansman formları ile yeni yatırım araçları oluşturarak para ikamesini azaltacak uygulamaları hayata geçirmek ve bu bağlamda finansal istikrarı güçlendirmek temel makroekonomik evvelarimiz olacaktır.
2020 yılı merkezi idare kesin hesabı
Sayın Lider, Kıymetli Milletvekilleri,
Konuşmamın bu kısmında, bütçe gerçekleşmeleri çerçevesinde 2020 yılı Merkezi İdare Kesin Hesap Kanunu Teklifine ait kimi büyüklükleri sizinle paylaşmak istiyorum.
2020 yılında;
• Bütçe sarfiyatları 1 trilyon 204 milyar lira,
• Bütçe gelirleri 1 trilyon 28 milyar lira,
• Bütçe açığı 175,3 milyar lira,
• Faiz dışı açık 41,3 milyar lira,
olarak gerçekleşmiştir.
2020 yılı Merkezi İdare bütçe kestirimi ve yıl sonu gerçekleşmelerine bakılacak olursa;
2020 yılı bütçe sarfiyatları; bütçe başlangıç iddiasının yüzde 10 üstünde, yıl sonu gerçekleşme iddiasının ise yüzde 0,7 altında kalmıştır. Buna rağmen, bütçe gelirlerimiz bütçe başlangıç kestirimine nazaran yüzde 7,5 oranında, yıl sonu gerçekleşme iddiasına nazaran yüzde 5,5 oranında artış göstermiştir.
2020 yılında 175,3 milyar lira olarak gerçekleşen bütçe açığı başlangıçta öngörülen açığın 36,4 milyar lira üzerinde; yıl sonu gerçekleşme iddiasının ise 63,9 milyar lira altında gerçekleşmiştir.
Tüm bunlar 2020 yılında, Kovid-19 salgını niçiniyle tüm dünyada hayat ve ekonomik aktivite durmuşken, ülkemizde özel dal ile kamunun birlikte özverili çalışmaları kararında mali disiplinden ödün vermeden salgınla başarılı bir gayret verildiğini göstermektedir.
2023 amaçlarımıza yaklaşırken, hesap verebilirliğin ana omurgasını oluşturan mali saydamlıktan asla taviz vermeyeceğiz. Direkt milletimizden aldığımız yetki ile yürüttüğümüz çalışmaların hesabını en nihayetinde milletimize vermek asli sorumluluğumuzdur.
Bu çerçevede merkezi idare kapsamındaki kamu yönetimleri ve toplumsal güvenlik kurumlarının 2020 yılındaki faaliyet sonuçları ile mahallî yönetimlerin malî yapılarına ait genel değerlendirmeleri içeren 2020 yılı Genel Faaliyet Raporu, Haziran ayı sonunda kamuoyunun bilgisine sunulmuştur.
Sayıştay Başkanlığı’nın Meclisimize sunmuş olduğu 2020 hesap yılına ait kontrol raporları, Plan ve Bütçe Komitemizde değerlendirilmiştir. Hükümetimizin değer verdiği hesap verebilirlik ve mali saydamlık prensipleri çerçevesinde, raporlarda tespit edilen konularla ilgili çalışmalar titizlikle yapılmakta olup, gerek yapısal iyileştirmeler, gerek mevzuat düzenlemeleri ve gerekse meslek içi eğitimlerle bulguların tekerrür etmemesi konusunda hassasiyet gösterilmektedir.
Bütçe gelişmeleri ve 2022 yılı bütçe öngörüleri
2021 yılı merkezi idare bütçe gerçekleşme kestirimleri
Sayın Lider, Bedelli Milletvekilleri,
2021 yılında merkezi idare bütçe gerçekleşmelerine ait olarak;
• Merkezi idare bütçe masraflarının 1 trilyon 506,3 milyar lira,
• Merkezi idare bütçe gelirlerinin 1 trilyon 276,3 milyar lira,
• Bütçe açığının 230 milyar 16 milyon lira,
• Faiz dışı açığın 50 milyar 473 milyon lira
halinde gerçekleşmesi, ayrıntı bazında bütçe sarfiyatlarında ise;
• İşçi masraflarının 351,4 milyar lira,
• Toplumsal Güvenlik Kurumlarına devlet primi masraflarının 57,7 milyar lira,
• Mal ve hizmet alım masraflarının 130,6 milyar lira,
• Cari transferlerin 587,1 milyar lira,
• Sermaye masraflarının 125,1 milyar lira,
• Sermaye transferlerinin 18,5 milyar lira,
• Borç verme masraflarının 56,5 milyar lira,
• Faiz masraflarının 179,5 milyar lira
olarak gerçekleşmesi,
Benzeri biçimde, 2021 yılında vergi gelirlerinin ise yaklaşık 1 trilyon 58 milyar lira, vergi dışı gelirlerin ise yaklaşık 218,4 milyar lira olacağı öngörülmüştür.
