uçanteneke
New member
Dünkü yazıda Merkez Bankası Lideri Şahap Kavcıoğlu’nun Finansal İstikrar Komitesi toplantısına katılmamasının manasına bakmıştım. Bugün sırada Finansal İstikrar Komitesi’nin kısa tarihi var. İktisat idaresinin uyumunu sağlaması emeliyle kurulan Finansal İstikrar Komitesi’nin tarihçesi, AKP’nin son 10 yılını özetliyor zira.
Finansal İstikrar Komitesi 2011 yılında, 2008 global krizi daha sonrası dünyada esen istikrar rüzgarlarına uyumlu halde kurulmuştu. O periyotta global ölçekte G20 ve milletlerarası Finansal İstikrar Konseyi (Financial Stability Board), finansal istikrar odaklı çalışmalar yürütüyordu. Ülkeler de finansal istikrarın sağlanması ve korunması, sistemik risklerin takibi, düzenlemelerde uyumun sağlanması, kurumlar ortası işbirliğinin artırılması üzere emellerle bu usul komiteler kurmaya başlamışlardı. Uygulamada farklılıklar olmakla birlikte bu komitelerde Merkez Bankaları ve düzenleyici kurumların yanı sıra siyasi iktidarın temsilcileri de yer alıyordu. Türkiye’de kurulan Finansal İstikrar Komitesi’ne Başbakan Yardımcısı/Bakan başkanlığında Merkez Bankası, Hazine Müsteşarlığı, BDDK, SPK, TMSF üzere kurumlar dahil oldular.
Komite çalışmalarına Ali Babacan devrinde başladı. IMF ve gibisi kuruluşlar o devirde Türkiye’deki Komite’nin araçlarının net halde tanımlanmadığı, yalnızca bir istişare platformu üzere dizayn edildiği tespitlerinde bulunmuşlardı. Nitekim de o periyotta toplantılar öncesinde tek tek kurumlardan gündem unsurları istenir, o hususlar müzakere edilir, daha sonra ilgili kurumlar kendi kararlarını alırlardı. İrtibat tarafında fazla bir efor yoktu.
Dönemin şahidi olan kaynaklarım başlangıç yıllarını “Finansal İstikrar Komitesi’nin birinci dönemi” olarak tanımlıyor. bu vakitte Finansal İstikrar Komitesi bir müzakere ve uyum platformuydu, siyaset üretimi açısından merkezi bir kıymeti yoktu. Tıpkı kaynaklara bakılırsa Berat Albayrak’ın Hazine ve Maliye Bakanı olmasıyla bir arada (2018) Finansal İstikrar Komitesi’nin ikinci periyodu başladı.
Albayrak evvel Komite’nin ismini ve rolünü değiştirdi. Çin’de örneği olan Finansal İstikrar ve Kalkınma Komitesi (FİKKO) oluşturuldu. Kalkınma sözünün eklenmesi aslında Komite’nin finansal istikrardan fazlasını hedeflediğinin açık ilanıydı. “Kalkınma” denince bir epeyce noktaya dokunabilmek mümkündü zira. Bu yaklaşımın gerisinde Albayrak’ın müdahaleci, mikro idare modeli vardı. Albayrak öncesinde Finansal İstikrar Komitesi’nde kurumların bağımsızlığı varken artık bağımsızlığının tanınmadığı bir yapıya geçiliyordu.
Bu değişiklik Finansal İstikrar Komitesi’nin kanununda yapılan değişiklikle resmileştirildi. Yeni yasanın en değerli kısmı, 5. husustu. çabucak sonrasında iktidara Merkez Bankası rezervlerinden 128 milyar dolarlık satış yapma imkanı da verecek olan o husus şu biçimdeydi:
“Finansal sistemin bütününe sirayet edebilecek ölçüde olumsuz bir gelişimin Finansal İstikrar ve Kalkınma Komitesi tarafınca tespiti hâlinde, üye kurum ve kuruluşların yetkileri haricinde alınması gereken önlemleri belirlemeye kendi vazife, yetki ve sorumlulukları çerçevesinde Cumhurbaşkanı yetkili olup, ilgili bütün kurum ve kuruluşlar belirlenen bu önlemleri derhâl uygulamakla yetkili ve sorumludur.”
