“Felsefe Hangi Defter?”: Not Defterinden Düşünce Haritasına Bir Yolculuk
Merhaba forumdaşlar,
Kafamda günlerdir dönen bir soru var: Felsefe hangi defter? Yani, felsefeyle uğraşırken düşüncelerimizi hangi “kapta” tutmalı, hangi yöntemle beslemeli, nasıl saklamalıyız? Kimimiz tek bir deftere sadık kalmayı sever, kimimizse konulara göre ayırır; bazıları dijital uygulamalarla çalışır, bazıları kâğıdın hışırtısından vazgeçemez. Gelin, farklı yaklaşımları karşılaştırarak konuşalım; hem araçları hem de yöntemleri masaya yatıralım.
“Defter” Ne Demek? Araçtan Çok Düşünce Ekosistemi
“Defter” kelimesini burada yalnızca kâğıt kaplı bir nesne olarak değil, düşünceyi düzenleme ekosistemi olarak kullanacağım. Çünkü mesele çoğu kez kalın kapak–ince kapak değil; alışkanlık, metodoloji ve ritim. Bir filozofun defteri, onun düşünme biçiminin aynasıdır: parçalı mı akar, bağlantılı mı ilerler, yoksa kavramları dönüp dolaşıp yeniden mi kurar?
Kısacık Çerçeve
- Amaç: Sınava hazırlanmak mı, metin analizi mi, bağımsız denemeler mi?
- Zaman: Günlük kısa notlar mı, haftalık uzun okumalar mı?
- Mekân: Çantada her yere giden küçük defter mi, masada kalan ağır cilt mi?
- Teknoloji: Tamamen analog mu, hibrit mi, saf dijital mi?
Yaklaşım 1: “Klasik Ders Defteri” (Doğrusal Akış)
Bu yaklaşımda tek bir defter vardır; ders/okuma ilerledikçe sayfalar kronolojik dizilir.
Artıları:
- Basit, düşük sürtünme: kapağı aç, yaz.
- Tarih sırası, ilerlemeyi gösterir.
Eksileri:
- Geriye dönük tematik tarama zor.
- Fikirler birbirinden uzak sayfalarda dağılır.
Erkek bakışı (objektif–veri odaklı): Net başlıklar, sayfa numarası, içerik tablosu; ölçülebilir ilerleme (haftada X sayfa).
Kadın bakışı (duygusal–toplumsal etki odaklı): Her haftanın sonunda “Beni en çok etkileyen argüman neydi? Bu argüman bugün kimin hayatını değiştirir?” şeklinde refleksiyon kutucukları.
Yaklaşım 2: “Commonplace Book” (Alıntılar, Kıvılcımlar, Gündelik Düşünceler)
Rönesans’tan beri kullanılan bu modelde defter, alıntılar–parçalar–esin kırıntıları deposudur.
Artıları:
- Yaratıcı kombinasyonları teşvik eder.
- Metinlerarası düşünmeyi doğal kılar.
Eksileri:
- Bağlamı not düşmezseniz, alıntıların kaynağı–niyeti kaybolur.
Pratik öneri: Her alıntının altına üç satır: (1) Bağlam (hangi tartışmada?), (2) Karşı argüman, (3) Bugüne etkisi.
Toplumsal boyut: Kadınların “etki hikâyesi” notları (ör. adalet, bakım emeği) alıntıya anlam katarken; erkeklerin “ölçülebilir öneri” kutucukları (ör. “Politika X, Y maliyetini azaltır mı?”) tartışmayı somutlar.
Yaklaşım 3: Cornell Not Sistemi (Sorularla Keskinleştirme)
Sayfayı üçe bölmek: Notlar sütunu, ipucu/soru sütunu, özet alanı.
Artıları:
- Argüman–kanıt–sonuç zincirini disipline eder.
- Sınav/tez hazırlığına birebir.
Eksileri:
- Akışkan denemeler için biraz “sert” kalabilir.
Erkek bakışı: Soru sütununda hipotez–kanıt listeleri, mantıksal fallacy tespiti.
Kadın bakışı: Özet kısmında “Bu argüman kimleri görünmez kılıyor?” ve “Deneyim anlatısı eklersem ne değişir?” türü empatik çerçeveler.