Salgınla çaba ve fiyat istikrarının sağlanmasına dayanak olmak emeliyle kıymetli ölçüde vergi gelirinden vazgeçilmesine karşın 2021 yılında GSYH’nin yüksek büyümesi, talebin kuvvetli seyretmesi, e-ticaretin ve kartlı harcamaların artışı, gelir artırıcı önlemler ile yapılandırma gelirlerinin tesiriyle bütçe gelirlerinin daha yüksek gerçekleşeceğini kestirim ediyoruz.
Bu çerçevede, bütçe açığının ulusal gelire oranının Orta Vadeli Program’da öngörülen yüzde 3,5 oranının da altında gerçekleşmesini bekliyoruz.
2022 yılı merkezi idare bütçesi
Sayın Lider, Bedelli Milletvekilleri,
Konuşmamın bu kısmında sizlere 2022 Yılı Merkezi İdare Bütçe Kanunu Teklifi hakkında bilgi vermek istiyorum.
2022 yılı bütçemizde;
• Bütçe Sarfiyatları 1 trilyon 751 milyar lira,
• Faiz Hariç Masraflar 1 trilyon 510,6 milyar lira,
• Bütçe Gelirleri 1 trilyon 472,6 milyar lira,
• Vergi Gelirleri 1 trilyon 258,3 milyar lira,
• Bütçe Açığı 278,4 milyar lira
olarak öngörülmüştür.
2022 yılı bütçe masraflarının ekonomik sınıflandırmaya bakılırsa dağılımı ise şu biçimdedir:
• İşçi masrafları 424,8 milyar lira
• Toplumsal Güvenlik Kurumlarına devlet primi sarfiyatları 69,1 milyar lira
• Mal ve hizmet alım sarfiyatları 128,2 milyar lira
• Cari transferler 657,3 milyar lira
• Sermaye sarfiyatları 132,3 milyar lira
• Sermaye transferleri 10 milyar lira
• Borç verme sarfiyatları 61,6 milyar lira
• Yedek ödenekler 27,3 milyar lira
• Faiz sarfiyatları 240,4 milyar lira
2022 yılında Merkezi İdare Bütçe gelirlerinin 2021 yılı gerçekleşme kestirimine nazaran yüzde 15,4 artışla 1 trilyon 472,6 milyar lira, vergi gelirlerinin yüzde 18,9 oranında artarak 1 trilyon 258,3 milyar lira, vergi dışı gelirlerin ise 214,3 milyar liraya ulaşacağı kestirim edilmektedir.
2022 yılı gelir bütçesi
Sayın Lider, Kıymetli Milletvekilleri,
Merkezi idare bütçe gelirlerinin 2022 yılında bundan evvelki yıla nazaran yüzde 15,4 oranında artarak 1 trilyon 472,6 milyar lira olarak gerçekleşmesini varsayım ediyoruz.
Vergi gelirlerinin 2022 yılında yüzde 18,9 oranında, nominal ulusal gelir artışı olan yüzde 18,5’e epey yakın artacağı öngörülmüştür. Vergi gelirlerinin GSYH ortasındaki hissesinin ise 2022 yılında yüzde 16 olacağı varsayım edilmektedir.
2022 yılı Bütçesi gelir iddiaları ek bir önlem ve vergi artışı öngörülmeden yapılmıştır. 2020 ve 2021 senelerında global salgın niçiniyle yapılan süreksiz vergi indirim ve ertelemelerine 2022 yılında gereksinim olmayacağı var iseyılmıştır.
2022 yılında turizm dalı başta olmak üzere hizmetler dalının ekonomik büyümeye ve vergi gelirlerine daha fazla katkı sağlayacağı kıymetlendirilmektedir.
Bu çerçevede 2022 yılında;
• Gelir vergisi gelirlerinin 257,2 milyar lira,
• Kurumlar vergisi gelirlerinin 172,4 milyar lira,
• Dahilde alınan KDV gelirlerinin 124,9 milyar lira,
• ÖTV gelirlerinin 219,4 milyar lira,
• İtbiçimde alınan KDV gelirlerinin 290,8 milyar lira,
• Damga vergisi gelirlerinin 34,3 milyar lira,
• Harç gelirlerinin 43,7 milyar lira,
• Banka ve sigorta muameleleri vergisi gelirlerinin 34,3 milyar lira,
• Motorlu taşıtlar vergisi gelirlerinin 24,6 milyar lira,
• Başka vergi gelirlerinin 56,7 milyar lira
olarak gerçekleşeceği iddia edilmektedir.
