Buyurun enflasyon vergisine

uçanteneke

New member
Cumhurbaşkanı Yardımcısı Fuat Oktay, geçen hafta 2023 yılı bütçe büyüklüğünün 4 trilyon 469 milyar lira olarak öngörülürken, bütçe gelirlerinin ise 3 trilyon 810 milyar lira olarak belirlendi. Bu sayılara bakılırsa bütçe açığının gayri safi yurtiçi hasılaya oranı yüzde 3.5 olacak. ötürüsıyla bütçe açığını kapamak için seçim harcamalarının ve yüksek enflasyonun bedelini 2023 yılında vatandaşlar bir daha ağır vergilerle ödeyecek.

İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Maliye Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Binhan Elif Yılmaz enflasyonun bilinmeyen ve en adaletsiz vergi olduğuna dikkat çekerek, “Yaşanan enflasyonist ortamda kurdaki oynaklıklar devam ederken TCMB’nin faiz indirimine devam etmesi muhakkak alanlarda kredi genişlemesini sağlarken tüketimde artış yaşanırsa, bir daha tüketim vergilerinde ve taşıt, konut üzere mülkiyet vergilerinin gelirlerinde artışı birlikteinde getirecek” dedi. Yılmaz’la 2023 yılına damgasını vuracak seçim ve bütçeye tesirlerini konuştuk.

‘Ek bütçeye karşın mali disiplin sağlanamıyor’

-Sizce 2023 bütçesini 2022 bütçesinden ayıran en kıymetli özellik nedir? 2023 bütçesinde seçimin yansımalarını hangi kalemlerde görmek mümkün?


Öncelikle 2022 yılı çabucak hemen bitmedi. 2022 boyunca yaşadığımız yüksek enflasyon niçiniyle vergi matrahlarının nominal olarak artışı vergi gelirlerini rekor seviyelere çıkardı. Fakat bir daha de eylülde bütçe 78,6 milyar TL açık verdi. Orta Vadeli Program’a bakılırsa yıl sonu bütçe açığının 461,2 milyar TL olarak hedeflenmiş olması, önümüzdeki 3 ay boyunca bütçe masraflarında beklenenin üzerinde artış gerçekleşeceğini ortaya koyuyor. 2022 yılı bitene kadar bütçenin vereceği açık ve ötürüsıyla kamu talebindeki artış 2022 son çeyrekte büyüme üzerinde olumlu tesir yaratırken, enflasyonist baskıyı artıracak. ötürüsıyla enflasyonda aralık ayındaki baz tesiri beklendiği üzere kuvvetli gelmeyecek. Ayrıyeten devletin iç ve dış borç faizlerine ayrılan hisse da beklenenin üzerinde 329 milyar TL’ye ulaşacağından bütçede faiz dışı fazla elde edilemeyeceği anlaşılıyor. Ek bütçeye karşın mali disiplin sağlanamıyor. 2023 yılı bütçesini 2022 bütçesinden ayıran en değerli özellik, 2023 bütçesinin yıl ortasında yapılacak seçimle şekillendirebilmesidir. 2021’de bütçe masraflarının gayri safi yurtiçi hasılaya (GSYH) oranı yüzde 22,1 seviyesindeyken 2023’te yüzde 24 hedeflenmektedir. Bu birebir zamandavletin iktisat ortasındaki hissesinin büyüyeceği tıpkı vakitte kamu kesitinin harcamacı yapısıyla enflasyonu tetikleyeceği manasına geliyor. 2023 bütçesini seçim öncesi ve seçim daha sonrası devir olarak ikiye ayırabiliriz. Her seçim periyodunda olduğu üzere yıl uzunluğu yapılacak bütçe harcamaları, seçim niçiniyle erkene geçilecektir. ötürüsıyla bütçe ödeneğinin kıymetli bir kısmı yılın birinci yarısında kullanılacaktır. Seçim öncesi popülist nitelikli harcamalar da dikkat cazibeli olacaktır. 2023 bütçesinde bilhassa sıhhat, eğitim ve ulaştırma hizmetlerinde güzelleşmeler, tarım bölümü ile gerçek dala verilen dayanaklar, hane halkına transferlerin ön planda olması planlanıyor. Ayrıyeten eş vakitli olarak vergi teşvikleri ve vazgeçilen vergi gelirleri ile beraberinde seçmen de olan vergi mükelleflerine yönelik kolaylıklar var.

-Bütçeden vatandaşların hissesine ne düşecek? Daha fazlaca hizmet mi yoksa daha epey vergi mi?