Yaklaşım 4: Zettelkasten (Kartlar Arası Bağlantı Mimarisi)
Her fikir tek bir kart (ya da sayfa) ve her kart başka kartlara bağlantılarla işaret eder.
Artıları:
- Felsefeye özgü soyut kavramlar arasında ağ kurar.
- Zamanla kendi “mini kütüphaneniz” büyür.
Eksileri:
- Başta öğrenme eğrisi yüksek, disiplin istiyor.
Nasıl işler?
- Atomic not: “Adalet (Rawls) = eşit özgürlükler + fark ilkesi.”
- Link: “Adalet—bakım etiği (Gilligan)” kartına bağlanır.
- Soru kartı: “Adaletin ölçülmesi mümkün mü?”
Bu model, erkeklerin veri–argüman düğümlerini netleştirmesine; kadınların ise ağ içinde bakım, kırılganlık, toplumsal fark bağlantılarını görünür kılmasına yarar.
Yaklaşım 5: Zihin Haritası & Diyagram Defteri (Görsel Düşünme)
Kavramlar, dallar, oklar… Özellikle etik, siyaset felsefesi, bilgi kuramı gibi alanlarda karşıt görüşleri aynı sayfada göstermek çok faydalı.
Artıları:
- Çatışan iddiaları aynı görsel düzlemde barındırır.
- Ezbere değil, ilişki kurmaya yönlendirir.
Eksileri:
- Metin alıntıları için sınırlı alan; uzun argümanlar zor sığar.
Öneri: Zihin haritasını ana sayfa yapın; ayrıntı için her dalın numarası sizi ilgili sayfaya/karta yönlendirsin.
Yaklaşım 6: Dijital Defter/Hibrit Sistem (Obsidian, Notion, OneNote vb.)
Arama, etiket, geri bağlantı, şablonlar… Dijital, ölçeklenebilir.
Artıları:
- Metin, PDF, ses kaydı, bağlantı; hepsi bir arada.
- Arama ve sürüm kontrolü ile tez/proje süreci hızlanır.
Eksileri:
- Bildirim, dikkat bölünmesi; kalem–kâğıt “kinestetik” etkiden mahrumiyet.
Hibrit öneri: İlk taslaklar kâğıtta (yaratıcılık için), sentez–arşiv dijitalde (erişim için).
Erkek bakışı: Gösterge paneli, okuma hedefi, atıf sayacı.
Kadın bakışı: “Etki günlüğü” veritabanı: “Bu metin hangi topluluğu nasıl etkiler?” + vaka notları.
İki Hikâye: Aynı Metin, Farklı Defterler
Ali, siyaset felsefesi çalışıyor. Zettelkasten’de “özgürlük” kartını “negatif/pozitif özgürlük”, “kurumsal tasarım”, “ölçüm” başlıklarına bağlıyor. Ölçülebilir göstergeler (ifade özgürlüğü endeksleri) için ayrı kartlar açıyor. Sonuç: Net argüman haritası, sayılar ve kaynaklar hızlı erişimde.
Elif, aynı konuyu toplumsal etki ekseniyle çalışıyor. Commonplace defterine kadınların kamusal alanda görünürlüğü üzerine alıntılar, vaka hikâyeleri ve kişisel gözlemler ekliyor. Cornell özetlerinde “Bu özgürlük hangi bedellerle korunuyor?” sorusunu takip ediyor. Sonuç: Politikanın yaşayan yüzü, kapsayıcı bir anlatı.
İki defter birbirine düşman değil; birbirini tamamlıyor. Ali’nin veri mimarisi, Elif’in etki hikâyeleriyle buluştuğunda argüman hem sağlam hem de yaşayan bir şeye dönüşüyor.
Hangi Defter Sizin İçin? Bir Seçim Akışı
- Hedefiniz kısa vadeli sınav/tez ise: Cornell + tek ders defteri.
- Kavramsal ağ kurmak istiyorsanız: Zettelkasten + zihin haritası.
- Alıntılarla düşünmeyi seviyorsanız: Commonplace + refleksiyon kutuları.
- Araştırma–veri–grafik iç içe gidecekse: Hibrit (kâğıt taslak + dijital arşiv).