2022 yılı bütçesinin temel özellikleri
Sayın Lider, Bedelli Milletvekilleri,
2022 Yılı bütçemizin temel özelliklerine değinmek isterim.
Performans Temelli Program Bütçe Sistemine bakılırsa hazırlamış olduğumuz 2022 Yılı Merkezi İdare Bütçesi, toplumun gereksinim ve beklentilerinin bütçede daha isabetli bir biçimde yer almasına, kamu kaynakları ile kamu hizmetleri içinde bağ kurulmasına ve harcama önceliği geliştirilmesine imkân tanıyan ve kamu mali idaresini güçlendiren bir yapıya sahiptir.
Hedefi; global salgına da bağlı olarak dengelerin bir daha formlandığı bir konjonktürde, Türkiye iktisadının kuvvetli bir halde yükselişini sürdürmesi ve halkımızın refahının artmasıdır.
Bunun yanı sıra; ekonomik dengelenme çerçevesinde elde edilen kazanımların korunması ve geliştirilmesi, üretim ve verimlilik odaklı sürdürülebilir büyüme ile adaletli paylaşımın kalıcı olarak tesisi ve Kovid-19 salgınının iktisat üstündeki olumsuz tesirlerinin giderilmesidir.
Ayrıyeten yeşil kalkınma ihtilali ve ulusal teknoloji atağını odağına alan bütçe çalışmamız, yenilikçi ve çevreci bir yapıdadır.
2022 yılı Bütçesi de evvelki senelerda olduğu üzere dev yapıtların, sürdürülebilir katkıların bütçesi olacaktır.
Sayın Lider, Bedelli Milletvekilleri,
Merkezi idare bütçesinden sıhhate ayrılan kaynağı, 2022 yılında 122,6 milyar liraya çıkarıyoruz.
Bu kapsamda sıhhat harcamalarının bütçe içerisindeki hissesi 2022 yılında yüzde 7 olmuştur.
Eğitim bütçesini 2021 yılına göre yüzde 29,4 artışla 273,5 milyar liraya çıkarıyoruz.
Ulusal Eğitim Bakanlığı bütçesini ise 189 milyar liraya yükseltiyoruz.
2022 yılında bütçemizden tarıma ayırdığımız kaynağı 57,6 milyar liraya çıkartıyoruz.
Bu kapsamda;
• Ziraî takviye programları için 25,8 milyar lira,
• Tarım kesimi yatırım ödenekleri için 16,3 milyar lira,
• Ziraî kredi sübvansiyonu, müdahale alımları, ziraî KİT ve ihracat dayanakları için 15,5 milyar lira kaynak ayırıyoruz.
Ayrıyeten TBMM’de kabul edilen kanun yeterince; çiftçilerimize yapılan ziraî destekleme ödemelerinden yaklaşık yıllık 600 milyon lira olan gelir vergisi stopajı kesintisi artık yapılmayacak, geriye dönük olarak 5 yıllık kesintiler ise, anapara ve faiz olmak üzere toplam 3,5 milyar lira iade edilecektir.
Sayın Lider, Kıymetli Milletvekilleri,
Gerçek kesim dayanakları için 2022 bütçemizden 68,9 milyar lira kaynak ayırıyoruz.
Üretimi ve istihdamı desteklemek gayesiyle 2022 yılında:
• Patron primi takviyesi için 35,2 milyar lira,
• Hazine takviyeli kefaletle sağlanan krediler için 6,2 milyar lira,
• İhracat takviyeleri kapsamında mal ve hizmet ihracatçılarımıza 5,2 milyar lira kaynak ayırıyoruz.
Bunların yanı sıra;
“hanımın Güçlenmesi” programının ödeneğini iki kattan fazla arttırarak 943 milyon liraya yükseltiyoruz.
“Ormanların ve Tabiatın Korunması” programı ödeneklerini bundan evvelki yıla nazaran yüzde 55 artırarak 4 milyar 738 milyon liraya,
“Sürdürülebilir Etraf ve İklim Değişikliği” programı ödeneklerini bundan evvelki yıla nazaran yüzde 48 oranında artırarak 2 milyar 696 milyon liraya yükseltiyoruz.
Sayın Lider, Pahalı Milletvekilleri,
Toplumsal devlet anlayışımızın bir gereği olarak toplumsal harcamalara, 2022 yılında bütçenin yüzde 6’sını tahsis ederek 104,2 milyar lira kaynak ayırıyoruz.
