uçanteneke
New member
Türkiye’nin 2022 bütçesi ve ekonomik programının değerlendirildiği konferansta, son yaşanan ekonomik dalgalanmalar niçiniyle bütçede öngörülenden 146.9 milyar TL ek yük oluştuğu bildirildi. Atılım Üniversitesi İşletme Fakültesinde 2022 Yılı Ekonomik Programı ve Bütçenin Kıymetlendirilmesi Konferansı tamamlandı.
Dünya Gazetesi Ankara Temsilcisi Maruf Buzcugil’in moderatörlüğünü yaptığı oturumda bütçe ve mali alan konusu tartışıldı. Maruf Buzcugil, oluşturulacak mali alanın aktif kullanmasının ehemmiyetine işaret etti.
Tıpkı oturumda konuşan Dünya Bankası ve UNDP Danışmanı Volkan Recai Çetin de kam-özel iştiraki (KÖİ) yatırımlarının bütçe tesirini kıymetlendirdi. Teorik olarak KÖİ modelinin bir proje idaresi modeli olarak ortaya çıktığını lakin risk paylaşımı temellerinin ötesinde garantilerin bu modeli proje idaresinden çıkarıp bir finansman yoluna dönüştürdüğünü kaydetti. KÖİ modelinde, yatırımcının işletmeye alıp para kazanma motivasyonunun yatırımı akılcı kılacağı, finansörlerin de yatırımın verimli ve düzgün işlemesini kendi yatırımlarını muhafaza açısından denetleyeceği istikametindeki bir istikrar sistemi olduğunu belirten Çetin, olağanüstü garantilerin şartlı yükümlülük olarak nitelenen bu istikrar düzeneğini şartlı olmaktan çıkardığını, hatta işletmecilerin müşteri garantisi olan yatırımlarda işletme sarfiyatları niçiniyle müşteri olmadan daha karlı hale geldiğini, kira garantili yatırımların da hizmet kalitesini olumsuz etkilediğinin altını çizdi.
Çetin, Türkiye’de de son devir yapılan KÖİ yatırımlarının garantilerinin de bütçe yükü oluşturduğunu kaydederek, Karayolları Genel Müdürlüğünün 45.1 milyar TL olan 2022 bütçesinde 16,5 milyar TL yıllık yatırım bütçesi ayrılmasına karşılık, KÖİ garanti ödemelerine 20,5 milyar TL bütçe ayrıldığını kaydetti. Sıhhat Bakanlığının 2022’de kira için 14,5 milyar TL, hizmet sarfiyatları için de 7,5 milyar TL ödenek ayırdığını anlatan Çetin, bu ödeneklerin daha da yükselmesi ihtimali bulunduğunu, karayolları garantilerinin kur, sıhhat ödemelerinin kira masraflarının kur, hizmet ödemelerinin ise enflasyona endeksli olarak daha da üste gideceğini belirtti. Çetin ayrıcı, karayollarında olağanüstü fiyatlar oluşmaması için kamunun meblağları da sübvanse ettiğini hatırlattı.
Eski Hazine Müsteşar Yardımcısı Hakan Özyıldız da Türkiye’nin borçlanma suratındaki artışa dikkat çekerek, buna ek olarak hane ve şirket borçlarının da yükseldiğini kaydetti. Türkiye’nin ek faiz yükü niçiniyle bütçesinin baskı altında kaldığını belirten Özyıldız, “Bu sıkıntıları çözmeden hiç bir program başlayamaz. Bu faizin nasıl ödeneceğini göstermek gerekli” diye konuştu.
Faiz Harcamalarının gelirlere oranındaki yükselişin de altını çizen Hakan Özyıldız, Türkiye’deki dolarizasyonun etkisinin besbelli hale geldiğini, M para arzı ortasında yabancı paranın yüzde 60’lara çıktığını kaydetti. Özyıldız, negatif faiz niçiniyle insanların TL’den dövize geçtiğini, Hazine’nin borç stoku ortasında altın ve doların yüksek olduğunu hatırlatarak, “Hazine bu borcu öderken nereden kaynak bulacak. Evvel TL borçlanıp daha sonra bunu altın ve dolar olarak ödeyecek” diye konuştu.