- Günlük mini denemeler yazacaksanız: Tek defter + haftalık içerik tablosu + bağlantı indeks sayfası.
Rutin ve Ritüel: Küçük Dokunuşlar
- İlk sayfayı amaç bildirimine ayırın.
- Her bölüm sonunda “karşıt görüş” kutusu açın.
- Haftada bir bağlantı seansı: üç eski notu bir yenisiyle bağlayın.
- Aylık yansıma: “Bu ay hangi kavramla aram düzeldi, hangisi hâlâ direniyor?”
Cinsiyet Dinamikleri: Karşıt Değil, Tamamlayıcı İki Mercek
Erkeklerin objektif–veri odaklı yaklaşımı, argümanı iskeletlendirir; ölçülebilirlik, karşılaştırılabilirlik, mantıksal netlik sağlar. Kadınların duygusal–toplumsal etki odaklı yaklaşımı, argümana kan–can verir; görünmeyeni görünür kılar, sonuçların kimleri nasıl etkilediğini masaya getirir. Felsefe defteri, bu iki merceği aynı sayfada buluşturduğunda, hem düşünce kök salar hem de hayata dokunur.
Forumda Söz Sizde: Hangi Defter, Hangi Yol?
- Siz “felsefe defteri” deyince ne anlıyorsunuz: tek cilt, kart sistemi, dijital ağ, yoksa hepsinden biraz?
- Veri ve etki, sizce aynı defterde buluşabilir mi; buluşuyorsa nasıl bir düzen işliyor?
- Commonplace mi, Cornell mi, Zettelkasten mi? Deneyimlerinizde hangisi sürdürülebilir çıktı?
- Argüman kurarken “karşıt görüş” ve “etki hikâyesi”ni aynı sayfaya nasıl sığdırıyorsunuz?
- Hibrit çalışanlar: Kâğıt–dijital geçişini pratikte nasıl yönetiyorsunuz (şablon, numaralandırma, etiket)?
Hadi, “felsefe hangi defter?” sorusunu birlikte çoğaltalım. Belki de cevap tek bir kapta değil; ritimde, ilişkide ve paylaşımda saklıdır.
Merhaba forumdaşlar,
Kafamda günlerdir dönen bir soru var: Felsefe hangi defter? Yani, felsefeyle uğraşırken düşüncelerimizi hangi “kapta” tutmalı, hangi yöntemle beslemeli, nasıl saklamalıyız? Kimimiz tek bir deftere sadık kalmayı sever, kimimizse konulara göre ayırır; bazıları dijital uygulamalarla çalışır, bazıları kâğıdın hışırtısından vazgeçemez. Gelin, farklı yaklaşımları karşılaştırarak konuşalım; hem araçları hem de yöntemleri masaya yatıralım.
“Defter” Ne Demek? Araçtan Çok Düşünce Ekosistemi
“Defter” kelimesini burada yalnızca kâğıt kaplı bir nesne olarak değil, düşünceyi düzenleme ekosistemi olarak kullanacağım. Çünkü mesele çoğu kez kalın kapak–ince kapak değil; alışkanlık, metodoloji ve ritim. Bir filozofun defteri, onun düşünme biçiminin aynasıdır: parçalı mı akar, bağlantılı mı ilerler, yoksa kavramları dönüp dolaşıp yeniden mi kurar?
Kısacık Çerçeve
- Amaç: Sınava hazırlanmak mı, metin analizi mi, bağımsız denemeler mi?
- Zaman: Günlük kısa notlar mı, haftalık uzun okumalar mı?
- Mekân: Çantada her yere giden küçük defter mi, masada kalan ağır cilt mi?
- Teknoloji: Tamamen analog mu, hibrit mi, saf dijital mi?
Yaklaşım 1: “Klasik Ders Defteri” (Doğrusal Akış)
Bu yaklaşımda tek bir defter vardır; ders/okuma ilerledikçe sayfalar kronolojik dizilir.
Artıları:
- Basit, düşük sürtünme: kapağı aç, yaz.
- Tarih sırası, ilerlemeyi gösterir.
Eksileri:
- Geriye dönük tematik tarama zor.
- Fikirler birbirinden uzak sayfalarda dağılır.