Bu kapsamda,
2022 yılında;
• Yaklaşık 9,5 milyon ödeme gücü olmayan vatandaşımızın sıhhat prim masrafları için 23,4 milyar lira,
• 65 yaş üstü yaşlılarımız, bakıma muhtaçlığı olan engelli vatandaşlarımız ve yakınlarından oluşan yaklaşık 1 milyon 400 bin şahsa bağlanan aylıklar kapsamında 15,6 milyar lira,
• Ekonomik mahrumluk ortasında olan 138 bini aşkın çocuğumuzun ailelerin yanında yetişmesine imkân sağlayan toplumsal ve ekonomik dayanak ödemeleri için 2,5 milyar lira,
• Elektrik tüketim takviyesi kapsamında 2,4 milyar lira,
• Kömür yardımı için 1,4 milyar lira,
• 8 bin 242 çocuğumuzun aile ortamında yetişmelerine imkân veren hami aile uygulaması için yaklaşık 295 milyon lira kaynak ayırdık.
2022 yılı bütçemiz, sağladığımız ilerlemeleri daha da öteye taşıyacak; her bir vatandaşımızın beklentisi, talepleri ve hayalleri doğrultusunda yeni muvaffakiyet öykülerimizin desteğini oluşturacaktır.
Gelir siyasetleri ve uygulamaları
Sayın Lider, Bedelli Milletvekilleri,
Gelir siyasetleri ve uygulamalarına değinecek olursak;
Vergi sistemi yaşayan bir sistem olup, ekonomik, toplumsal ve çevresel muhtaçlıklar doğrultusunda daima gözden geçirilmesi ve geliştirilmesi gerekmektedir.
Bu hassasiyetle, neredeyse tüm bölümlerle kapsamlı istişareler gerçekleştirdik. Vergisel açıdan ekonomik ıslahatları oluşturduk ve belirlediğimiz bir takvim dahilinde bu aksiyonları hayata geçiriyoruz. Bu kapsamda; Aziz Meclisimizin sonucuyla;
Yaklaşık 835 bin sıradan adapta vergilendirilen esnafımızın hasılatını büsbütün vergiden istisna tuttuk.
Çiftçimizi desteklemek gayesiyle ziraî destekleme ödemelerinden gelir vergisini kaldırdık.
Geçmiş 5 yıl ortasında yapılmış kesintileri de iade ediyoruz. Bu düzenleme kararında çiftçimize yaklaşık 3,5 milyar lira ödeme yapmış olacağız.
Gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerimizin ve meslek mensuplarının iş yüklerini son periyot süreksiz vergi beyan ve ödemelerini kaldırarak hafifçelettik.
Vergilemede vatandaşlarımız ve gerçek dalımızın muhtaçlıklarını gözeterek, istikrarı ve öngörülebilirliği merkeze aldığımız siyaset ve uygulamalarımıza mali disiplinden taviz vermeksizin devam edeceğiz.
Kamu gelirlerinin kalitesinin daha da artırılması gayesiyle kalıcı gelir kaynaklarına daha fazla odaklanacak, vergiye istekli ahengi daha da güçlendirecek, vergi tahsilatında aktifliği artıracak, kayıt dışılıkla mücadelemizdeki kararlı duruşumuzu devam ettireceğiz.
SONUÇ
Sayın Lider, Kıymetli Milletvekilleri,
2022 yılı bütçemizin, ülkemizin kalkınması ve vatandaşlarımızın refahının artırılması doğrultusunda en kaliteli kamu hizmetlerine destek teşkil edeceğine inanıyoruz.
Bütçemizin uygulanmasında bugüne kadar olduğu üzere bundan daha sonra da mali disiplinden taviz vermeyeceğiz.
Sözlerime son verirken, 2022 yılı Merkezi İdare Bütçe Kanunu ve 2020 yılı Merkezi İdare Kesin Hesap Kanunu Tekliflerinin ülkemize ve milletimize güzel olmasını diliyorum.
Sürecin her evresinde sağladığı perspektif, liderlik ve takviye niçiniyle Sayın Cumhurbaşkanımıza şükranlarımı arz ediyorum.
Strateji ve Bütçe Başkanlığımız ile Hazine ve Maliye Bakanlığımız başta olmak üzere bütçe teklifimizin oluşturulmasına katkıda bulunan tüm bakanlıklarımıza, bağlı, ilgili, bağlantılı kamu kuruluşlarımıza bir kere daha teşekkür ediyorum.
Verdikleri katkı için Plan ve Bütçe Komitemizin pahalı Lider ve üyelerine bir defa daha teşekkür ediyorum. Vereceğiniz katkılar için, Sayın Lider siz ve Genel Şura üyelerine şimdiden teşekkür ediyor, hepinizi bir kere daha hürmet ile selamlıyorum.