Çıkış yolu bulunabilir
Hakan Özyıldız, Türkiye’de gelir vergisinin epey düşük oranlarda kaldığını, kayıt dışı iktisat yanında önemli oranda vazgeçilen gelir bulunduğunu belirterek, “2022’de vazgeçilen gelirin fiyatı 336 milyar TL. Kayıt dışılığın kısmen önlenmesi, vazgeçilen gelirin yarısının tahsil edilmesi ve gelir vergisi ayarlamasıyla 110 milyar TL ek gelir elde etmek mümkün” diye konuştu.
Çin Türkiye ile kıyaslanamaz
Hakan Özyıldız, son devirde Çin ekonomik modelinin Türkiye’ye örnek olabileceği tarafındaki tartışmalara da değinerek, “Çin ile Türkiye kıyaslanamaz. Çin’de kambiyo rejimi var. Ayrıyeten Çin’in bütün şirketleri kamu şirketi, KİT. Ayrıyeten Çin epeyce uzun vakittir cari fazla veriyor. Şartlar epey farklı” dedi.
Atılım Üniversitesi Öğretim Üyesi Sinan Sönmez de konuşmasında gelecek senelera yönelik kıymetlendirme yapılmasının sıkıntı olduğunu, bilgilerin son ekonomik gelişmeler niçiniyle geçerliliğini yitirdiğini kaydetti.
Kestirimlerin tutmadığını bu niçinle soyut yorumlar yapılabildiğini belirten Sönmez, bu niçinle bütçe yahut temel ekonomik büyüklüklerin ele alınmasının zorluğuna işaret etti. Türkiye iktisadının yönelimine ait yeni model tartışmalarına da değinen Sönmez, 80’li senelerda bu modelin denendiğini, TL’nin kademeli olarak değek kaybettiği bir yaklaşımla ihracatın desteklenmeye çalışıldığını ve bir ölçü ihracat artışı sağlansa da modelin başarısız olduğunu kaydetti. Tartışmaya açılan modelin ise günün ekonomik şartlarıyla tam uyuşmadığını kaydetti. Çin’in bu modelle kalkındığı tarafındaki kimi savlara da değinen Sinan Sönmez, Çin ve birkaç ülkenin şartlarının fazlaca farklı olması yanında, Çin’in hayli uzun müddettir ekonomik tasarım yaparak ve altyapısını hazırlayarak bu tıp bir modeli hayata geçirdiğini söylemiş oldu.
Makroekonomik program oturumu
Konferans kapsamında makroekonomik programın değerlendirildiği oturumda konuşan Medipol Üniversitesi Öğretim Üyesi Abuzer Pınar da ucuz emeğe dayalı bir program teklifinin ortaya atıldığını vurgulayarak, “Çin’in 30 yıl öncesine mi dönülecek.. Ucuz emek deseniz yanı başınızda Bangladeş var, Afrika var.. Sonu yok bunun” dedi. Covid-19 salgınıyla ortaya çıkan global ekonomik krizin evvelki krizlerden farklı olduğunu, salgında insanların meskene kapandığını vurgulayan Pınar, üretim ve çalışma olmadığı biçimde meskene kapanan bireylerin tüketiminin devam ettiğini belirterek, “Eve kapanmak parasız değil. Bunu söylemiş olduğimizde eleştirildik fakat bu bir durum tespiti” dedi. Abuzer Pınar, ülkelerin gücü oranında meskene kapanma devrinde ekonomilerini desteklediğini lakin sıkıntıların da belirginleştiğini kaydetti. Abuzer Pınar, Türkiye para siyasetine yönelik olarak da Merkez Bankası faizi ile iç borçlanma faizleri içindeki makasın olağanüstü arttığını vurgulayarak, Merkez Bankası finansmanıyla iç borçlanma kağıtlarına yatırım yapılabilecek bir marj oluştuğunu, bunun da bankaların kredi vermekten kaçınmasına yol açabileceğine işaret etti.