Erkek bakışı (objektif–veri odaklı): Net başlıklar, sayfa numarası, içerik tablosu; ölçülebilir ilerleme (haftada X sayfa).
Kadın bakışı (duygusal–toplumsal etki odaklı): Her haftanın sonunda “Beni en çok etkileyen argüman neydi? Bu argüman bugün kimin hayatını değiştirir?” şeklinde refleksiyon kutucukları.
Yaklaşım 2: “Commonplace Book” (Alıntılar, Kıvılcımlar, Gündelik Düşünceler)
Rönesans’tan beri kullanılan bu modelde defter, alıntılar–parçalar–esin kırıntıları deposudur.
Artıları:
- Yaratıcı kombinasyonları teşvik eder.
- Metinlerarası düşünmeyi doğal kılar.
Eksileri:
- Bağlamı not düşmezseniz, alıntıların kaynağı–niyeti kaybolur.
Pratik öneri: Her alıntının altına üç satır: (1) Bağlam (hangi tartışmada?), (2) Karşı argüman, (3) Bugüne etkisi.
Toplumsal boyut: Kadınların “etki hikâyesi” notları (ör. adalet, bakım emeği) alıntıya anlam katarken; erkeklerin “ölçülebilir öneri” kutucukları (ör. “Politika X, Y maliyetini azaltır mı?”) tartışmayı somutlar.
Yaklaşım 3: Cornell Not Sistemi (Sorularla Keskinleştirme)
Sayfayı üçe bölmek: Notlar sütunu, ipucu/soru sütunu, özet alanı.
Artıları:
- Argüman–kanıt–sonuç zincirini disipline eder.
- Sınav/tez hazırlığına birebir.
Eksileri:
- Akışkan denemeler için biraz “sert” kalabilir.
Erkek bakışı: Soru sütununda hipotez–kanıt listeleri, mantıksal fallacy tespiti.
Kadın bakışı: Özet kısmında “Bu argüman kimleri görünmez kılıyor?” ve “Deneyim anlatısı eklersem ne değişir?” türü empatik çerçeveler.
Yaklaşım 4: Zettelkasten (Kartlar Arası Bağlantı Mimarisi)
Her fikir tek bir kart (ya da sayfa) ve her kart başka kartlara bağlantılarla işaret eder.
Artıları:
- Felsefeye özgü soyut kavramlar arasında ağ kurar.
- Zamanla kendi “mini kütüphaneniz” büyür.
Eksileri:
- Başta öğrenme eğrisi yüksek, disiplin istiyor.
Nasıl işler?
- Atomic not: “Adalet (Rawls) = eşit özgürlükler + fark ilkesi.”
- Link: “Adalet—bakım etiği (Gilligan)” kartına bağlanır.
- Soru kartı: “Adaletin ölçülmesi mümkün mü?”
Bu model, erkeklerin veri–argüman düğümlerini netleştirmesine; kadınların ise ağ içinde bakım, kırılganlık, toplumsal fark bağlantılarını görünür kılmasına yarar.
Yaklaşım 5: Zihin Haritası & Diyagram Defteri (Görsel Düşünme)
Kavramlar, dallar, oklar… Özellikle etik, siyaset felsefesi, bilgi kuramı gibi alanlarda karşıt görüşleri aynı sayfada göstermek çok faydalı.
Artıları:
- Çatışan iddiaları aynı görsel düzlemde barındırır.
- Ezbere değil, ilişki kurmaya yönlendirir.
Eksileri:
- Metin alıntıları için sınırlı alan; uzun argümanlar zor sığar.
Öneri: Zihin haritasını ana sayfa yapın; ayrıntı için her dalın numarası sizi ilgili sayfaya/karta yönlendirsin.
Yaklaşım 6: Dijital Defter/Hibrit Sistem (Obsidian, Notion, OneNote vb.)
Arama, etiket, geri bağlantı, şablonlar… Dijital, ölçeklenebilir.
Artıları:
- Metin, PDF, ses kaydı, bağlantı; hepsi bir arada.
- Arama ve sürüm kontrolü ile tez/proje süreci hızlanır.
Eksileri:
- Bildirim, dikkat bölünmesi; kalem–kâğıt “kinestetik” etkiden mahrumiyet.