2023 bütçesinin gelir ve masraf kestirimleri yapılırken; iktisadın yüzde 5 büyüyeceği, yıl sonu TÜFE’nin yüzde 24,9 olacağı, ihracatın 265 milyar dolar, ithalatın 345 milyar dolar olacağı var iseyılmış ve bütçe uygulaması sırasında ortaya çıkacak acil ve öncelikli hizmetlerin yürütülmesi emeliyle kâfi seviyede yedek ödenek konulması öngörülmüştür. Öncelikle bütçenin yapıtaşları olan tüm makroekonomik göstergelerin gerçeği yansıtması gerekiyor ki bütçe amaçlarına ulaşılabilsin. Aksi biçimde bütçe tutarlılığını kaybeder. 2022 yılında olduğu üzere bir daha bir ek bütçe muhtaçlığı doğar. Bütçenin en kıymetli masraf kalemi cari transferlerdir. 2023 bütçesinde cari transferler bütçenin yüzde 39,5’ine yükseliyor. İsminden da aşikâr olduğu üzere bu transferler kamu kurumları/bankalarının nazaranvlendirme masrafları, SGK’ya hazine yardımı, ziraî destekleme ve hane halkına yapılan transferlerde artış olacak. Bütçe masraflarının finansmanında vergiler en kıymetli gelir deposudur. Bütçe sarfiyatları arttıkça vergi gelirlerinde artış sağlanamazsa bütçe açığı büyüyecek. 2023’te bütçe gelirlerinin ulusal gelir ortasındaki hissesi yüzde 20,4 üzere yüksek bir oran olacak. Vergi gelirlerinin ulusal gelir ortasındaki hissesinin bu yıl yüzde 17,2 olması bekleniyor. Bu oran 2021’de yüzde 16,1’di. 2023’te vergi gelirlerini artıracak temel faktör enflasyon artışı olacak.

‘Dolaylı vergilerdeki adaletsizlik 2023’te de sürecek’

-Önceki senelerda dolaylı vergilerin oranının giderek arttığına şahit olduk. Vatandaşlar 2023 yılında da tıpkı durumla karşı karşıya kalacaklar mı?


Vergi sistemimizin en kritik yanı, vergi hasılatı ortasında dolaylı vergilerin tartıda olmasıdır. Dolaylı vergilerin vergi hasılatı ortasındaki hissesi yüzde 65’lere çıkarken dolaysız vergilerin hissesi yüzde 35’in de altına gerilemektedir. Maalesef bu görünüm 2023 yılında da devam edecektir. halbuki gelişmiş ülkelerde tam karşıtı bir dağılım vardır, vergi sistemini besleyen temel öge bizdeki üzere tüketim değil, üretimdir. Dolaylı vergileri ödeyenler gelirlerinden bağımsız olarak vergi yüküne katlanmakta, bilhassa düşük gelir grubundakiler dolaylı vergilerin yükü altında kalmaktadır. Dolaylı vergilerin vergi sistemine hakim olmasıyla verginin mali gayesine ulaşılmakta lakin vergide adaletten uzaklaşılmakta ve gelir dağılımı bozulmaktadır.

‘Enflasyon bilinmeyen ve en adaletsiz vergi’

-Vergi gelirleri ortasında en yüksek hissesi hangisi alacak? Hangi gelir kümeleri kazanacak, hangileri kaybedecek?


Yaşanan enflasyonist ortamda kurdaki oynaklıklar devam ederken Merkez Bankası’nın faiz indirimine devam etmesi makul alanlarda kredi genişlemesini sağlarken tüketimde artış yaşanırsa, bir daha tüketim vergilerinde ve taşıt, konut üzere mülkiyet vergilerinin gelirlerinde artışı birlikteinde getirecektir. Başta dahilde ve itbiçimde alınan KDV ile ÖTV tahsilatında beklenen artış vergi sistemine damgasına vuracaktır. Bilhassa yüksek kur ithalat imkanını zorlaştırsa da dış ticaret vergilerinin matrahını ve verginin yükünü artıracaktır. Lakin en değerlisi enflasyonun da bir bâtın ve en adaletsiz vergi olmasıdır.

-Sizce bütçe istikrarının sağlanması için hangi adımların atılması gerekiyor? Kamu kurumlarındaki israfın önlenmesi istikrarın sağlanması için kâfi mi?

2023 bütçesinde ulusal gelirin yüzde 3.5’i kadar bütçe açığı ortaya çıkacak. ötürüsıyla bütçe istikrarı sağlanmayacak. Borçlanma gereksiniminin azaltılıp faiz masraflarının düşürülmesi ve faiz dışı fazla elde edilmesi kural. Vergi geliri gayeleri, mükellefin vergiden kaçınmadığı, kaçırmadığı ya da muafiyet, istisna, indirim oranlarından muhakkak bölümlerin faydalandırılmadığı var iseyımı altında yapıldığından vergiye tam ahengin sağlanabilmesinde ekonomik kuralların uygunlaşması ve iktisada itimadın oluşması gerekiyor. Vergileri artırmaya ya da yeni borçlanmaya gitmeye gerek kalmayacak bir tahlil de, kamuda israfı önlemektir.
 
Üst