Gazeteci Erdal Sağlam da oturumdaki konuşmasında, Türkiye iktisadının mevcut ekonomik şartlar ortasında kapasitesinin üzerinde büyüme istikametinde zorlandığını ve bunun da sorun teşkil edebileceğini kaydetti. Sağlam ayrıyeten, bütçe hakkının ülke iktisadı ve demokrasi açısından kıymetli bir kavram ve paha olduğunu vurgulayarak, TBMM’nin bütçe üstündeki gücünün artması gerektiğini vurguladı.
Rektör M. Yıldırım Üçtuğ: Salgın epeyce şeyi değiştirdi
Konferansın açılışında konuşan Atılım Üniversitesi Rektörü Yıldırım Üçtuğ da salgının başta iktisat olmak üzere hayli değişikliğe yol açtığını belirterek, Türkiye iktisadına yönelik olarak akademisyenlerin görüşlerine daha fazla başvurulması gerektiğini söylemiş oldu.
İşletme Fakültesi Maliye Kısım Lideri Doğan Cansızlar da yerli üretimin artırılması, üretim odaklı yaklaşımın benimsenen bir öge olduğunu fakat bu alanda dikkatli bir planlama yapılması gerektiğini ayrıyeten bu cins bir siyasetin etkisinin 5 yıldan uzun sürmesi niçiniyle kısa vadeli problemler için önerilemeyeceğini kaydetti. Doğan Cansızlar, faiz ve kurun tıpkı anda denetim edilemeyeceğini de belirterek, bu taraftaki arayışların riskli sonuçlar doğuracağını anlattı. Cansızlar ayrıyeten bütçenin kapsamı dışına çıkarılan birtakım ögeler niçiniyle, bütçe gelir masraf ve açıklarının tam olarak yansımadığını belirtti.
Dünya Gazetesi Müellifi Atılım Üniversitesi Öğretim Üyesi Nevzat Saygılıoğlu da moderatörlüğünü yaptığı Sayıştay raporları, 2020 yılı kesin hesap ve bütçe varsayımlarının değerlendirildiği oturumda yaptığı konuşmada, gerçekleşen enflasyonun bütçe ve OVP üzerinde tesirleri olduğunu belirterek, bu metinlerde gerçekleşen bilgiler ışığında gözden geçirmeler gerektiğini kaydetti.
Dünya Gazetesi Ankara Temsilcisi Maruf Buzcugil’in moderatörlüğünü yaptığı oturumda bütçe ve mali alan konusu tartışıldı. Maruf Buzcugil, oluşturulacak mali alanın aktif kullanmasının ehemmiyetine işaret etti.
Tıpkı oturumda konuşan Dünya Bankası ve UNDP Danışmanı Volkan Recai Çetin de kam-özel iştiraki (KÖİ) yatırımlarının bütçe tesirini kıymetlendirdi. Teorik olarak KÖİ modelinin bir proje idaresi modeli olarak ortaya çıktığını lakin risk paylaşımı temellerinin ötesinde garantilerin bu modeli proje idaresinden çıkarıp bir finansman yoluna dönüştürdüğünü kaydetti. KÖİ modelinde, yatırımcının işletmeye alıp para kazanma motivasyonunun yatırımı akılcı kılacağı, finansörlerin de yatırımın verimli ve düzgün işlemesini kendi yatırımlarını muhafaza açısından denetleyeceği istikametindeki bir istikrar sistemi olduğunu belirten Çetin, olağanüstü garantilerin şartlı yükümlülük olarak nitelenen bu istikrar düzeneğini şartlı olmaktan çıkardığını, hatta işletmecilerin müşteri garantisi olan yatırımlarda işletme sarfiyatları niçiniyle müşteri olmadan daha karlı hale geldiğini, kira garantili yatırımların da hizmet kalitesini olumsuz etkilediğinin altını çizdi.