Hibrit öneri: İlk taslaklar kâğıtta (yaratıcılık için), sentez–arşiv dijitalde (erişim için).
Erkek bakışı: Gösterge paneli, okuma hedefi, atıf sayacı.
Kadın bakışı: “Etki günlüğü” veritabanı: “Bu metin hangi topluluğu nasıl etkiler?” + vaka notları.
İki Hikâye: Aynı Metin, Farklı Defterler
Ali, siyaset felsefesi çalışıyor. Zettelkasten’de “özgürlük” kartını “negatif/pozitif özgürlük”, “kurumsal tasarım”, “ölçüm” başlıklarına bağlıyor. Ölçülebilir göstergeler (ifade özgürlüğü endeksleri) için ayrı kartlar açıyor. Sonuç: Net argüman haritası, sayılar ve kaynaklar hızlı erişimde.
Elif, aynı konuyu toplumsal etki ekseniyle çalışıyor. Commonplace defterine kadınların kamusal alanda görünürlüğü üzerine alıntılar, vaka hikâyeleri ve kişisel gözlemler ekliyor. Cornell özetlerinde “Bu özgürlük hangi bedellerle korunuyor?” sorusunu takip ediyor. Sonuç: Politikanın yaşayan yüzü, kapsayıcı bir anlatı.
İki defter birbirine düşman değil; birbirini tamamlıyor. Ali’nin veri mimarisi, Elif’in etki hikâyeleriyle buluştuğunda argüman hem sağlam hem de yaşayan bir şeye dönüşüyor.
Hangi Defter Sizin İçin? Bir Seçim Akışı
- Hedefiniz kısa vadeli sınav/tez ise: Cornell + tek ders defteri.
- Kavramsal ağ kurmak istiyorsanız: Zettelkasten + zihin haritası.
- Alıntılarla düşünmeyi seviyorsanız: Commonplace + refleksiyon kutuları.
- Araştırma–veri–grafik iç içe gidecekse: Hibrit (kâğıt taslak + dijital arşiv).
- Günlük mini denemeler yazacaksanız: Tek defter + haftalık içerik tablosu + bağlantı indeks sayfası.
Rutin ve Ritüel: Küçük Dokunuşlar
- İlk sayfayı amaç bildirimine ayırın.
- Her bölüm sonunda “karşıt görüş” kutusu açın.
- Haftada bir bağlantı seansı: üç eski notu bir yenisiyle bağlayın.
- Aylık yansıma: “Bu ay hangi kavramla aram düzeldi, hangisi hâlâ direniyor?”
Cinsiyet Dinamikleri: Karşıt Değil, Tamamlayıcı İki Mercek
Erkeklerin objektif–veri odaklı yaklaşımı, argümanı iskeletlendirir; ölçülebilirlik, karşılaştırılabilirlik, mantıksal netlik sağlar. Kadınların duygusal–toplumsal etki odaklı yaklaşımı, argümana kan–can verir; görünmeyeni görünür kılar, sonuçların kimleri nasıl etkilediğini masaya getirir. Felsefe defteri, bu iki merceği aynı sayfada buluşturduğunda, hem düşünce kök salar hem de hayata dokunur.
Forumda Söz Sizde: Hangi Defter, Hangi Yol?
- Siz “felsefe defteri” deyince ne anlıyorsunuz: tek cilt, kart sistemi, dijital ağ, yoksa hepsinden biraz?
- Veri ve etki, sizce aynı defterde buluşabilir mi; buluşuyorsa nasıl bir düzen işliyor?
- Commonplace mi, Cornell mi, Zettelkasten mi? Deneyimlerinizde hangisi sürdürülebilir çıktı?
- Argüman kurarken “karşıt görüş” ve “etki hikâyesi”ni aynı sayfaya nasıl sığdırıyorsunuz?
- Hibrit çalışanlar: Kâğıt–dijital geçişini pratikte nasıl yönetiyorsunuz (şablon, numaralandırma, etiket)?
Hadi, “felsefe hangi defter?” sorusunu birlikte çoğaltalım. Belki de cevap tek bir kapta değil; ritimde, ilişkide ve paylaşımda saklıdır.