Bu husus kağıt üzerinde bağımsız FİKKO üyesi kurumları büsbütün Cumhurbaşkanlığı ve siyasi erkin buyruğuna veriyordu.
2020 yazında yaşanan kur krizi daha sonrasında Berat Albayrak nazaranvinden apansız istifa ettikten daha sonra yerine gelen yeni Hazine ve Maliye Bakanı Lütfi Elvan, FİKKO’yu bir daha FİK’e, yani Finansal İstikrar Komitesi’ne dönüştürdü. Elvan geçmişte Kalkınma Bakanı olarak misyon yaptığı periyotta vakit zaman Finansal İstikrar Komitesi toplantılarına katılmıştı ve işleyişini biliyordu. Lakin Elvan’ın bakanlığı kısa sürecek, Finansal İstikrar Komitesi’in üçüncü devri, Nurettin Nebati’nin Hazine ve Maliye bakanlığına atanmasıyla başlayacaktı.
Nebati’in vazifeye gelmesi daha sonrasında Finansal İstikrar Komitesi bir daha Albayrak devrinin FİKKO mantığıyla çalışmaya başladı. Hatta o periyodu de solladı. Nebati Albayrak’tan süratli çıkıp “Politika faizini önemsizleştirdik” demiş ve ortaya daha katı bir uygulama çıkmıştı.
Dünkü yazıda belirttiğim üzere iktisatla ilgili kurumların liderlerinin artık hiç bir ehemmiyeti kalmadı. Sorsak, BDDK liderini, SPK liderini, TMSF liderini kim tanır? Birden fazla kişi tanımaz. Adeta ortadan kayboldular.
Mevcut haliyle Finansal İstikrar Komitesi siyasi iktidarın talimatlarını ilgili kurumlara ilettiği, kurumların yetkilerinin adeta fiilen devredildiği bir yapıya dönüştü. Bağımsız kurumlardan hoşlanmayan Cumhurbaşkanı Erdoğan iktisat alanında da bağımsız bir kurum bırakmamış oldu.
Finansal İstikrar Komitesi 2011 yılında, 2008 global krizi daha sonrası dünyada esen istikrar rüzgarlarına uyumlu halde kurulmuştu. O periyotta global ölçekte G20 ve milletlerarası Finansal İstikrar Konseyi (Financial Stability Board), finansal istikrar odaklı çalışmalar yürütüyordu. Ülkeler de finansal istikrarın sağlanması ve korunması, sistemik risklerin takibi, düzenlemelerde uyumun sağlanması, kurumlar ortası işbirliğinin artırılması üzere emellerle bu usul komiteler kurmaya başlamışlardı. Uygulamada farklılıklar olmakla birlikte bu komitelerde Merkez Bankaları ve düzenleyici kurumların yanı sıra siyasi iktidarın temsilcileri de yer alıyordu. Türkiye’de kurulan Finansal İstikrar Komitesi’ne Başbakan Yardımcısı/Bakan başkanlığında Merkez Bankası, Hazine Müsteşarlığı, BDDK, SPK, TMSF üzere kurumlar dahil oldular.
Komite çalışmalarına Ali Babacan devrinde başladı. IMF ve gibisi kuruluşlar o devirde Türkiye’deki Komite’nin araçlarının net halde tanımlanmadığı, yalnızca bir istişare platformu üzere dizayn edildiği tespitlerinde bulunmuşlardı. Nitekim de o periyotta toplantılar öncesinde tek tek kurumlardan gündem unsurları istenir, o hususlar müzakere edilir, daha sonra ilgili kurumlar kendi kararlarını alırlardı. İrtibat tarafında fazla bir efor yoktu.