Çetin, Türkiye’de de son devir yapılan KÖİ yatırımlarının garantilerinin de bütçe yükü oluşturduğunu kaydederek, Karayolları Genel Müdürlüğünün 45.1 milyar TL olan 2022 bütçesinde 16,5 milyar TL yıllık yatırım bütçesi ayrılmasına karşılık, KÖİ garanti ödemelerine 20,5 milyar TL bütçe ayrıldığını kaydetti. Sıhhat Bakanlığının 2022’de kira için 14,5 milyar TL, hizmet sarfiyatları için de 7,5 milyar TL ödenek ayırdığını anlatan Çetin, bu ödeneklerin daha da yükselmesi ihtimali bulunduğunu, karayolları garantilerinin kur, sıhhat ödemelerinin kira masraflarının kur, hizmet ödemelerinin ise enflasyona endeksli olarak daha da üste gideceğini belirtti. Çetin ayrıcı, karayollarında olağanüstü fiyatlar oluşmaması için kamunun meblağları da sübvanse ettiğini hatırlattı.
Eski Hazine Müsteşar Yardımcısı Hakan Özyıldız da Türkiye’nin borçlanma suratındaki artışa dikkat çekerek, buna ek olarak hane ve şirket borçlarının da yükseldiğini kaydetti. Türkiye’nin ek faiz yükü niçiniyle bütçesinin baskı altında kaldığını belirten Özyıldız, “Bu sıkıntıları çözmeden hiç bir program başlayamaz. Bu faizin nasıl ödeneceğini göstermek gerekli” diye konuştu.
Faiz Harcamalarının gelirlere oranındaki yükselişin de altını çizen Hakan Özyıldız, Türkiye’deki dolarizasyonun etkisinin besbelli hale geldiğini, M para arzı ortasında yabancı paranın yüzde 60’lara çıktığını kaydetti. Özyıldız, negatif faiz niçiniyle insanların TL’den dövize geçtiğini, Hazine’nin borç stoku ortasında altın ve doların yüksek olduğunu hatırlatarak, “Hazine bu borcu öderken nereden kaynak bulacak. Evvel TL borçlanıp daha sonra bunu altın ve dolar olarak ödeyecek” diye konuştu.
Çıkış yolu bulunabilir
Hakan Özyıldız, Türkiye’de gelir vergisinin epey düşük oranlarda kaldığını, kayıt dışı iktisat yanında önemli oranda vazgeçilen gelir bulunduğunu belirterek, “2022’de vazgeçilen gelirin fiyatı 336 milyar TL. Kayıt dışılığın kısmen önlenmesi, vazgeçilen gelirin yarısının tahsil edilmesi ve gelir vergisi ayarlamasıyla 110 milyar TL ek gelir elde etmek mümkün” diye konuştu.
Çin Türkiye ile kıyaslanamaz
Hakan Özyıldız, son devirde Çin ekonomik modelinin Türkiye’ye örnek olabileceği tarafındaki tartışmalara da değinerek, “Çin ile Türkiye kıyaslanamaz. Çin’de kambiyo rejimi var. Ayrıyeten Çin’in bütün şirketleri kamu şirketi, KİT. Ayrıyeten Çin epeyce uzun vakittir cari fazla veriyor. Şartlar epey farklı” dedi.
Atılım Üniversitesi Öğretim Üyesi Sinan Sönmez de konuşmasında gelecek senelera yönelik kıymetlendirme yapılmasının sıkıntı olduğunu, bilgilerin son ekonomik gelişmeler niçiniyle geçerliliğini yitirdiğini kaydetti.
Kestirimlerin tutmadığını bu niçinle soyut yorumlar yapılabildiğini belirten Sönmez, bu niçinle bütçe yahut temel ekonomik büyüklüklerin ele alınmasının zorluğuna işaret etti. Türkiye iktisadının yönelimine ait yeni model tartışmalarına da değinen Sönmez, 80’li senelerda bu modelin denendiğini, TL’nin kademeli olarak değek kaybettiği bir yaklaşımla ihracatın desteklenmeye çalışıldığını ve bir ölçü ihracat artışı sağlansa da modelin başarısız olduğunu kaydetti. Tartışmaya açılan modelin ise günün ekonomik şartlarıyla tam uyuşmadığını kaydetti. Çin’in bu modelle kalkındığı tarafındaki kimi savlara da değinen Sinan Sönmez, Çin ve birkaç ülkenin şartlarının fazlaca farklı olması yanında, Çin’in hayli uzun müddettir ekonomik tasarım yaparak ve altyapısını hazırlayarak bu tıp bir modeli hayata geçirdiğini söylemiş oldu.
Makroekonomik program oturumu
Konferans kapsamında makroekonomik programın değerlendirildiği oturumda konuşan Medipol Üniversitesi Öğretim Üyesi Abuzer Pınar da ucuz emeğe dayalı bir program teklifinin ortaya atıldığını vurgulayarak, “Çin’in 30 yıl öncesine mi dönülecek.. Ucuz emek deseniz yanı başınızda Bangladeş var, Afrika var.. Sonu yok bunun” dedi. Covid-19 salgınıyla ortaya çıkan global ekonomik krizin evvelki krizlerden farklı olduğunu, salgında insanların meskene kapandığını vurgulayan Pınar, üretim ve çalışma olmadığı biçimde meskene kapanan bireylerin tüketiminin devam ettiğini belirterek, “Eve kapanmak parasız değil. Bunu söylemiş olduğimizde eleştirildik fakat bu bir durum tespiti” dedi. Abuzer Pınar, ülkelerin gücü oranında meskene kapanma devrinde ekonomilerini desteklediğini lakin sıkıntıların da belirginleştiğini kaydetti. Abuzer Pınar, Türkiye para siyasetine yönelik olarak da Merkez Bankası faizi ile iç borçlanma faizleri içindeki makasın olağanüstü arttığını vurgulayarak, Merkez Bankası finansmanıyla iç borçlanma kağıtlarına yatırım yapılabilecek bir marj oluştuğunu, bunun da bankaların kredi vermekten kaçınmasına yol açabileceğine işaret etti.
Gazeteci Erdal Sağlam da oturumdaki konuşmasında, Türkiye iktisadının mevcut ekonomik şartlar ortasında kapasitesinin üzerinde büyüme istikametinde zorlandığını ve bunun da sorun teşkil edebileceğini kaydetti. Sağlam ayrıyeten, bütçe hakkının ülke iktisadı ve demokrasi açısından kıymetli bir kavram ve paha olduğunu vurgulayarak, TBMM’nin bütçe üstündeki gücünün artması gerektiğini vurguladı.
Rektör M. Yıldırım Üçtuğ: Salgın epeyce şeyi değiştirdi
Konferansın açılışında konuşan Atılım Üniversitesi Rektörü Yıldırım Üçtuğ da salgının başta iktisat olmak üzere hayli değişikliğe yol açtığını belirterek, Türkiye iktisadına yönelik olarak akademisyenlerin görüşlerine daha fazla başvurulması gerektiğini söylemiş oldu.
İşletme Fakültesi Maliye Kısım Lideri Doğan Cansızlar da yerli üretimin artırılması, üretim odaklı yaklaşımın benimsenen bir öge olduğunu fakat bu alanda dikkatli bir planlama yapılması gerektiğini ayrıyeten bu cins bir siyasetin etkisinin 5 yıldan uzun sürmesi niçiniyle kısa vadeli problemler için önerilemeyeceğini kaydetti. Doğan Cansızlar, faiz ve kurun tıpkı anda denetim edilemeyeceğini de belirterek, bu taraftaki arayışların riskli sonuçlar doğuracağını anlattı. Cansızlar ayrıyeten bütçenin kapsamı dışına çıkarılan birtakım ögeler niçiniyle, bütçe gelir masraf ve açıklarının tam olarak yansımadığını belirtti.
Dünya Gazetesi Müellifi Atılım Üniversitesi Öğretim Üyesi Nevzat Saygılıoğlu da moderatörlüğünü yaptığı Sayıştay raporları, 2020 yılı kesin hesap ve bütçe varsayımlarının değerlendirildiği oturumda yaptığı konuşmada, gerçekleşen enflasyonun bütçe ve OVP üzerinde tesirleri olduğunu belirterek, bu metinlerde gerçekleşen bilgiler ışığında gözden geçirmeler gerektiğini kaydetti.