Dönemin şahidi olan kaynaklarım başlangıç yıllarını “Finansal İstikrar Komitesi’nin birinci dönemi” olarak tanımlıyor. bu vakitte Finansal İstikrar Komitesi bir müzakere ve uyum platformuydu, siyaset üretimi açısından merkezi bir kıymeti yoktu. Tıpkı kaynaklara bakılırsa Berat Albayrak’ın Hazine ve Maliye Bakanı olmasıyla bir arada (2018) Finansal İstikrar Komitesi’nin ikinci periyodu başladı.
Albayrak evvel Komite’nin ismini ve rolünü değiştirdi. Çin’de örneği olan Finansal İstikrar ve Kalkınma Komitesi (FİKKO) oluşturuldu. Kalkınma sözünün eklenmesi aslında Komite’nin finansal istikrardan fazlasını hedeflediğinin açık ilanıydı. “Kalkınma” denince bir epeyce noktaya dokunabilmek mümkündü zira. Bu yaklaşımın gerisinde Albayrak’ın müdahaleci, mikro idare modeli vardı. Albayrak öncesinde Finansal İstikrar Komitesi’nde kurumların bağımsızlığı varken artık bağımsızlığının tanınmadığı bir yapıya geçiliyordu.
Bu değişiklik Finansal İstikrar Komitesi’nin kanununda yapılan değişiklikle resmileştirildi. Yeni yasanın en değerli kısmı, 5. husustu. çabucak sonrasında iktidara Merkez Bankası rezervlerinden 128 milyar dolarlık satış yapma imkanı da verecek olan o husus şu biçimdeydi:
“Finansal sistemin bütününe sirayet edebilecek ölçüde olumsuz bir gelişimin Finansal İstikrar ve Kalkınma Komitesi tarafınca tespiti hâlinde, üye kurum ve kuruluşların yetkileri haricinde alınması gereken önlemleri belirlemeye kendi vazife, yetki ve sorumlulukları çerçevesinde Cumhurbaşkanı yetkili olup, ilgili bütün kurum ve kuruluşlar belirlenen bu önlemleri derhâl uygulamakla yetkili ve sorumludur.”
Bu husus kağıt üzerinde bağımsız FİKKO üyesi kurumları büsbütün Cumhurbaşkanlığı ve siyasi erkin buyruğuna veriyordu.
2020 yazında yaşanan kur krizi daha sonrasında Berat Albayrak nazaranvinden apansız istifa ettikten daha sonra yerine gelen yeni Hazine ve Maliye Bakanı Lütfi Elvan, FİKKO’yu bir daha FİK’e, yani Finansal İstikrar Komitesi’ne dönüştürdü. Elvan geçmişte Kalkınma Bakanı olarak misyon yaptığı periyotta vakit zaman Finansal İstikrar Komitesi toplantılarına katılmıştı ve işleyişini biliyordu. Lakin Elvan’ın bakanlığı kısa sürecek, Finansal İstikrar Komitesi’in üçüncü devri, Nurettin Nebati’nin Hazine ve Maliye bakanlığına atanmasıyla başlayacaktı.
Nebati’in vazifeye gelmesi daha sonrasında Finansal İstikrar Komitesi bir daha Albayrak devrinin FİKKO mantığıyla çalışmaya başladı. Hatta o periyodu de solladı. Nebati Albayrak’tan süratli çıkıp “Politika faizini önemsizleştirdik” demiş ve ortaya daha katı bir uygulama çıkmıştı.
Dünkü yazıda belirttiğim üzere iktisatla ilgili kurumların liderlerinin artık hiç bir ehemmiyeti kalmadı. Sorsak, BDDK liderini, SPK liderini, TMSF liderini kim tanır? Birden fazla kişi tanımaz. Adeta ortadan kayboldular.
Mevcut haliyle Finansal İstikrar Komitesi siyasi iktidarın talimatlarını ilgili kurumlara ilettiği, kurumların yetkilerinin adeta fiilen devredildiği bir yapıya dönüştü. Bağımsız kurumlardan hoşlanmayan Cumhurbaşkanı Erdoğan iktisat alanında da bağımsız bir kurum bırakmamış oldu.